Whiplash
Πηγή εικόνας: cignialo.gr

Ηχογράφηση από τη Ναταλία Σφήκα:

Λίγες είναι οι στιγμές εκείνες που νιώθεις πως είσαι βαθύτατα συγκλονισμένος μετά το πέρας μιας ταινίας. Ακόμα λιγότερες είναι εκείνες που σε ωθούν σε αλλαγές. Με την τελευταία σκηνή του Whiplash, είχα ήδη κάνει μια μεγάλη αλλαγή στη ζωή μου. Είχα αρχίσει να οραματίζομαι τον εαυτό μου ως ντράμερ.

Η Ταινία

Act 1: Η επιθυμία

Ας τα πάρουμε όμως από την αρχή. Το Whiplash (στο ελληνικό box office Χωρίς Μέτρο) βγήκε στους κινηματογράφους το 2014 σε σενάριο και σκηνοθεσία Damien Chazelle. Σε αυτό το ψυχολογικό δράμα, πρωταγωνιστής είναι ο Andrew Neiman (υποδυόμενος από τον Miles Teller). Ο Andrew είναι ένας εσωστρεφής πρωτοετής φοιτητής στο ωδείο Shaffer, ο οποίος οραματίζεται μια καριέρα μουσικού, στα πρότυπα κυρίως του σπουδαίου τζαζ ντράμερ Buddy Rich. Κατά τη διάρκεια μίας από τις πρόβες του, τον προσεγγίζει ο Terence Fletcher (υποδυόμενος από τον J.K.Simmons), ο μαέστρος της Studio Band του ωδείου, και του προσφέρει την θέση του αναπληρωματικού ντράμερ στην κεντρική μπάντα.

(Προειδοποίηση: Από αυτό το σημείο αρχίζουν spoilers. Εάν θες να δεις την ταινία, πέρνα το κείμενο και πήγαινε απευθείας στο “Προσωπική Οπτική”.)

Whiplash
Πηγή εικόνας: wordpress.com
Act 2: Η πίεση

Και εδώ αρχίζουν τα δύσκολα για τον Neiman. Από την πρώτη κιόλας πρόβα ο Fletcher εξαντλεί την ανελέητη αυστηρότητά του στην μπάντα. Ο Neiman γίνεται άμεσος αποδέκτης της βίας του, έπειτα από επαναλαμβανόμενες παρατηρήσεις για λάθη στο τέμπο του Whiplash (κομμάτι από τον Hank Levy). Η πρόβα τελειώνει, με το ego του Neiman φανερά απογοητευμένο.

Ωστόσο δεν πτοείται. Αμέσως ο Neiman αρχίζει την εξάσκηση. Έντονη εξάσκηση, προκειμένου να πείσει τον Fletcher ότι δεν είναι ένας απλός μαθητευόμενος. Τα χέρια του ματώνουν. Όταν έρχεται η ώρα να συμμετάσχουν σε έναν διαγωνισμό τζαζ μουσικής, και μετά από ένα σύντομο διάλειμμα, ο Neiman χάνει τις παρτιτούρες του Carl Tanner, του βασικού ντράμερ, ο οποίος αδυνατεί να συνεχίσει δίχως αυτές. Κι εκεί έρχεται η πρώτη στιγμή δόξας για τον Neiman. Το κομμάτι που καλείται να παίξει: Whiplash. Και αυτή τη φορά αριστεύει, κατακτώντας με την μπάντα την πρώτη θέση στον διαγωνισμό και κερδίζοντας την θέση του βασικού ντράμερ.

Whiplash
Πηγή εικόνας: wordpress.com
Ό,τι ανεβαίνει, κατεβαίνει

Όλα όμως δεν είναι ρόδινα. Μετά τη λήξη μιας ακόμη πρόβας, ο Fletcher ανακοινώνει στον Neiman πως την θέση του βασικού ντράμερ θα τη διεκδικήσει ενεργά και ο Ryan Connoly, ένας βασικός ντράμερ μιας μικρότερης μπάντας εντός του ωδείου. Η θέση του πλέον απειλείται. Αφού τους φέρει αντιμέτωπους με το νέο κομμάτι (το Caravan, ένα εξαίρετο τζαζ κομμάτι των Juan Tizol και Duke Ellington), o Connoly κερδίζει τη θέση του βασικού ντράμερ, ρίχνοντας ξανά τον Neiman στην θέση του αναπληρωματικού.

Από εκείνο το σημείο αρχίζουμε να βλέπουμε την έντονη κατρακύλα του Neiman στην αυτοκαταστροφική παράνοια. Παρατάει την κοπέλα του και διακόπτει κάθε κοινωνική συναναστροφή προκειμένου να μελετήσει. Τα χέρια του πλέον είναι μονίμως ματωμένα. Όταν έρχεται η ώρα της πρόβας, ο Neiman ανταγωνίζεται έντονα τον Connoly και τον Tanner για την θέση του βασικού. Όμως, μετά από 5 εξαντλητικές ώρες πρόβας, ο Neiman καταφέρνει να την κερδίσει πίσω.

Andrew Neiman
Πηγή εικόνας: nofilmschool.com
Το ναδίρ

Η μπάντα πλέον έχει δηλώσει συμμετοχή σε έναν ακόμα διαγωνισμό. Καθώς ο Neiman κατευθύνεται προς το event, το λεωφορείο που επιβαίνει παθαίνει βλάβη, οπότε αναγκάζεται να νοικιάσει αμάξι. Με το που φτάνει στην πρόβα συνειδητοποιεί ότι έχει ξεχάσει τις μπαγκέτες του στο γραφείο ενοικίασης. Σε μια απέλπιδα προσπάθεια καταφέρνει να πείσει τον ανυπόμονο Fletcher να πάει να τις πάρει, ωστόσο έχει μόλις 10 λεπτά για να είναι πίσω στη σκηνή. Από βιασύνη και απροσεξία καταλήγει μπλεγμένος σε τροχαίο και παρά τους εμφανείς τραυματισμούς τρέχει προς τη σκηνή.

Ο Fletcher παρακολουθεί προβληματισμένος, καθώς ο Neiman αδυνατεί να παίξει το κομμάτι. Η κορύφωση της αυτοκαταστροφής του έρχεται όταν ο Fletcher του ψιθυρίζει ότι θα διαγραφεί από το ωδείο. Τότε ο Neiman ξεσπάει. Μανιασμένος, ορμάει στον Fletcher. Με μίσος τον καταριέται και τον βρίζει. Ο παλιός του εαυτός έχει σπάσει.

Act 3: Η μεταμόρφωση

Ο Neiman, πλέον διαγεγραμμένος από το ωδείο δέχεται την επίσκεψη ενός δικηγόρου, εκπρόσωπου της οικογένειας του Sean Casey. Ο Casey ήταν παλιός μαθητής του Fletcher ο οποίος οδηγήθηκε σε αυτοκτονία δι’ απαγχονισμού εξαιτίας της καταπίεσης του καθηγητή του. Μετά την κατάθεσή του Neiman ως ανώνυμος μάρτυρας, ο Fletcher απολύεται από το ωδείο Shaffer. O Neiman αποδέχεται πως τελικά δεν θα κατορθώσει να ακολουθήσει το όνειρό του, σταματάει να παίζει ντραμς και πιάνει δουλειά σε ένα τοπικό εστιατόριο.

Η μοίρα όμως δεν κρατάει χώρια τους δύο άντρες. Τυχαία ο Neiman περνάει από το μαγαζί όπου ο Fletcher δίνει τζαζ συναυλία ως πιανίστας. Οι δυο τους συζητάνε και ο καθηγητής αποκαλύπτει πως ο λόγος που πίεζε τους μαθητές του κατά αυτόν τον τρόπο ήταν προκειμένου να τους ωθήσει ώστε να μετεξελιχθούν σε κορυφαίους στο είδος τους. Ο διάλογός τους τελειώνει με μία έκπληξη για τον Neiman: ο Fletcher τον προσκαλεί να παίξει ως κύριος ντράμερ με την μπάντα του στο JVC Jazz Festival. Ο Neiman δέχεται διστακτικά, καθώς διαβεβαιώνεται πως η μπάντα θα παίξει κομμάτια τα οποία είχε διδαχθεί στη σχολή.

Η τελική σκηνή
Whiplash
Πηγή εικόνας: imdb.com

Μετά από τόσο καιρό, ο ντράμερ ξαναπιάνει τις μπαγκέτες του και κατευθύνεται στη σκηνή. Εκεί όμως ο Fletcher του φανερώνει πως έμαθε ότι ο Neiman κατέθεσε εναντίον του και ως πράξη εκδίκησης ξεκινάει να παίζει ένα άγνωστο κομμάτι για το οποίο δεν έχει καν τις παρτιτούρες. Το κομμάτι τελειώνει άτσαλα. Καταστροφή. Ντροπή. Το κοινό χειροκροτά συμπονετικά. Πληγωμένος ο Neiman κατεβαίνει από τη σκηνή. Όλα τελείωσαν… έως τη στιγμή που ξάφνου ξαναεμφανίζεται στη σκηνή.

Αυτή τη φορά όμως δεν μασάει. Αποφασισμένος διακόπτει τον Fletcher, ο οποίος δεν έχει καν δώσει σινιάλο και ξεκινάει να παίζει. Το τραγούδι: Caravan. Ο Fletcher προβληματισμένος στην αρχή, αποφασίζει να ακολουθήσει τον νεαρό ντράμερ και να διευθύνει την ορχήστρα. Πλέον όμως ο Neiman δεν παίζει για τον Fletcher. Παίζει για τον εαυτό του. Δεν θέλει να ικανοποιήσει τίποτε και κανέναν πέρα από το ego του. Κουβαλάει την μπάντα με αυτοπεποίθηση και πειθαρχία. Τα λόγια αποδοκιμασίας του Fletcher όχι μόνο δεν τον πτοούν, αλλά τον ωθούν και τον ενδυναμώνουν. Το παίξιμό του, μηχανικό. Το βλέμμα του, ατάραχο. Κοιτάζει κατάματα τον μαέστρο του και συνεχίζει. Ο Fletcher αρχίζει να αλλάζει. Το βλέμμα του μαλακώνει. Φαίνεται σαν να έχει αποδεχθεί την ήττα του. Πλέον αρχίζει να παρατηρεί τον νεαρό ντράμερ· δεν έχει ξαναδεί κάτι παρόμοιο.

Coda

Το κομμάτι πλησιάζει προς το τέλος του. Ο μαέστρος δίνει σινιάλο για λήξη. Ένα αψεγάδιαστο έργο. Όμως δεν έχει τελειώσει ακόμα. Με το πέρας της κανονικής διάρκειας, ο Neiman ξεσπάει σε ένα drum solo. Κανείς δεν είναι έτοιμος για αυτό. Ούτε ο Fletcher. Αλλά o Neiman συνεχίζει. Ήρθε η στιγμή του να λάμψει. Κάθε ώρα και λεπτό που μάτωσε πίσω από το κιτ ενσαρκώνεται τώρα. Αυτή είναι η στιγμή του. Το κοινό άφωνο. Ο Fletcher πλέον έχει μεταμορφωθεί, από ορκισμένο εχθρό σε βοηθό του. Του σηκώνει το πιατίνι όταν κατά λάθος ο Neiman το γκρεμίζει, ώστε να μπορέσει απρόσκοπτα να συνεχίσει. Στο τέλος της ταινίας, o Fletcher μουρμουρίζει κάτι στον Neiman. Η ταινία δεν το αποκαλύπτει ποτέ, αλλά η έκφραση του Neiman τα λέει όλα. Το κοινό σηκώνεται και τον αποθεώνει. Ο Neiman πέτυχε αυτό που ήθελε. Έγινε ο επόμενος Buddy Rich.

Προσωπική Οπτική

Παρά το περιορισμένο budget (μόλις 3,3 εκατομμύρια δολάρια), το Whiplash κέρδισε τους κριτικούς. Απέσπασε θετικές κριτικές για το σενάριο, τη σκηνοθεσία, τη μουσική επένδυση και τις ερμηνείες των Miles Teller και J.K.Simmons, ενώ κατόρθωσε να κερδίσει Όσκαρ Καλύτερης Ηχοληψίας και Καλύτερου Edit. Συνολικά έφερε στο box office κέρδη πάνω από 45 εκατομμύρια δολάρια.

Αντικειμενικά το Whiplash δεν είναι η τέλεια ταινία. Μπορεί κάποιος να πει πως οι ερμηνείες των δύο πρωταγωνιστών διατηρούν μια δισδιάστατη μορφή, ιδιαίτερα του Fletcher. Η υπερβολικά αυστηρή συμπεριφορά του, καθώς και οι έντονες και στοχευμένες προσβολές του αποτελούν σίγουρα εικαστική παρέμβαση και υπερτονίζουν τον χαρακτήρα του. Με ένα έντονα κριτικό μάτι μπορώ να εντοπίσω αδυναμίες και στην μουσική επένδυση, ιδιαίτερα στις σκηνές που παίζει ντραμς ο Neiman. Όσο καλή κι αν είναι η εκπαίδευση του Miles Teller στην υποκριτική, σίγουρα δε μπορεί να μιμηθεί τέλεια το χέρι ενός ντράμερ που έχει περάσει ατελείωτες ώρες πίσω από το κιτ.

Ωστόσο, έχει πράγματι σημασία αυτό; Το νόημα του Whiplash δεν είναι να δώσει μια εσωτερική οπτική στα ωδεία της Νέας Υόρκης και του κόσμου. Απώτερος τελικός σκοπός της είναι να προβάλλει την αξία του να μην τα παρατάς ποτέ, όποια κι αν είναι η δυσκολία. Όταν τα πράγματα φαντάζουν δύσκολα, απροσπέλαστα, ακατόρθωτα, το μόνο που τελικά μας κρατάει πίσω περισσότερο από κάθε άλλο παράγοντα, είναι ο ίδιος μας ο εαυτός. Το παράδειγμα του αυστηρότατου μαέστρου και του ντράμερ περιστρέφεται γύρω από αυτόν τον άξονα, καθώς ο Neiman παλεύει να γκρεμίσει τα όριά του, να τοποθετήσει νέους στόχους, να τους υπερνικήσει και να θέσει καινούργιους από την αρχή.

Και κάτι τελευταίο…

Ανέφερα προηγουμένως την αδυναμία του Miles Teller να μιμηθεί τα χέρια ενός ντράμερ. Ωστόσο αυτό το κατάλαβα αφού ξαναείδα την ταινία, και έχοντας πλέον παίξει ντραμς ο ίδιος. Ο λόγος που ξεκίνησα να παίζω κι εγώ ήταν το Whiplash. Μου παρείχε δύο σημαντικά πρότυπα. Το πρώτο είναι αυτό του εντυπωσιακού ντράμερ. Το δεύτερο, αλλά σημαντικότερο, είναι του ανθρώπου που δεν παραιτείται. Ποτέ.


Παρόμοια άρθρα:

Aκολουθήστε μας σε FacebookInstagram και Spotify για περισσότερη έμπνευση.