Πάσχα. Η περίοδος που ο ήλιος συνήθως λάμπει, οι θερμοκρασίες αρχίζουν σιγά σιγά να ανεβαίνουν και οι μεταφυσικές ανησυχίες ξυπνούν. Οι ειδήσεις σχεδόν ίδιες κάθε χρόνο. Ρουκέτες, μπαλοθιές και μπαμ-μπουμ, συνταγές για τσουρέκια, μαγειρίτσες με ένα σωρό περίεργα υλικά μέσα που δεν θέλω να ξέρω τι είναι. Και άθεοι να ψήνουν σουβλάκια όλη τη Μεγάλη Εβδομάδα μέχρι την Κυριακή του Πάσχα. Ακριβώς όπως έκαναν, στο γνωστό κόμικ Η ζωή μετά του Αρκά, κάτι αγγελάκια στον Άγιο Γιάννη τον Νηστευτή.
Σίγουρα, για τους άθεους συμπολίτες μας -στους οποίους πρόσφατα άρχισε να συμπεριλαμβάνεται και ο γράφων- η περίοδος του Πάσχα είναι κάπως triggering. Νηστείες, προσευχές, θαύματα, ευχέλαια και «ταλιμπάν» που ρίχνουν βόμβες, σα να μη θέλουν να ακουστεί το «Χριστός Ανέστη» ολόκληρο. Πράγματι, άφθονη τροφή για σχολιασμό, μουρμούρα και κόμπλεξ ανωτερότητας για όλους εμάς που θεωρούμε ότι τρόπον τινά έχουμε ξεπεράσει τις υπαρξιακές αγωνίες μας. Το κείμενο αυτό επιχειρεί να συνοψίσει όσα σωστά διαβάσαμε αυτήν την περίοδο. Και κυρίως να προτείνει σε άθεους και ένθεους έναν λίγο διαφορετικό τρόπο να (μη) γιορτάζουν τη Μεγάλη Εβδομάδα.
Ο μικρός -κι άθεος- Νικόλας πάει σχολείο
Ωστόσο, πριν ξεκινήσουμε, θα ήταν χρήσιμο να κάνουμε μια άσκηση ενσυναίσθησης. Πολλές φορές -ιδίως με το Πάσχα να πλησιάζει- παρατηρούμε ότι σε συζητήσεις μεταξύ άθεων και ένθεων το πράγμα ξεφεύγει. Οκ, και οι δύο έχουν τα δίκια τους. Αλλά, διάολε, γιατί είναι τόσο δύσκολο να κατανοήσουμε το απλοϊκό της συζήτησης; Οι μεν πιστεύουν, οι δε όχι. Γιατί; Γιατί έτσι. Νομίζω ότι το όλο πρόβλημα έγκειται λίγο-πολύ στο σχολείο.
Ας το δούμε λίγο πιο βαθιά. Δεν θα πω ούτε για τις προσευχές ούτε για τα εικονίσματα φάτσα κάρτα στη σχολική αίθουσα ούτε τους αγιασμούς ούτε τους υποχρεωτικούς εκκλησιασμούς κάθε Χριστούγεννα και Πάσχα. Ούτε καν συλλήβδην για τα θρησκευτικά, που διέπουν άπαντα τα σχολικά μας χρόνια.
Δυστυχώς για μένα, το πιο ανυπόφορο πράγμα στη θρησκευτική μας εκπαίδευση το ανακάλυψα μετά το σχολείο. Αν δεν γνωρίζετε, στη Β’ Λυκείου υποτίθεται ξεφεύγουμε από το στενά Χριστιανο-κεντρικό πρίσμα των θρησκευτικών και διδασκόμαστε -ξανά υποτίθεται- θρησκειολογία. Δηλαδή, τι έχουν να μας πουν οι υπόλοιπες θρησκείες του κόσμου, πράγμα κατά τη γνώμη μου εξαιρετικά ενδιαφέρον. Αλλά όχι.
Στα παπούτσια των άθεων μαθητών
Το βιβλίο φέρει τον ευφάνταστο τίτλο Χριστιανισμός (!) και Θρησκεύματα. Μόνο απ’ αυτό μάλλον καταλαβαίνετε. Οι 220 σελίδες από τις 320 του βιβλίου αναφέρονται στον Χριστιανισμό και γιατί είναι η πιο φοβερή θρησκεία. Αν το Υπουργείο Παιδείας είχε χιούμορ, θα έβγαζε τις υπόλοιπες 100 εκτός ύλης.
Φυσικά, αυτό εγώ δεν το ήξερα και το έψαξα στη διάρκεια του Πάσχα μπας και ενημερωθώ για καμιά θρησκεία που δεν έχω καν ακούσει. Αλλά σιγά.
Θα μου πείτε: αυτό σε πείραξε; Ναι, το γεγονός αυτό αν το σκεφτείτε έχει μια ιδιαιτερότητα. Γιατί πρόκειται για ωμή προπαγάνδα. Όλα τα άλλα, στο πλαίσιο της κρατούσας θρησκείας τα καταλαβαίνω. Αλλά, το να λες ότι μου διδάσκεις θρησκειολογία, ενώ στην πραγματικότητα απλά προσπαθείς να με πείσεις για την ανωτερότητα του Χριστιανισμού, ξεφεύγει από το πλαίσιο.
Και φυσικά, το εν λόγω αριστούργημα δεν θα άφηνε εκτός του παιχνιδιού και τους «κακούς» που δεν πιστεύουν. Τις αθεϊστικές, λοιπόν, αντιλήψεις χαρακτηρίζει το βιβλίο ως: απαράδεκτες, ελλιπείς και ανεπαρκείς. Πηγές τους η άγνοια, ο φόβος, η ιδεολογική προκατάληψη, ο εγωισμός και η σκοπιμότητα.
Κι όλο αυτό γεννά έναν δογματισμό. Όταν έχεις δεχθεί από τα σχολικά σου χρόνια τόση πίεση απλά για ένα «πιστεύω» σου, τότε ενδεχομένως μετά να μην έχεις τη διάθεση να ακούσεις και κάτι διαφορετικό. Τότε, απλά ξεσπάς στους ένθεους φίλους σου στα τραπέζια του Πάσχα.
Τα τραπέζια του Πάσχα και οι πατέρες της λογικής
Αφού εντοπίσαμε τις αιτίες του εν λόγω δογματισμού, ήλθε η ώρα να εξετάσουμε τα προβλήματά του. Αν υπάρχει ένα εκνευριστικό πράγμα στους άθεους ανθρώπους, αυτό είναι μια αδυναμία κατανόησης.
Χωρίς να το θέλουν, διαπράττουν το ίδιο σφάλμα που διαπράττουν κι οι φανατικά Χριστιανοί. Σίγουρα, για τους μεν το Πάσχα είναι μια μαζική πλάνη, για τους δε the most wonderful time of the year.
Καλά μέχρι εδώ. Το πρόβλημα ξεκινάει, όταν ορισμένοι άθεοι φίλοι αρχίζουν να κάνουν τους έξυπνους. Τους μιλάει μια γιαγιά ένα θαύμα που «έζησε» και απαντούν βλακωδώς: μα δεν υπάρχουν θαύματα. Τους λένε Χριστός Ανέστη την Κυριακή του Πάσχα και απαντούν φχαριστώ. Κάποιοι εξομολογούνται πως η πίστη τους βοηθάει να διαχειρίζονται τον φόβο του θανάτου. Κι αυτοί απαντούν: όλοι χώμα θα γίνουμε.
Απαντήσεις που στερούνται εντελώς ενσυναίσθησης. Όντως, αν δεν πιστεύω, κατά το προσωπικό μου βίωμα θαύματα δεν υπάρχουν, Πάσχα δεν υπάρχει, ο Χριστός δεν ανέστη και δεν με νοιάζει τι θα γίνει αφού πεθάνω. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι για τους άλλους πρέπει να ισχύει το ίδιο.
Γι’ αυτούς το Πάσχα μπορεί να είναι μια τέλεια αφορμή να νιώσουν ότι η ζωή τους έχει έναν υπέρτερο σκοπό. Και δεν χρειάζεται να τους πείσει κανείς για το αντίθετο, γιατί απλά δεν εκφέρουν καμία λογική κρίση. Απλά πιστεύουν, και είναι οκ.
Το Πάσχα, μια ευκαιρία κατανόησης
Πολλές φορές, ακούγοντας άθεους ανθρώπους, που αναγνώρισαν την εσωτερική τους αθεΐα και πριν από μένα, διαισθάνομαι μια έντονη απλουστευτικότητα. Σαν τα παιδάκια που αναγνώρισαν ότι δεν υπάρχει Άγιος Βασίλης, αυτοί αναγνώρισαν ότι δεν υπάρχει Πάσχα κι έκτοτε δεν ξαναασχολήθηκαν με το θέμα.
Αλλά το ζήτημα δεν είναι καθόλου απλό. Οι θρησκείες κυριάρχησαν στον κόσμο σχεδόν από τότε που υπάρχουν άνθρωποι. Αυτό συνέβη για κάποιον λόγο. Ακόμα κι όταν τις ξεπεράσουμε, κι όταν τα Χριστούγεννα και το Πάσχα γίνουν απλά παρελθόν και πλέον αρνιά δεν θα σουβλίζονται, πάλι κάτι θα τις αντικαταστήσει.
Ίσως και όχι, αλλά κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι οι θρησκείες εκφράζουν μια ανθρώπινη ανάγκη. Την πνευματικότητα, το spirituality το λεγόμενο, το οποίο συναντάμε πρωτίστως το Πάσχα. Τη ζωή που επιφορτίζεται με ένα νόημα. Και κάτι μου λέει πως και τις θρησκείες να ξεπεράσουμε, η ανάγκη για πνευματικότητα και κατάνυξη δεν θα μας αφήσει.
Επίσης, δεν μπορούμε να παραβλέπουμε την περιπλοκότητα των ανθρώπων. Σε ένα σχετικά παλιό άρθρο στο Guardian, ο Julian Baggini μας λέει ότι οι άθεοι που προσπαθούν να ερμηνεύσουν λογικά το Πάσχα απλά χάνουν το νόημα (they are missing the point). Κι ότι στην πραγματικότητα αυτό που πολλοί λένε, ότι δηλαδή ένα μέρος του εαυτού τους πιστεύει ενώ ένα άλλο όχι, είναι πολύ πιο κυριολεκτικό απ’ όσο νομίζουμε.
Το λέει και με καλύτερα λόγια η παρακάτω ανάρτηση από το προφίλ του Gregory Farmakis. Κλείνουμε με αυτήν:
Υπάρχει και αυτή η μειονότητα που δεν την καταλαβαίνουν ούτε οι θρήσκοι ούτε οι σκληροπυρηνικοί άθεοι τέτοιες μέρες. Είναι αυτό που ονομάζεται διεθνώς cultural christians, δηλαδή άνθρωποι που δεν παίρνουν τα ιερά βιβλία τοις μετρητοίς ή δεν έχουν καμία μεταφυσική πίστη ούτε σε ανώτερα όντα ούτε σε τίποτε (σαν και του λόγου μου που δεν επικαλέστηκα Θεό ούτε όταν κινδύνεψα να πεθάνω), αλλά μπορούν να συμμετάσχουν στις χριστιανικές τελετουργίες και στα έθιμα αληθινά, με τον τρόπο τους.
Και δεν είναι καθόλου ασυνεπείς. Δεν το κάνουν από κομφορμισμό ούτε το βλέπουν επιπόλαια ως κοινωνικό event ή φολκλόρ. Συνειδητοποιούν ότι συμμετέχουν σε αρχαία νήματα ιστορίας που ξετυλίγονται ακόμα, σε τελετουργίες υπέροχης τέχνης και συναισθημάτων αγάπης και ελπίδας που για αιώνες φέρνουν ανθρώπους κοντά και κρατάνε κοινότητες μαζί. […]
Και γι’αυτό όλες αυτές οι συζητήσεις που γίνονται επετειακά, από την μια αυτοί που βρίσκουν αυτές τις μέρες για να τρολάρουν τους πιστούς με δημόσια δείπνα κρεοφαγίας, από την άλλη οι υπερ-πιστοί που καταγγέλουν την έλλειψη κατάνυξης (το Πάσχα) και αυτούς π.χ. που φεύγουν νωρίς για την μαγειρίτσα, όλα αυτά είναι για εμάς τους secular cultural christians απλά χαριτωμένα.
Παρόμοια άρθρα:
- Εξομολογήσεις ενός overthinker και το upbeat playlist του
- Η Αθήνα, η Άνοιξη και μπλουζ της φυγής
- Tο Πάσχα Των Ποντίων
Μη ξεχάσετε να ακολουθήσετε τις σελίδες μας σε Facebook, Instagram και Spotify για περισσότερη έμπνευση.
