Όπως για ολόκληρη τη Ορθόδοξη Χριστιανοσύνη , στα πέρατα της Γης, έτσι και για τον Ποντιακό Ελληνισμό, το Άγιο Πάσχα, αλλά και οι ημέρες της Σαρακοστής και της Μεγάλης Εβδομάδας, ήταν σημείο αναφοράς. Δεν ήταν μονάχα το ισχυρό θρησκευτικό ένστικτο που χαρακτήριζε τους Πόντιους, μα και η αγάπη τους για τη μαγειρική και το καλό φαγητό, αρετές και δεξιότητες που συνδυαστικά, έπλασαν έναν ολόκληρο λαό.
ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ ΤΩΝ ΠΑΘΩΝ
Σύμφωνα με τη παράδοση, ο Λάζαρος, όντας φτωχός, ζήτησε λίγο αλεύρι, το οποίο ανέμειξε με νερό και έφτιαξε τα “Κερκέλ”, για να ταϊσει τα πεινασμένα παιδάκια. Ορισμένοι ωστόσο, ασπάστηκαν την εκδοχή πως ο Λάζαρος αμέσως μετά την Ανάσταση του, έφαγε “Κερκέλ”. Έτσι οι νοικοκυρές το Σάββατο του Λαζάρου, ζυμώνουν και φουρνίζουν τα νηστίσιμα κουλουράκια “Κερκέλια”, είτε για να κεράσουν τα παιδιά που θα έρθουν την επομένη για κάλαντα, είτε για να κατευνάσουν οι πιστοί τη πείνα τους, στις δύσκολες ημέρες εγκράτειας, της Μεγάλης Εβδομάδας.
Τη Κυριακή των Βαϊων, οι παιδικές φωνούλες, σκορπιζόταν σε κάθε γωνιά, σε κάθε χωριό του Πόντου:
Βάια βάια το βαϊ,
τρώμε οψάρα και χαμψίν
και τ’ απάν την Κερεκήν
τρώμε βούτορον, τυρίν
Τα καλάθια των παιδιών, γεμάτα με Βάγια από τη Θεία Λειτουργία, ως το τέλος της ημέρας, περιείχαν κι άλλα καλούδια, όπως αυγά κατά κύριο λόγο, αλλά και σακιαρλαμάδες και άλλα ντόπια παρασκευάσματα. Αυτή ήταν η ανταμοιβή τους, που έψαλλαν τα αναστάσιμα κάλαντα του Λαζάρου σε κάθε σπίτι. Και όπως το έθιμο θέλει τη Κυριακή των Βαϊων να τρώγεται ψάρι, έτσι και οι Πόντιοι για την ημέρα αυτή είχαν καθιερώσει τη “Χαψία”. Ένα συγκεκριμένο είδος ψαριού, παρόμοιο με τη σαρδέλα, που ζει αποκλειστικά στη Μαύρη Θάλασσα.
ΕΒΔΟΜΑΔΑ ΤΩΝ ΠΑΘΩΝ
Με την Ακολουθία του Νυμφίου, οι πιστοί μπαίνουν σε πνεύμα πλήρους κατάνυξης, συγχώρεσης και εγκράτειας. Το πένθος, επισκιάζει κάθε σπιτικό και οι εκκλησίες γεμίζουν μέρα με τη μέρα και περισσότερο.
Την Κόκκινη Πέμπτη, οι Πόντιοι πηγαίνουν στη πρωινή Λειτουργία, προκειμένου να λάβουν “…Σώμα και Αίμα Χριστού”. Για τις γυναίκες, η μέρα είναι πολυάσχολη, αφού πρέπει να βάψουν τα αυγά και να πάνε στην εκκλησία, τόσα όσα είναι και τα μέλη της οικογένειας συν 2 -Για τη Παναγία και το Σπίτι-. Η παράδοση θέλει τα αυγά τυλιγμένα σε λευκή πετσέτα, μέσα σε ένα καλάθι που θα μείνει κάτω από το Ιερό της Εκκλησίας ως την Ανάσταση. Το συγκεκριμένο καλάθι, που έφερε το όνομα της οικογένειας πάνω σε ένα ύφασμα, περιείχε μέσα και σπόρους, όπως σιτάρι, καλοκυθόσπορους, καλαμπόκι και φασόλια, έτσι ώστε να διαβαστούν για να αποφέρουν καλή σοδειά τον υπόλοιπο χρόνο. Την ίδια ημέρα, επίσης, ψήνονται και τα τσουρέκια, πλούσια σε μπαχαρικά, όπως μαχλέπι και κακουλέ. Το τσουρέκι σε όλο τον Ελληνισμό συμβολίζει την Ανάσταση του Κυρίου, όπως ακριβώς το αλεύρι “ανασταίνεται” και από σκόνη, γίνεται είδος ψωμιού.
Τη Μεγάλη Παρασκευή, τα Θεία Πάθη φτάνουν στη κορύφωση τους, με τα νεαρά κορίτσια να στολίζουν από νωρίς τον Επιτάφειο, ψάλωντας τα Εγκώμια. Στα τραπέζια πλέον, ούτε λάδι δεν υπάρχει, ενώ πριν ξεκινήσουν για να προσκυνήσουν τον Αποκαθηλωμένο Χριστό, οι πιστοί πλένουν το κεφάλι τους, για να μη τους πονάει, λέγανε, όλη τη χρονιά. Έπειτα από την Ακολουθία του Επιτάφιου, οι εκκλησίες μένουν ανοιχτές όλη νύχτα. Μάνες προσεύχονται μπροστά στο Χριστό και στη Παναγία για τα παιδιά τους, κοπέλες για τη τύχη τους.
Μέχρι το Μεγάλο Σάββατο το βράδυ, τα σπίτια και οι ενδυμασίες αστράφτουν από καθαριότητα και οι άνθρωποι είναι έτοιμοι να υποδεχθούν την Ανάσταση με αγνή ψυχή. Κανείς δε φεύγει μετά το “Χριστός Ανέστη”, καθώς μικροί και μεγάλοι τσουγκρίζουν τα αυγά και εύχονται ο ένας στον άλλον. Φυσικά, δε θα μπορούσαν να λείπουν και οι ήχοι από όπλα που διαλαλούν το ευχάριστο γεγονός της Ανάσταστης.
Από το πρωινό της Λαμπρής, τα οικογενειακά τραπέζια ήταν στρωμένα, όχι τόσο με πλούσιους μεζέδες και αρνιά, όπως σήμερα έχουμε συνηθίσει, αλλά με αγάπη και θαλπωρή. Κλασικό έθιμο της ημέρας, οι Αυγομαχίες, κάτι που πέρασε και στις παραδόσεις της σύγχρονης εποχής. Δηλαδή, ο κόσμος γυρνούσε από σπίτι σε σπίτι για να τσουγκρίζει τα βαμμένα αβγά. Οι Πόντιοι σε μικρές ομάδες, γυρνούν επίσης από σπίτι σε σπίτι με μια λύρα και ξεσηκώνουν τους οικοδεσπότες να χορέψουν μαζί τους. Και κάπως έτσι ξεκινά ένα γλέντι που κρατά ημέρες τρεις…
ΚΑΛΟ ΠΑΣΧΑ!
[…] Πηγή […]