Ο Υιός του Ανθρώπου: ένας γρίφος του Magritte

«Η ζωγραφική μου, είναι ορατές εικόνες που δεν κρύβουν κάτι. Προκαλούν μυστήριο και, πράγματι, όταν κάποιος βλέπει έναν από τους πίνακές μου, θέτει στον εαυτό του αυτήν την απλή ερώτηση: “Tι σημαίνει αυτό;” Οι πίνακές μου δεν σημαίνουν κάτι, επειδή και το μυστήριο δεν σημαίνει κάτι. Είναι απλώς άγνωστο.»

Μια γνωριμία με τον ζωγράφο René Magritte

Ο René Magritte, ήταν Βέλγος ζωγράφος του σουρεαλισμού, γεννημένος στη πόλη Λεσίν, το Νοέμβριο του 1898. Σε ηλικία 14 ετών, βιώνει μια τραυματική εμπειρία που θα σημαδέψει τη ζωή του. Η μητέρα του αυτοκτονεί, πέφτοντας στον ποταμό Σαμπρέ.

Από το 1916 έως το 1918, σπουδάζει στην Βασιλική Ακαδημία Καλών Τεχνών των Βρυξελλών. Οι πίνακές του είναι επηρεασμένοι από τον κυβισμό. Τέσσερα χρόνια αργότερα, παντρεύεται τη παιδική του φίλη, Ζορζέτ.

Το 1926, υπογράφει συμβόλαιο με την Galerie la Centaure των Βρυξελλών, και πλέον αφοσιώνεται στη ζωγραφική. Πειραματίζεται με διάφορες μορφές τέχνης, αλλά συνειδητοποιεί πως ο σουρεαλισμός τον εκφράζει περισσότερο.

«Το να είσαι σουρεαλιστής σημαίνει ότι απαγορεύεις στον εγκέφαλό σου να θυμάται όσα έχεις δει και ότι είσαι πάντα σε επιφυλακή για αυτό που ποτέ δεν υπήρξε.»

Το 1925, ζωγραφίζει τον πρώτο του σουρεαλιστικό πίνακα, Ο Χαμένος Αναβάτης. Δύο χρόνια αργότερα, πραγματοποιεί την πρώτη του έκθεση στις Βρυξέλλες. Η πρωτοβουλία αυτή, αποτυγχάνει παταγωδώς και μετακομίζει στο Παρίσι. Γνωρίζει τον Αντρέ Μπρετόν, την κεντρική φυσιογνωμία του κινήματος του σουρεαλισμού, και εντάσσεται στην ομάδα του.
Το 1943, υιοθετεί ένα ζωηρόχρωμο ζωγραφικό στυλ, γνωστό ως «περίοδος Ρενουάρ». Παράλληλα, πλαστογραφεί διάσημα έργα των Πικάσο, Βαν Γκογκ και Σεζάν. Το 1947, ξεκινά η συνεργασία του με τον γκαλερίστα Αλέξανδρο Ιόλα.

20 χρόνια αργότερα, πεθαίνει σε ηλικία 69 ετών από καρκίνο, στις Βρυξέλλες.

Η τεχνοτροπία της ζωγραφικής του

Ο René Magritte, υπήρξε μία από τις πιο ιδιότυπες και χαρακτηριστικές φυσιογνωμίες του ευρωπαϊκού σουρεαλισμού. Αναζητούσε πάντα το παράξενο, το περίεργο, το ασύνηθες. Με αυτό τον τρόπο, κατάφερνε να συνδυάσει απίθανα μεταξύ τους πράγματα, τα οποία απέδιδε με ρεαλιστικό τρόπο. «Το μη πραγματικό είναι το κέλυφος του πραγματικού», είχε πει ο ίδιος.

Στα έργα του, συχνά παραθέτει συνηθισμένα αντικείμενα σε κάποιο ασυνήθιστο πλαίσιο. Η χρήση αντικειμένων διαφορετικά απ’ ό,τι φαίνονται, είναι χαρακτηριστική στο έργο του Η προδοσία των εικόνων (La trahison des images). Μια καπνιστή πίπα, παρουσιάζεται σαν μοντέλο για διαφήμιση μαγαζιού, που εμπορεύεται καπνό. Κάτω από το έργο, ο Magritte, αναφέρει: ”Ceci n’est pas une pipe”, δηλαδή, αυτό δεν είναι μία πίπα. Η φράση είναι οξύμωρη, καθώς πηγαίνει ενάντια στο περιεχόμενο της εικόνας.

Τα έργα του

Ο René Magritte, δημιούργησε μερικούς από τους πιο γνωστούς πίνακες όλων των εποχών. Πολλοί από αυτούς, εκτίθενται στο Βασιλικό Μουσείο Καλών Τεχνών, στις Βρυξέλλες. Η συλλογή περιλαμβάνει συνολικά 200 έργα. Το μουσείο φιλοξενεί από καμβάδες μεγάλης κλίμακας μέχρι εξώφυλλα περιοδικών, διαφημιστικές αφίσες και σχέδια για ταπετσαρία.

Ιδιαίτερα αξιοσημείωτοι είναι οι πίνακες, που χρονολογούνται στην περίοδο 1927-1930. Τα έργα που αναφέρονται σε αυτή τη περίοδο είναι Ο μυστικός παίκτης και Πρόσωπο που διαλογίζεται πάνω στην τρέλα. Έργα του Magritte φιλοξενούνται επίσης στο Μουσείο Γκρούνινγκε στη Μπρυζ και στο Βασιλικό Μουσείο Καλών Τεχνών της Αμβέρσας.

Σημαντικά αριστουργήματά του, υπήρξαν επίσης:

• The lovers, 1928
• The Listening Room, 1952
• Golconda, 1953
• The Mysteries of the Horizon, 1955
• Man in a Bowler Hat, 1964
• The Son of Man, 1964

Ο Υιός του Ανθρώπου 

Ο Υιός του Ανθρώπου ή αλλιώς The Son of Man, είναι ένας πίνακας του René Magritte, δημιουργημένος το 1964. Αντιπροσωπευτικό έργο του σουρεαλισμού, αλλά και μια αινιγματική δημιουργία. Σύμφωνα με τους ειδικούς, πρόκειται για μια αυτοπροσωπογραφία του ίδιου του καλλιτέχνη.

Ανάλυση του πίνακα

Το έργο ο Υιός του Ανθρώπου, έχει απασχολήσει κατά καιρούς διάφορους κριτικούς αλλά και το απλό κοινό. Στο προσκήνιο, υπάρχει μια μορφή. Μια ανδρική φιγούρα, με σκουρόχρωμο μακρύ παλτό, λευκό πουκάμισο και κόκκινη γραβάτα. Φοράει ένα καπέλο μπόουλερ, ενώ στο ύψος του προσώπου αιωρείται ένα πράσινο μήλο. Τα φύλλα του καλύπτουν ολόκληρο σχεδόν το πρόσωπο του μυστηριώδη άντρα. Πίσω από την κεντρική μορφή, διακρίνεται ένα τοιχίο που φτάνει στο ύψος των γοφών του πρωταγωνιστή. Πίσω από αυτό, υπάρχει μια θάλασσα ήρεμη, παρόλο που ο ουρανός μοιάζει φορτωμένος με σκούρα σύννεφα.

Μια ματιά στις λεπτομέρειες

Αρχικά, πρέπει να παραδεχτούμε, πως ο πίνακας μοιάζει λιγάκι ανατριχιαστικός. ‘Η μάλλον, όπως θα τον χαρακτήριζαν αρκετοί, παράξενος. Αλλά για του λόγου το αληθές, ας ρίξουμε μια πιο προσεχτική ματιά στις λεπτομέρειες. Ξεκινώντας, το μήλο είναι αυτό που επικρατεί σε όλο τον πίνακα. Αν και μικρό, θα μας απασχολήσει ιδιαίτερα. Η φιγούρα δεν είναι αναγνωρίσιμη εξαιτίας του, είναι απόμακρη και ίσως ενοχλητική. Οι άκρες των ματιών του άντρα κοιτάνε ανάμεσα στα φύλλα. Ειδικά για το αριστερό του μάτι, αυτό γίνεται ακόμη πιο ξεκάθαρο.

Επίσης υπάρχει μια ιδιομορφία στο αριστερό του χέρι. Ο αγκώνας παρουσιάζει μια ανατομική δυσμορφία ή είναι τοποθετημένος σε προβολή. Επιπλέον, η παλάμη βρίσκεται πιο πίσω σε σχέση με το δεξί, εμφανώς πιο σκοτεινιασμένη.

Τα χρώματα που κυριαρχούν είναι ψυχρά, μουντά, δημιουργώντας μια μελαγχολική ατμόσφαιρα. Η ισορροπία έρχεται με το πράσινο του μήλου και το κόκκινο χρώμα της γραβάτας. Η χρωματική αρμονία κερδίζει την παράσταση.

Η αναφορά στο μήλο

Ο Magritte, χρησιμοποίησε στην πληθώρα των έργων του καθημερινές εικόνες, δέντρα, παράθυρα, πόρτες, φρούτα, μορφές ανθρώπων. Όλα αυτά, συνδυασμένα με έναν δικό του τρόπο, έδιναν στους πίνακές του κάτι μυστηριώδες και παράλογο. Ο Υιός του Ανθρώπου, είναι ένα αντιπροσωπευτικό παράδειγμα. Πολλές ερμηνείες έχουν δοθεί κατά καιρούς για τον συγκεκριμένο πίνακα, με κάποιες να χρίζουν ουσιαστικής αναφοράς.

Ας δούμε όμως πιο αναλυτικά τα πράγματα. Στο συγκεκριμένο έργο, ο καλλιτέχνης πρόσθεσε ένα θρησκευτικό σύμβολο, το μήλο. Σε συνδυασμό με τον τίτλο, το μήλο αντιπροσωπεύει εκείνο το αντικείμενο που εξόρισε τον άνθρωπο από τον παράδεισο. Ένα σύμβολο του έκπτωτου ανθρώπου. Το φρούτο κρύβει το πρόσωπο του άντρα. Μας εμποδίζει να δούμε την πραγματική εικόνα, αυτό που υπάρχει από πίσω. Καθώς το μήλο συμβολίζει τον πειρασμό, γίνεται μια έμμεση σύγκριση με τα κρυφά απωθημένα του ανθρώπου. Αυτές τις σκοτεινές σκέψεις που τον στοιχειώνουν. Το άτομο γίνεται ένα με το πλήθος, χάνει τον εαυτό του, παγιδευμένο σε μια κοινωνία, που αρνείται να δεχτεί το διαφορετικό.

«Καθετί που βλέπουμε κρύβει κάτι άλλο και πάντα θέλουμε να δούμε τι κρύβεται κάτω από αυτό που βλέπουμε.»

Τα μήλα εμφανίστηκαν σε πολλά από τα έργα του René Magritte. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, αποτελεί το The Listening Room (1952).

Η αναφορά στο καπέλο

Τα καπέλα μπόουλινγκ ή αλλιώς τα καπέλα σφαιριστή, παρουσιάστηκαν ειδικά για τη βρετανική μεσαία τάξη, στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Στις αρχές του 20ού αιώνα, έγιναν ένα από τα πιο δημοφιλή καπέλα. Τα άτομα που τα φορούσαν, δεν ήθελαν να ξεχωρίσουν ανάμεσα στο πλήθος.

«Το καπέλο του σφαιριστή… δεν είναι περίεργο. Ο άντρας με το καπέλο σφαιριστή είναι απλώς ένας άνθρωπος της μεσαίας τάξης [κρυμμένος] στην ανωνυμία του.»

Στα έργα του Magritte, όπως και στο έργο o Υιός του Ανθρώπου, το καπέλο εμφανίζεται διαρκώς. Αποτελεί σύμβολο ανωτερότητας τόσο στο κόσμο όσο και στη τέχνη. Είναι μια δήλωση αξιοπρέπειας, αν σκεφτεί κανείς τις κοινωνικές επιταγές περί ενδυμασίας των «αξιοπρεπών» κυρίων της εποχής.

Τα καπέλα των σφαιριστών έγιναν η εικονογραφική υπογραφή του καλλιτέχνη. Εμφανίζονται σε πολλά έργα του, όπως το Golconda (1953), ή το Decalcomania (1966).

Ο πίνακας και ο θάνατος της μητέρας του 

Όπως αναφέρθηκε πιο πάνω, ο Magritte, έχασε τη μητέρα του όταν ήταν μόλις 14 ετών. Πνίγηκε στο ποτάμι και όταν το σώμα της αναδύθηκε στην επιφάνεια, το κεφάλι της ήταν μπλεγμένο σε ένα νυχτικό. Αν και ο ίδιος ο ζωγράφος, επισήμανε πως ο θάνατος της δεν τον είχε επηρεάσει, ωστόσο αυτό δεν ήταν αλήθεια. Όπως σωστά παρατηρεί κανείς, στον πίνακα O Υιός του Ανθρώπου, υπάρχει μια ήρεμη θάλασσα. Το τοιχίο είναι ιδιαίτερα χαμηλό, σε σχέση με τον άντρα. Το τέλος είναι αναπόφευκτο.

Το μήλο του Magritte ως πηγή έμπνευσης

1966 και ο έμπορος τέχνης Robert Fraser αγοράζει ένα πίνακα του Magritte, με τίτλο Le jeu de Mora. Πρόκειται για ένα πράσινο μήλο που έχει γραμμένο επάνω του με λευκό “Au revoir”.

Ο Fraser, ήταν καλός φίλος με τον Paul McCartney, μεγάλο θαυμαστή του ζωγράφου. Όταν ο McCartney, είδε τον πίνακα, τον αγόρασε, και έτσι δημιούργησε το διάσημο logo Apple Corps, για την εταιρεία που έφτιαξαν οι Beatles. Το επιτυχημένο αυτό συγκρότημα, χρησιμοποίησε το μήλο σε διάφορους δίσκους του, όπως το Hey Jude, το Revolution, αλλά και το Let It Be.

Το μήλο αυτό, αποτέλεσε πηγή έμπνευσης και για τον Steve Jobs, όπου το καθιέρωσε ως λογότυπο για την εταιρεία Apple. Μεταξύ της Apple και των Beatles, ξεκίνησε ένας μακρύς δικαστικός αγώνας. Η μάχη τελείωσε με μια συμφωνία μεταξύ των δύο (οι Beatles είναι στο iTunes store της Apple).

Ένας αινιγματικός Magritte

Ο René Magritte, κατάφερε μέσα από τη ζωγραφική του να επηρεάσει ολόκληρο τον κόσμο της τέχνης. Δεν εισήγαγε απλώς ένα νέο ύφος, ήταν ηγέτης του σουρεαλιστικού ύφους. Καλύπτοντας πρόσωπα, κεφάλια και σώματα δεν επιδίωκε τόσο να κρύψει, όσο να δείξει την αποξένωση. Χάρη στη μοναδικότητά του να παρουσιάζει τα πράγματα με μια εντελώς διαφορετική οπτική, καθιέρωσε ένα νέο τρόπο για να βλέπουμε την τέχνη. Για αυτό τον λόγο, του δόθηκε ο χαρακτηρισμός «Πάπας της ποπ-αρτ».

Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν:

• Ρενέ Μαγκρίτ. Ανακτήθηκε από el.wikipedia.org
• Εικαστικά Ρενέ Μαγκρίτ: «Οι πίνακές μου δεν σημαίνουν κάτι, επειδή και το μυστήριο δεν σημαίνει κάτι – είναι απλά άγνωστο». Ανακτήθηκε από lifo.gr
• Ρενέ Μαγκρίτ: Ο αινιγματικός “υιός του Ανθρώπου”. Ανακτήθηκε από maxmag.gr
• Ο ΓΙΟΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ: ΕΝΑΣ ΑΠΡΟΣΜΕΝΑ ΑΙΝΙΓΜΑΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΤΟΥ ΜΑΓΚΡΙΤ. Ανακτήθηκε από dromospoihshshome.wordpress.com
• Ρενέ Μαγκρίτ: Ο Γιος του Ανθρώπου (1964). Ανακτήθηκε από philosophyreturns.gr
• Γιος του ανθρώπου ή μια ιστορία για ένα παλτό και μπόουλινγκ. Γιος του ανθρώπου (ζωγραφική) Γιος του Μαγκρίτ. Ανακτήθηκε από moscsp.ru
• Πώς οι Μπιτλς και η Apple τσακώθηκαν για το μήλο του Magritte. Ανακτήθηκε από iefimerida.gr

Παρόμοια άρθρα:

• Un Bar aux Folies Bergère: Ο τελευταίος εμβληματικός πίνακας του Εντουάρ Μανέ
• Ο εφιάλτης: Μια «φαντασίωση» βιασμού
• Η γέννηση της Αφρο-δίτης: του Σάντρο Μποτιτσέλι

Ακολουθήστε μας στις σελίδες μας Facebook, Instagram και Spotify για περισσότερη έμπνευση.

Giving Sight by Beasty Press // Giving Sight The Project