Στο παρόν άρθρο, θα τεθούν νέα ερωτήματα, θα προταθούν νέες αναγνώσεις της πραγματικότητας και θα αναφερθούν νέα αντικείμενα μελέτης. Είναι, αναμφίβολα, μια ρηξικέλευθη πρόταση για την παγκόσμια κοινότητα η υπό εξέταση θεωρία, πόσο μάλλον για την ελληνική κοινωνία. Ο λόγος, λοιπόν, γίνεται για το γενετικό μοντέλο του Moscovici και την θεωρία του ότι μια ενεργή μειονότητα μπορεί να εισάγει καινοτομίες.
Σε ποια ιστορική στιγμή γεννιέται η θεωρία;
Ας ξεκινήσουμε, υπενθυμίζοντας πως το γενετικό μοντέλο κοινωνικής επιρροής πρωτοεμφανίστηκε στη Γαλλία περίπου την περίοδο των γεγονότων του Μάη του ’68. Σε μια εποχή, δηλαδή, όπου συνυπάρχουν το Woodstock, η Άνοιξη της Πράγας, οι δολοφονίες του Martin Luther King και του J.F. Kennedy. Συγχρόνως, παρατηρούμε τη σιωπηρή διαμαρτυρία των μαύρων Ολυμπιονικών στους Ολυμπιακούς αγώνες του Μεξικό ενάντια στον ρατσισμό και στις φυλετικές διακρίσεις, την έξαρση του πολέμου στο Βιετνάμ, τα στρατιωτικά πραξικοπήματα στη Χιλή και στην Ελλάδα, τον ψυχεδελισμό και τα πρώτα βήματα του Neil Armstrong στη Σελήνη. Σε μια εποχή κατά την οποία παρατηρούνται ακραίες μορφές άσκησης κρατικής και μη κρατικής βίας, εντείνονται οι κοινωνικές αδικίες και τα συγκαλυμμένα εγκλήματα πολέμου. Ταυτόχρονα, βλέπουμε έντονα πολιτικά, κοινωνικά και πολιτιστικά κινήματα αμφισβήτησης και καινοτομίας. Λογικό κι επόμενο, να απαξιώνεται η ενδοτικότητα και η υποταγή, να σηματοδοτείται θετικά η καινοτομία και η κοινωνική αλλαγή, καθώς και να στιγματίζεται η υπεροχή της πλειοψηφίας.
Τι κατορθώνει να αποδείξει (;) ο Moscovici;
Συντελείται, λοιπόν, τότε η ιστορική τομή στη μελέτη της αλλαγής της κοινωνικής σκέψης και συμπεριφοράς ιδωμένης υπό το πρίσμα των διαδικασιών της κοινωνικής επιρροής. Αναδύεται ένα νέο θεωρητικό μοντέλο, το οποίο, όπως πολύ καλά γνωρίζουμε, επιχειρεί να ανατρέψει τον τρόπο με τον οποίο σκεπτόμαστε την κοινωνική επιρροή. Αντί, δηλαδή, να θεωρούμε πως απώτερος σκοπός της κοινωνικής επιρροής είναι η άσκηση κοινωνικού ελέγχου και αντίστοιχα επιδίωξή της η κοινωνική συμμόρφωση, εξετάζουμε το ενδεχόμενο ότι μια τέτοια διαδικασία μπορεί να αποσκοπεί στην κοινωνική αλλαγή και να επιδιώκει την καινοτομία. Για πρώτη φορά, αποδεικνύεται ότι οι λίγοι άνθρωποι παύουν να είναι εγκλωβισμένοι στις εξ ορισμού “λανθασμένες” επιλογές τους και να θεωρούνται νομοτελειακά ταγμένοι στην αφάνεια. Δεν είναι πλέον υποχείρια των πολλών, αυτών που αντλούν την δύναμή τους από τον αριθμό τους και ταυτόχρονα παύει να συγχέεται το δίκαιο με την υπεροχή και το σωστό με την ποσότητα.
Πώς συντελείται η επιρροή από μια μειονότητα;
Είναι αλήθεια ότι οι κυβερνήτες που βασίστηκαν στην αριθμητική υπεροχή τους, το κύρος και την δύναμή τους, εύκολα κατέλαβαν την εξουσία, όμως, άλλο τόσο εύκολα την έχασαν. Αυτό συμβαίνει γιατί το μήνυμα που μεταδίδουν έχει άμεση επιρροή όχι όμως και ανθεκτικότητα. Ο Moscovici, λοιπόν, εισάγει την άποψη ότι οι μειονότητες μεταδίδουν ένα μήνυμα με μικρή και έμμεση επιρροή μεν, με μεγάλη ανθεκτικότητα στον χρόνο δε. Αυτό, συμβαίνει είτε λόγω της «αποσύνθεσης», όπου οι δέκτες δεν συνδέουν την πηγή με το μήνυμα και κρατούν μακροπρόθεσμα μόνο το περιεχόμενο του μηνύματος. Αυτό συμβαίνει λόγω της «κρυπτομνησίας», όπου απλώς λησμονούν την πηγή. Εδώ, φυσικά, επισημαίνει ότι η πλειονότητα παραβιάζει την όποια μειονοτική επιρροή. Και εκεί καλώς ή κακώς χάνουν οι μειοψηφίες. Αναφέρει, δηλαδή, ότι όποτε προσπάθησαν οι μειονότητες να επηρεάσουν και είχε απήχηση το μήνυμά τους, οι πλειοψηφίες το ενστερνίστηκαν – με δικό τους τρόπο και το πρόβαλλαν ως δικό τους, για λόγους συμφερόντων.
Τα συμπεράσματα δικά σας
Κλείνοντας, και χωρίς να πάρω θέση υπέρ των λίγων ή των πολλών, θα ήθελα να σας βάλω σε σκέψεις και να απαντήσετε εσείς στα εξής ερωτήματα: Γίνεται να επηρεάσει πραγματικά ένα μειοψηφικό μήνυμα; Είμαστε υποχείρια των πλειοψηφιών; Καλώς επηρεάζουν (;) μόνο οι πλειοψηφίες, διότι διαφορετικά μια κοινωνιογνωστική σύγκρουση εισαγόμενη από μια μειοψηφία θα επέφερε την καταστροφή; Αυτά, τα ερωτήματα ευελπιστώ να σας οδηγήσουν σε νέους τρόπους θέασης της κοινωνικοπολιτικής πραγματικότητας και να σας κινήσουν το ενδιαφέρον.
Παρόμοια άρθρα:
- Χριστούγεννα: 5+1 μαγικά βιβλία
- Ιστορίες Χριστουγέννων για μικρούς και μεγάλους
- Όταν το πνεύμα κυριαρχεί. Καλά θα ήταν…
Ακολουθήστε τη σελίδα μας σε Facebook, Instagram και Spotify για περισσότερη έμπνευση.
