Ηχογράφηση από την Πελαγία Σαβ:
Μία Γυναίκα. Ένας τίτλος γενικός αλλά και ειδικός, η εξιστόρηση της ζωής μίας γυναίκας σαν όλες τις άλλες, της μητέρας της Annie Ernaux. Ο απλός και μεστός νοήματος τίτλος του βιβλίου είναι ενδεικτικός του περιεχομένου του. Αποτελεί τη μετουσίωση της αγάπης και του πόνου της συγγραφέως σε λέξεις. Είναι ο δικός της τρόπος αντιμετώπισης του οριστικού και αμετάκλητου του θανάτου.
Η μητέρα μου πέθανε τη Δευτέρα 7 Απριλίου στο γηροκομείο δίπλα στο νοσοκομείο του Ποντουάζ, όπου την είχα βάλει δύο χρόνια πριν. Η νοσοκόμα είπε στο τηλέφωνο: «Η μητέρα σας έσβησε σήμερα το πρωί, μετά το πρόγευμα». Ήταν γύρω στις δέκα.
Η αφήγηση ξεκινάει με την αποστασιοποιημένη αναγγελία θανάτου της μητέρας της Ernaux. Η συγγραφέας επιλέγει να μιλήσει για τη γυναίκα αυτή χρησιμοποιώντας λέξεις απλές και περιγραφές σύντομες, αλλά περιεκτικές. Άλλωστε, ποια λέξη μπορεί να αντέξει και να σηκώσει το βάρος της απώλειας;
Στη συνέχεια, η συγγραφέας επιχειρεί να ανασκαλεύσει και να ανακατασκευάσει το παρελθόν της μητέρας της, συνθέτοντας ένα παζλ με όλες τις ιδιότητές της. Μαθαίνουμε για τα παιδικά και εφηβικά της χρόνια. Μαθαίνουμε για το γάμο με τον πατέρα της Ernaux, για τις επαγγελματικές φιλοδοξίες της συζύγου που πασχίζει να ξεφύγει από το προδιαγεγραμμένο μέλλον. Έπεται η μητρότητα, με τη γέννηση της συγγραφέως και οι εξ’ ορισμού αμφίθυμες σχέσεις μητέρας και κόρης. Η κόρη ενηλικιώνεται για να αποχωριστεί – έστω χωρικά – τη μητέρα, για να γίνει και η ίδια μητέρα. Η διήγηση ολοκληρώνεται με τη σταδιακή «συρρίκνωση» και τον θάνατο της μητέρας της Ernaux, χτυπημένης από τα γηρατειά και την άνοια.
Η πολυπλοκότητα στη σχέση μητέρας – κόρης
Στο επίκεντρο της αφήγησης στη Μία Γυναίκα βρίσκεται η πολύπλοκη και γεμάτη αντιφάσεις σχέση μητέρας με κόρη. Η κόρη παραδέχεται ότι σαν παιδί παρατηρούσε το σώμα της μητέρας:
Η γυναίκα εκείνου του καιρού ήταν όμορφη, με τα μαλλιά βαμμένα καστανοκόκκινα. Είχε επιβλητική φωνή και συχνά φώναζε με τόνο βροντερό […]. Πουδραριζόταν με το πον πον μπροστά στον καθρέφτη πάνω από τον νεροχύτη, έβαζε κοκκινάδι στα χείλη αρχίζοντας πάντα με τη μκρή καρδούλα στο κέντρο […].Όταν έκλεινε τον κορσέ της, γύριζε προς τον τοίχο. Η σάρκα ξεχείλιζε ανάμεσα από τα σταυρωμένα κορδόνια […]. Τίποτα δε μου ξέφευγε απ’ το σώμα της. Σκεφτόμουν πως όταν θα μεγάλωνα, θα γινόμουν σαν κι αυτήν.
Είναι ένα σώμα ερωτικό, ένα σώμα που ταυτίζεται με την έντονη προσωπικότητα μίας γυναίκας που σαγήνευε σύζυγο και παιδί. Όπως, πολύ εύστοχα, παρατηρεί η Μαριαλένα Σπυροπούλου στο προλογικό σημείωμα του βιβλίου, η μητέρα αποτελεί «το πρώτο ερωτικό αντικείμενο για το παιδί, αγόρι ή κορίτσι».
Παρόλα ταύτα, η μητέρα φθονεί την κόρη που θέλει να πετάξει, ενώ η κόρη πνίγεται από τις φιλοδοξίες της μητέρας για την ίδια. Η «καλή» μητέρα μετατρέπεται σε «κακή» μητέρα για να αλλάξει και πάλι ρόλο, σε έναν αέναο κύκλο συναισθηματικών διακυμάνσεων. Είναι, όμως και ο μόνος τρόπος για να πετύχει η κόρη να αποδεσμευτεί και να ξεφύγει από εκείνη. Η κόρη της ιστορίας της Ernaux, το καταφέρνει. Φεύγει μακριά από τη μητέρα της, «εκπληρώνοντας την επιθυμία της». Εκεί, νιώθει και πάλι μόνη. Φτάνοντας στο τέλος της τεράστιας διαδρομής που έχει διανύσει για να ξεφύγει από τη μητέρα της, ανακαλύπτει ότι η μητέρα, πια, εκεί δεν μπορεί να την ακολουθήσει.
Η μητέρα ως σύμβολο και η απώλειά της
Για μένα, η μητέρα μου δεν έχει ιστορία. Ήταν ανέκαθεν εκεί. Όταν μιλάω γι’ αυτήν, η πρώτη μου παρόρμηση είναι να την «παγώσω» σε μία σειρά εικόνων άσχετων με τον χρόνο […] και να φέρνω στη μνήμη μου ανάκατες σκηνές, όπου εκείνη ήταν παρούσα. Ξαναβρίσκω έτσι μονάχα τη γυναίκα του φαντασιακού μου, την ίδια που, τελευταία, εμφανίζεται στα όνειρά μου, ζωντανή και πάλι, ανέγγιχτη απ’ τον χρόνο.
Η μητέρα δεν υπάρχει χωρίς την κόρη και η κόρη δεν μπορεί να αντιληφθεί τη δική της ύπαρξη ανεξάρτητα από τη μητέρα. Η Ernaux ανακαλύπτει τον κόσμο μέσα από το πρίσμα των ματιών της μητέρας της. Κι όταν η δεύτερη παύει να υπάρχει, η πρώτη επιχειρεί να την γεννήσει εκ νέου, μέσα από τη γραφή της.
Μία Γυναίκα, ένα κείμενο φειδωλό σε βαρύγδουπες λέξεις, πλούσιο σε βαθιά νοήματα, αποτελεί μια ενδοσκόπηση. Είναι η προσπάθεια αυτής που έμεινε πίσω, να ενώσει τα κομμάτια του πάζλ. Μία διαδικασία που θα την φέρει πιο κοντά σε αυτό που έχει πια αμετάκλητα χαθεί.
Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, σε μετάφραση της Ρίτας Κολαΐτη.
Ευχαριστώ τη λέσχη ανάγνωσης των Women On Top για τις ιδέες και τα εύστοχα σχόλια.
Παρόμοια άρθρα:
- Γυναίκες που άφησαν το σημάδι τους στο θέατρο
- Το Σπίτι των Πνευμάτων: ένας λαβύρινθος ιστορίας και μνήμης
- Η Ιστορία της Θεραπαίνιδας: Μια δυστοπία του χθες στο σήμερα
Ακολουθήστε τις σελίδες μας σε Facebook, Instagram και Spotify για περισσότερη έμπνευση.
Giving Sight by Beasty Press // Giving Sight The Project
