«…Το νησί μου δεν έχει θάλασσα
μα έχει καράβια κροκόδειλους
κορμοράνους και κροτίδες
έχει φάρους και φαράγγια
πηγές παπαρούνες και παπαγάλους
παράνομους παραχαράκτες
και παραδείσια πτηνά
έχει ποδήλατα πυρίτιδα
και πυροκροτητές
έχει πνευμόνια και πλωτήρες
πικραλίδες και πιπερόριζες
Καρακόλια δεν έχει το νησί μου»
Μαργαρίτα Μηλιώνη, «Κρατήρες», Στα εργοστάσια της ποίησης (2024)
Και τι δεν έχει το ποιητικό νησί της Μαργαρίτας Μηλιώνη, σαν ούριος ή απροσδόκητος άνεμος σε βγάλει εκεί, δεν θα συναντήσεις μονάχα παράνομους παραχαράκτες και παραδείσια πουλιά, μα και Νύμφες, την Αρτέμιδα, την Σαπφώ, τον Μίδα, τον Μινώταυρο και τον Θεό Πάνα σε έναν μυσταγωγικό χορό με τον Ιανό του Έρωτος και της Ποιητικής Τέχνης. Το σύνολο των ποιημάτων της γραμμένα σε γλώσσα σύγχρονη μα κρυπτική και στίχο ελεύθερο -κάποια εξ αυτών υπό την μορφή πεζοποιήματος- μέσω -άλλες φορές πιο απλών κι άλλες φορές πιο σύνθετων- αλληγοριών, ιστορούν την αρχέγονη πάλη του ανθρώπου τόσο με τον ίδιο του τον Εαυτό, ήτοι με το Θηρίο και τον Θεό που μέσα του φωλεύουν, όσο και με τον άλλον ως καθρέφτισμα του Εαυτού («φωνάζω το όνομά μου/ στο κλειστό δωμάτιο/ εδώ είμαι!/ εδώωω/ πάντα από το άλλο έρχεται η φωνή μου»). Σε τούτη την βίαιη μα ζωογόνο διαπάλη με τον Εαυτό και το απείκασμά του («Δεν χαρίζεται η ποίηση ιππότη μου/ κερδίζεται σε αιματηρούς πολέμους»), κεντρικό ρόλο κατέχουν ο Έρως και η Ποίηση, με τον πρώτο να επέχει την θέση τόσο του αιμοδότη όσο και του στοιχείου εξουδετέρωσης της δεύτερης:
«…Χίλιες φορές η ζωή, έλεγε,
κι όλη τη νύχτα
ένα ένα
έκαιγε
τα ποιήματά της
Για να φωτίσει το πρόσωπό του
Έστω και για ένα μόνο δευτερόλεπτο
Έστω και για ένα μόνο διαολεμένο δευτερόλεπτο»
Μαργαρίτα Μηλιώνη, «Εκείνη», Στα εργοστάσια της ποίησης (2024)
«θα αγαπιόμαστε με τρόπους
που δεν έχει εφεύρει ακόμα το κορμί
θα αγαπιόμαστε ουρλιάζοντας
ανάμεσα στους λόφους
πάνω από τους λόφους
μέσα στη γλώσσα
και πέρα από τη γλώσσα»
Μαργαρίτα Μηλιώνη, «Κορίτσια της Αμοργού», Ώσπου Έγινε Μπλε (2019)
Έτσι, η ποίηση της Μαργαρίτας Μηλιώνη, ως γνήσια flaneuse, περιδιαβαίνοντας τα σύγχρονα αστικά τοπία από το Παρίσι («βρέθηκα στην οδό dante/ ως πίθηκος δεν το αντιλήφθηκα») μέχρι το κέντρο των Αθηνών («Μπήκα σε κατειλημμένα σπίτια/ στο σχολείο της Οκτάβ Μερλιέ/ πέρασα από τις πλατείες του κέντρου/ των Εξαρχείων του Κολωνακίου/ Μπήκα σε μπαρ εστιατόρια ταβέρνες/ μπήκα σε νοσοκομεία/ στον Ευαγγελισμό στο Ιπποκράτειο/ Γύριζα με απόγνωση στον δρόμο/ και δεν ήξερα πού να ψάξω πια»), αναζητά τόσο τα υλικά της εκφοράς της όσο και την εξαΰλωσή της στην σφαίρα του άφατου. Καταλύτης στην συνειδητοποίηση της αδυναμίας της ποιήσεως να εκφράσει το μύχιο νέκταρ της ύπαρξης, ο Έρωτας· βίαιος και ζωογόνος σαν κάθε μάγμα, κινεί τις τεκτονικές πλάκες της ψυχής, τις λέξεις, πασχίζοντας να βρει μιαν έξοδο, άλλες φορές προς το ρητό κι άλλες προς το άρρητο:
«…κάθε φορά που θα σε άγγιζαν τα χέρια
θα σηκωνόταν αέρας από τη γη
και θα σκόρπιζε όλα τα ποιήματα
που δεν έχουν σμιλευτεί πάνω σε σάρκα
Η ποίηση θα ήταν μια παρωχημένη μηχανή
της βιομηχανικής εποχής
Θα βρισκόμασταν
σε παλιά εγκαταλελειμμένα εργοστάσια ποιημάτων
Θα σε μετρούσα με τη γλώσσα
με τις παλάμες και τα πέλματα.»
Μαργαρίτα Μηλιώνη, Στα εργοστάσια της ποίησης (2024)
«Μη με ρωτήσεις γιατί εμπιστεύομαι το κορμί μου
στο δικό σου
όπως ο ποιητής τη γη στις πλάτες του ποιήματος
όχι μη με ρωτήσεις»
Μαργαρίτα Μηλιώνη, «Μη Ρωτήσεις», Στα εργοστάσια της ποίησης (2024)
«κολυμπάω με σχετική άνεση μέσα στο φλιτζάνι
του διπόλου ζωή-θάνατος […]
αφήνω πίσω μου τις λέξεις
περνάω στο άφατο· δεν είμαι ποιητής
είμαι το ποίημα»
Μαργαρίτα Μηλιώνη, «αντί φλιτζανιού», Ο Ζωολογικός Κήπος του Ile Saint-Louis (2016)
Και ενώ η εργαλειοθήκη της ποιήσεως μοιάζει ευλόγως ενδεής σαν πασχίζει να βρει τις λέξεις για να κυκλώσει την έννοια και την αίσθηση του έρωτος, τί γίνεται σαν βαριά σκιά πέσει η σιωπή εντός του;
«Το ποίημα κατεβάζει τα χέρια
πετάει στο έδαφος το μόνο του όπλο
και παραδίδεται.
Δεν έχω λέξεις
τις κράτησες όλες εσύ
όταν μοιράσαμε τον κόσμο.»
Μαργαρίτα Μηλιώνη, «Το Ποίημα», Στα εργοστάσια της ποίησης (2024)
Κραυγή εκκωφαντική η σιωπή τόσο στην παρουσία («Εδώ μαζί σου δίχως λέξεις/ να κολυμπώ στη δική σου θάλασσα…ουρλιάζω με τους γλάρους/ στον πλαϊνό φάρο. Μ’ ακούς;») όσο και στην απουσία του έρωτος. Ένας πόλεμος, ένας θάνατος, με μόνες λευκές σημαίες εκεχειρίας τις λέξεις:
«Έδεσαν χέρι με χέρι τη μέσα ζωή τους
δίχως ποτέ πια να νιώσουν μόνοι
σιαμαίοι μέσα στη σιωπή και τη φλυαρία τους
μέσα στον πόλεμο και την ειρήνη τους»
Μαργαρίτα Μηλιώνη, Στα εργοστάσια της ποίησης (2024)
«…αλλάζουν θέσεις μέσα στη σιωπή
όλο αλλάζουν θέσεις κύκλος η σιωπή
δεν έχει γωνίες να προστατευθούν από τους αέρηδες
δεν έχει απανεμιά δεν έχει λιμάνι
δεν έχει αιχμές να κρατηθείς
κλίμακες για ν’ ανέβεις
βυθίζονται κάθε μέρα και πιο βαθιά
μέχρι τον τάφο»
Μαργαρίτα Μηλιώνη, «Κορίτσια της Αμοργού», Ώσπου Έγινε Μπλε (2019)
«Ολόκληρη η περιουσία τους ήταν λέξεις
όλα τα κοσμήματα που της χάρισε ήταν λέξεις
όλα τα φαγητά που μαγείρεψαν στο κουζινάκι
ήταν λέξεις
όλες οι βρύσες του σπιτιού έσταζαν λέξεις
κάθε μπουκιά που έβαζαν στο στόμα τους
ήταν λέξεις
Αν έκοβαν την αλληλοτροφοδοσία
θα υπέφεραν από βασανιστική δίψα
θα πέθαιναν από λιμό»
Μαργαρίτα Μηλιώνη, Στα εργοστάσια της ποίησης (2024)
Έρως: Ως θυσιαστήριος βωμός και φαντασιακή κατασκευή
Στην ποιηση της Μαργαρίτας Μηλιώνη ο Έρωτας είναι πανταχού παρών και τα πάντα πληρών καθώς κείται στο κάθε τι σαν κοσμοποιητική δύναμη:
«Πώς ξεχνώ εκείνον τον κήπο
αυτόν που μου ανοίγεις τις νύχτες
να περάσω
Μέρα τη μέρα εισχωρούμε
όλο και πιο βαθιά στον κόσμο
το δικό μας
Εκείνον που δημιουργήσαμε
από κοινού όταν ετούτος εδώ
μας έπεφτε στενός»
Μαργαρίτα Μηλιώνη, Στα εργοστάσια της ποίησης (2024)
Αδηφάγος και αιτών, γνήσιο τέκνο απολλώνιας και διονυσιακής ζεύξης, ένας Ζουλαφσκικός L’Amour braque· ένας Eros Massacre:
«…Ζούσαν τη σπάνια στιγμή
που η σάρκα του πνεύματος
βρίσκει σάρκα που μπορεί μαζί της
να κυλιστεί στη λάσπη ή στη θάλασσα
στις πλαγιές των Ιμαλαΐων ή του Ελικώνα»
Μαργαρίτα Μηλιώνη, Στα εργοστάσια της ποίησης (2024)
«Σκέψου με όσο σκληρά θες
χτύπα με όσο δυνατά αντέχεις
στις ακτές της καρδιάς σου
Μόνο μη μ’ αφήνεις να σ’ αφήνω»
Μαργαρίτα Μηλιώνη, Στα εργοστάσια της ποίησης (2024)
«Πλησιάζει, σου λέω, η ώρα της Αίτνας.
Έλα Εμπεδοκλή μου και σου υπόσχομαι
να βρουν μονάχα το σανδάλι σου μια μέρα
έτσι καθώς θα χωνευτείς ολόκληρος μαζί μου
στο στόμα το καυτό του ηφαιστείου
Έλα καλέ μου κι όποιος αντέξει»
Μαργαρίτα Μηλιώνη, «Έλα Λοιπόν», Στα εργοστάσια της ποίησης (2024)
Και σε τούτη την έκκληση για Ένωση, ποιος είναι ο αποβλεπτικός πόλος; Ο Άλλος ως είναι ή ο Άλλος ως πλάθεται στο επιθυμητικόν μέρος της ψυχής; Όταν το ερωτικό υποκείμενο ενθρονίζεται και το πέπλο του ανοίκειου το καλύπτει, η ανακατασκευή του εκκινά:
«υπάρχεις ή είσαι κατασκευή
ένα αγαστό παιχνίδι λέξεων
θα κοιτάξω το φλιτζάνι του καφέ
να βρω το χρώμα των ματιών σου
θα αναζητήσω στα νεκροτομεία της πόλης
το κορμί σου να το συναρμολογήσω
πριν θαφτεί ολόκληρο κάτω από τόνους λέξεων
και κανένας δεν μάθει τίποτα για αυτό»
Μαργαρίτα Μηλιώνη, Στα εργοστάσια της ποίησης (2024)
Και σε τούτο τον χορό των απεικασμάτων, η προβοκατόρικη ρήση του Λακάν πως “δεν υπάρχει σεξουαλική σχέση” μοιάζει να χτυπά στο κέντρο του νοήματος, καθώς η οποιαδήποτε αντάμωση μεταξύ των εραστών φαντάζει αδύνατη. Ή με έναν στίχο του αείμνηστου Αλέξη Τραϊανού: «δεν συναντάς κανέναν έξω από τον εαυτό σου».
«Εκείνος χρόνια να μαζεύει χρυσάφι στην Αλάσκα
Εκείνη να ψάχνει για νερό στον τόπο της […]
Εκείνη διψούσε. Νερό ψέλλιζε, νερό. […]
Δεν άκουγε.
Ήταν κουρασμένος και περήφανος
Ήτανε διψασμένη.
Δύο σταγόνες νερού θα ήταν αρκετές […]
Όλα θα μπορούσαν να ήταν τόσο απλά
αλλά εκείνη πέθανε από δίψα εκείνον τον χειμώνα
και εκείνος επέστρεψε στα ορυχεία του στην Αλάσκα»
Μαργαρίτα Μηλιώνη, «Νερό», Στα εργοστάσια της ποίησης (2024)
Η Γυναίκα: Ως Νύμφη, Ικέτιδα και Ιφιγένεια
Και σε ετούτη την σφαγή συνειδητών κι ασυνείδητων φόβων και πόθων -παραδόξως- δεν υπάρχουν θριαμβευτές και ηττημένοι, σαν το αέναο παιχνίδι του έρωτα ποτέ δεν σταματά, με τον καταραμένο όφι να δαγκώνει και πάλι την ουρά του και το θήραμα να ταυτίζεται με τον θηρευτή:
«Χάνομαι συχνά στον λαβύρινθο αναζητώντας
τον Μινώταυρο
Άλλοτε ως Θησέας για να τον σκοτώσω
Άλλοτε ως θήραμα για να με κατασπαράξει
Κάποιες φορές τον ερωτεύομαι δυνατά
Περνάμε τις νύχτες μαζί»
Μαργαρίτα Μηλιώνη, «Η Επίορκος», Στα εργοστάσια της ποίησης (2024)
«…καθόσον οι εραστές
δεν πεθαίνουν
δεν πεθαίνουν μ’ ακούς;
καίγονται
καίγονται αδιάκοπα
νέα αστρικά σώματα
σε έναν παμπάλαιο ουρανό»
Μαργαρίτα Μηλιώνη, Στα εργοστάσια της ποίησης (2024)
Μονάχα θυσιαστήριοι αμνοί υπάρχουν, ακρωτηριασμένοι και επιδέξιοι συλλέκτες σε έναν έρωτα καθόλα λακανικό· σε έναν έρωτα όπου “δίνεις αυτό που δεν έχεις σ’ αυτόν που δεν το θέλει”:
«Ίσως η επίμονη προσήλωσή του πάνω μου
ή ίσως μόνο η ματαιοδοξία μου,
ίδια να κρατηθώ μέσα στο χρόνο,
να ‘ταν εκείνο που με τράβηξε
προς την απόχη του συλλέκτη
και μ’ έφερε εδώ πέρα
εδώ, όπου δεν είμαι πια
παρά μονάχα δείγμα από ένα είδος»
Ντίνα Μαρίνη, Πεταλούδα Συλλογής
«Μια μέρα ενός σκληρού χειμώνα
μία γυναίκα πρόβαλε από το κομψό παλτό της
το δεξί της χέρι.
Ο άνδρας το είδε και το θαύμασε
-Τι υπέροχο χέρι, αναφώνησε
-Σας αρέσει: πάρτε το
και το έτεινε προς το μέρος του.
Έβγαλε εκείνος τη λεπτή γυαλιστερή του λάμα
το απέκοψε από τον καρπό
και το πήρε μαζί του. […]
Η γυναίκα δυσκολευόταν χωρίς τα χέρια της
αλλά δεν ήταν λυπημένη
γιατί τα είχε κοντά του εκείνος
Όταν ξανασυναντήθηκαν ήταν χαρούμενη
κι έκανε να τον αγκαλιάσει
Μα χωρίς χέρια ήταν κάπως αστεια.
Το κατάλαβε κι έβαλε τα γέλια.
Γέλασε κι εκείνος μαζί της,
μα βιαστικά απέστρεψε
το κεφάλι κι έφυγε.
Δεν τον ξαναείδε.
Ο άνδρας ήταν συλλέκτης γυναικείων χεριών
κι εκείνη είχε μόνο δύο χέρια.»
Μαργαρίτα Μηλιώνη, «Συλλέκτης», Στα εργοστάσια της ποίησης (2024)
Και μέσα σε ετούτη την μασκαράτα όπου σφαγείς και σφάγια αλλάζουν ρόλους, η ποιήτρια, με σμίλη και οδοδείκτη της τον λόγο, λαξεύει άφοβα την αχθοφόρο γυναικεία φιγούρα, εκείνη που φέρει στους ώμους της το προαιώνιο βάρος του φύλου της· την Ιφιγένεια εκείνη που θυσιάζεται στον βωμό του Έρωτα («ζήτησα τόπο/ και βρήκα βωμό/ ζήτησα σάρκα/ και βρήκα θεό») και της Ενοχής («όταν έχεις κλειστεί στη φυλακή του κορμιού/ κι έχεις εκτίσει την ποινή σου που γεννήθηκες γυναίκα»)· την άγρια Νύμφη που στον βωμό του φαντασιακού Άλλου εξημερώνεται («Ο άνδρας θα ερχόταν από μακριά/ Άρχισε να στολίζεται η γυναίκα/ να φροντίζει ό,τι έβρισκε πάνω της λειψό/ περπατούσε και κοιταζόταν στον καθρέφτη των ματιών του/ Και ήρθε η ώρα/ Εμφανίστηκε ο αγαπημένος/ Ένας Θεός»).
«Η γυναίκα είναι μια κούκλα που έχει μέσα βαρίδι.
Όπως και να τη γυρίσει κανείς, πάντα γυρνά στην αρχική της θέση, ορθή, με τα μάτια ανοιχτά. Στην αρχή ο άντρας διασκεδάζει. Μετά όμως κάτι τον εκνευρίζει. Έχει σπουδάσει Φυσική και γνωρίζει τόσο τη Στατική όσο και τη Δυναμική των γυμνών σωμάτων».
Νίκη – Ρεβέκκα Παπαγεωργίου, «Η κούκλα με το βαρίδι», Ο Μέγας Μυρμηγκοφάγος
Και αναρωτιέται έτσι η Μηλιώνη, συμπλέουσα με την αείμνηστη ομότεχνή της, Παπαγεωργίου:
«κορίτσια μου
πώς καταφέρατε να απαλλαγείτε
από το άχθος του θνητού σας σώματος […]
εκείνο που μεθάει ανυψώνεται
και μετά πέφτει από τις τσεκουριές του ξυλοκόπου
που σφίγγει τα δύο του πόδια
για να το καταπιεί μα εκείνο πάντα ανοίγει το τεράστιο
στόμα του
κι όλα τα καταβροχθίζει
πώς ξεμπερδέψατε μ’ όλα τούτα αγαπημένες;»
Μαργαρίτα Μηλιώνη, «Κορίτσια της Αμοργού», Ώσπου Έγινε Μπλε (2019)
Για να γεννηθεί η απάντηση από την ίδια μήτρα που έδωσε ζωή στην ερώτηση· την ποίηση:
«γυναίκες που γεννηθήκατε σαν ελλείμματα
συμπληρώματα διατροφής και πλεονάσματα ενοχής
─ πάρε λίγη μαμά να έχεις
λίγη ερωμένη λίγη κόρη λίγη γύρη
λίγο βυζί να θηλάζεις τις νύχτες που φοβάσαι
κι ένα είδωλο να καθρεφτίζεσαι
η ηδονή ως παροχή υπηρεσιών
αλλά όχι ως αίτημα του κορμιού σας
γυναίκες μόνες στα σαράντα ή στα πενήντα
χωρίς τρόπο να σφραγίσετε το χάος ανάμεσα
στα πόδια σας και ο χρόνος να σας χλευάζει
γυναίκες που σας σμίλεψαν γυναίκες
υποταγμένες όπως η κοίτη στο ποτάμι
φτεροκοπάτε γύρω από τη ματαίωση
όπως οι μύγες γύρω από τη λάμπα
κορμιά δίχως ανάγκες
θαλασσινές σπηλιές που μπαινοβγαίνει ανέγγιχτος ο χρόνος
γυναίκες δίχως τόπο»
Μαργαρίτα Μηλιώνη, «Γυναίκες», Ώσπου Έγινε Μπλε (2019)
Τί έχει άλλωστε ο ποιητής για να αντιπαλέψει την κοσμική σιγή· την προαιώνια σιωπή του αβυσσαλέου Χρόνου, πέρα από τις λέξεις;
«κατά τα λοιπά
παντού και πάντα
η σιωπή
όσο κι αν διαρρηγνύουμε
ευφάνταστοι ποιητές
τον υμένα της
εκείνη πάντοτε παρθένα»
Μαργαρίτα Μηλιώνη, «Κορίτσια της Αμοργού», Ώσπου Έγινε Μπλε (2019)
Έτσι, ανάμεσα στην σιωπή και τις λέξεις, σιμά στην Αγία Τριάδα του παρελθόντος, παρόντος και μέλλοντος χρόνου, η ποιήτρια ακάματη κραδαίνει τον κοφτερό της Λόγο καθησυχάζοντάς μας:
«όταν αποσύρομαι δεν είναι γιατί σε ξεχνώ
είναι γιατί πρέπει να ανοίξω τους δρόμους
που εσύ βλέπεις μπροστά σου κλειστούς
μπορεί να αποσύρομαι
αλλά ποτέ δεν σου γυρίζω την πλάτη
εσένα κοιτάζω για σένα μιλάω ακόμα κι όταν μιλάω για
μένα»
Μαργαρίτα Μηλιώνη, «ο γύφτος», Ο Ζωολογικός Κήπος του Ile Saint-Louis (2016)
Και πράγματι ποιος άλλος λόγος ύπαρξης της ποιητικής τέχνης εάν όχι η ομιλία για τον Άνθρωπο· εάν όχι τούτο το τάνυσμα για μιαν υπέρβαση εκείνου που αενάως θα μας υπερβαίνει. Ποίηση και ποιητής έσονται εις σάρκαν μίαν, σαν πλάθονται μαζί σε σώμα και αίμα, άρτο και οίνο. Έτσι, μας διαβεβαιώνει και η ποιήτρια και εμείς δεν έχουμε παρά να συνταχθούμε πλάι της:
«όχι όχι δεν γράφει ποίηση·
γράφεται από την ποίηση ακαταπαύστως·»
Μαργαρίτα Μηλιώνη, «υγρό πυρ», Ο Ζωολογικός Κήπος του Ile Saint-Louis (2016)
Εργογραφία:
Η Μαργαρίτα Μηλιώνη γεννήθηκε στην Καλαμάτα. Σπούδασε Νομικά και Εγκληματολογία, ωστόσο ασχολήθηκε περισσότερο με την Ψυχανάλυση και την Φιλοσοφία, ενώ εργάστηκε ως δικηγόρος.
Έχει εκδώσει τις ποιητικές συλλογές: “Με λένε Ηγησώ” (εκδ. Γαβριηλίδης, 2005), “Ο ζωολογικός κήπος του Ile Saint-Louis” (εκδ. Φαρφουλάς, 2016), “Ώσπου έγινε μπλε”, (εκδ. Φαρφουλάς, 2019), “Στα εργοστάσια της ποίησης” (εκδ. Κουκκίδα, 2024) και τις νουβέλες “Δίκην φαιδράς σελήνης” (εκδ. Γαβριηλίδης, 2010, εξαντλ.) και “Ο Οργανισμός” (εκδ. Κύμα, 2018). Ποιήματά της έχουν μεταφραστεί στα Γερμανικά και στα Γαλλικά. Η τελευταία ποιητική της συλλογή “Στα εργοστάσια της ποίησης” (εκδ. Κουκκίδα, 2024) θα παρουσιαστεί στο Εναλλακτικό Βιβλιοπωλείο (Θεμιστοκλέους 37 – Αθήνα), την Παρασκευή, 19 Απριλίου 2024 στις 19:00.
Η αρθρογράφος διατηρεί και το προσωπικό της blog: https://medium.com/@
