Μάχη της Κρήτης: μνήμες της 20ής Μαΐου 1941

Ηχογράφηση από την Ακριβή Ανδρινοπούλου:

Μάχη της Κρήτης. 20 Μαΐου 1941. Λίγο πριν ο Μάιος μας αποχαιρετήσει γλυκά και πριν υποδεχτούμε επισήμως το καλοκαιράκι, αξίζει να κάνουμε μια ιστορική αναδρομή σε μια εκ των σημαντικότερων μαχών της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Ο όρος περιγράφει την από αέρος εισβολή της Ναζιστικής Γερμανίας στην Κρήτη. Η επίθεση λήγει δώδεκα μέρες μετά κι εν τέλει η Μεγαλόνησος καταλαμβάνεται θριαμβευτικά. Κάθε χρόνο στις 20 Μαΐου η Ελλάδα αποδίδει φόρο τιμής και θυμάται τη Μάχη της Κρήτης, αναπολώντας τις αιματηρές στιγμές της.

Το σχέδιο καταστρώνεται

Όλα ξεκινούν κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Απρίλιος 1941. Βρισκόμαστε λίγες μέρες μετά την παράδοση της ηπειρωτικής Ελλάδας στις δυνάμεις του Άξονα. Ο ανεξίτηλος, παγκοσμίως, Αδόλφος Χίτλερ δημιουργεί μια επιχείρηση, που θα ικανοποιήσει τις ιμπεριαλιστικές του βλέψεις. Η επιχείρηση λαμβάνει την κωδική ονομασία «Επιχείρηση Ερμής», ή στα Γερμανικά “Unternehmen Merkur”. Στις 25 Απριλίου, η απόφαση για την επίθεση των Γερμανών στην Κρήτη λαμβάνεται. Η Ναζιστική Γερμανία προετοιμάζεται. Όλα είναι έτοιμα. Η Μεγαλόνησος τους περιμένει.

Η αμυντική χροιά της επίθεσης

Γενικά, η πλειοψηφία τοιούτου είδους επιχειρήσεων έχουν κατά κανόνα χαρακτήρα επίθεσης. Η συγκεκριμένη, όμως, αποτέλεσε μια καθαρά αμυντική επιχείρηση.  Αυτό, βέβαια, δεν ήταν εξαρχής εμφανές. Όταν σάλπισε η σάλπιγγα της λήξης λίγες μέρες μετά, αποκαλύφθηκε ο πραγματικός σκοπός των Ναζί. Απώτερό τους στόχο αποτέλεσε η εισβολή στη Βόρεια Αφρική. Η Κρήτη αποτέλεσε το εφαλτήριο του Χίτλερ, εξασφαλίζοντας τα νοτιοανατολικά του νώτα. Η στρατηγική θέση της Μεγαλόνησου θα γεφύρωνε τέλεια την θαλάσσια απόσταση που χωρίζει τις δυο ηπείρους.

Οι παραμονές τις επίθεσης

Το προηγούμενο βράδυ της επίθεσης η ατμόσφαιρα ήταν ασυνήθιστα περίεργη. Ένα αλλόκοτο κι άγνωστο συναίσθημα αιωρείται παντού. Οι σύμμαχοι φαίνεται πως έχουν πλεονέκτημα σε ξηρά και θάλασσα, ενώ οι Γερμανοί στον αέρα. Έχοντας αυτό ως δεδομένο, το Γερμανικό επιτελείο αποφασίζει να διεξάγει την επιχείρηση από αέρος, για πρώτη φορά στην παγκόσμια στρατιωτική ιστορία.

Το δυναμικό

Η επιχείρηση αυτή είχε έναν ασύλληπτα μεγάλο αριθμό δυναμικού, δεδομένου ότι μιλάμε για την πρώτη αεραποβατική επιχείρηση παγκοσμίως. Με 1.190 αεροπλάνα, πολεμικά και μεταγωγικά και 29.000 αλεξιπτωτιστές και πεζικάριους, οι Γερμανοί είναι έτοιμοι για την επίθεση. Επικεφαλής της στέφεται ο πτέραρχος Κουρτ Στουντέρτ. 51 ετών τότε, αρκετά νέος μα με μια αξιόλογη μαχητική εμπειρία, καθότι υπήρξε βετεράνος πιλότος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Επιπλέον, η Ιταλία προσφέρει στους Γερμανούς τον αξιοσημείωτο αριθμό των 3.000 στρατιωτών.

Την Κρήτη, από την άλλη πλευρά, υπερασπίστηκαν σθεναρά 40.000, συμπεριλαμβανομένου και άμαχου πληθυσμού. Σημαντική αστοχία των Κρητών, υπήρξε ο φανερά απαρχαιωμένος εξοπλισμός, τη στιγμή που η Ναζιστική Γερμανία χρησιμοποιούσε τις καλύτερες νέες τεχνολογίες της εποχής. Οι υπερασπιστές της Μεγαλονήσου πάλευαν με ό,τι μέσο ήταν διαθέσιμο, ως και όπλα και μαχαίρια από την Κρητική Επανάσταση.

Μπορεί ο απαρχαιωμένος εξοπλισμός να αποτέλεσε σημαντική αστοχία, αλλά και οι Γερμανοί δεν είχαν υπολογίσει τη συμμετοχή των αμάχων στις επιχειρήσεις. Είχαν τη λανθασμένη πεποίθηση, ότι οι Κρήτες θα τους υποδέχονταν μετά βαΐων και κλάδων, ως απελευθερωτές, δεδομένων των αντιμοναρχικών τους αισθημάτων. Επιπλέον, υπολόγιζαν περίπου 5.000 μονάχα αντιπάλους, κάτι που αποδείχθηκε εκτός πραγματικότητας.

Επιχείρηση Αίνιγμα

Στο μεταξύ πίσω στα Χανιά, βρίσκεται μόνιμα πλέον ο Βασιλιάς Γεώργιος Β’ και στην κυβέρνηση, ο Εμμανουήλ Τσουδερός. Χάρη στην αποτελεσματικότατη «Επιχείρηση Αίνιγμα», ο Σύμμαχοι μαθαίνουν πολλές πληροφορίες σχετικά με την επερχόμενη αεραποβατική επίθεση των Γερμανών. Για πρώτη φορά ξανά στα χρονικά, καταφέρνουν να σπάσουν τον κώδικα επικοινωνίας και να διαρρεύσουν άμεσα και με ακρίβεια οι πληροφορίες. Ακόμη, όμως, μια μεγάλη αστοχία της Ελλάδας ήταν ότι αυτές οι πολύτιμες πληροφορίες, δεν αξιοποιήθηκαν, ώστε να αποτραπεί η βίαιη επίθεση. Την αστοχία αυτή προκάλεσαν διαφωνίες μεταξύ των Συμμάχων.

Η επίθεση

Το πρωί της 20ης Μαΐου 1941, στις 8:00 π.μ., ο ουρανός στο αεροδρόμιο του Μάλεμε και στην ευρύτερη περιοχή των Χανίων κατακλύζεται από χιλιάδες μαύρες κουκίδες. Χιλιάδες αλεξιπτωτιστές κάνουν ελεύθερη πτώση στο κενό, έχοντας έναν σκοπό. Την εισβολή. Κι αυτό γίνεται. Η εικόνα αυτή γίνεται σύμβολο. Όσοι το βίωσαν από κοντά, το διηγούνται για δεκαετίες στις επόμενες γενιές. Όσοι κρατούσαν κάμερα το απαθανάτισαν, προβάλλοντάς το σε εκθέσεις και άλλα. Κι όσοι απλά το φαντάστηκαν, έγραψαν ιστορίες γι’ αυτό ή ζωγράφισαν πάνω σε λευκούς καμβάδες. Οι χιλιάδες μαύρες κουκίδες, που όσο προσεδαφίζονταν μεγάλωναν και γίνονταν διακριτά αλεξίπτωτα, γίνεται μια από τις συναρπαστικότερες εικόνες της παγκόσμιας σύγχρονης ιστορίας.

Το απόγευμα

Το απόγευμα της ίδιας μέρας, στις 4:00 μ.μ. ακόμη δύο μεγάλες ομάδες αλεξιπτωτιστών ξεχύνονται στον Ρεθυμνιότικο ουρανό. Λίγη ώρα αργότερα, και στο Ηράκλειο. Τα ενεργά μαχητικά σημεία είναι τέσσερα: Ρέθυμνο, Χανιά, Ηράκλειο, Μάλεμε. Στο τέλος της ημέρας, οι Γερμανοί σημειώνουν μεγάλες απώλειες. Ο πτέραρχος Κουρτ φημολογείται ότι θα αυτοκτονούσε, όντας αποκαρδιωμένος από την έκβαση της μάχης κι έχοντας υποσχεθεί στον Φύρερ μια εύκολη κι ανώδυνη νίκη. Αργά το βράδυ, ο Βασιλιάς Γεώργιος Β’ και η Εξόριστη Ελληνική Κυβέρνηση μεταφέρονται στην Αίγυπτο.

21η Μαΐου

Η 21η Μαΐου ξημερώνει με σφοδρότατες μάχες να εκτυλίσσονται σε όλα τα μέτωπα. Οι Γερμανοί στοχέυουν αποκλειστικά στην κατάληψη του Μάλεμε, το οποίο και καταλαμβάνουν στο τέλος της ημέρας. Η κατάληψη του αεροδρομίου πρόκειται για μια κίνηση ματ. Ο Χίτλερ μεταφέρει μεγάλες Γερμανικές Δυνάμεις από όλη την Ελλάδα στην Κρήτη. Ο αγώνας είναι πλέον μάταιος. Στις 28 Μαΐου οι Γερμανοί έχουν απωθήσει όλες τις Συμμαχικές Δυνάμεις. Το Λονδίνο απομακρύνει τις δυνάμεις του από την Κρήτη και τις μεταφέρει στην  Αίγυπτο. Πολλοί Κρητικοί, μαζί τους και 500 Βρετανοί, συνέχισαν με πιγμή τον άνισο και μάταιο αγώνα στα δύσβατα μονοπάτια των Κρητικών βουνών. Την 1η Ιουνίου, έπειτα από παράδοση 5.000 μαχητών στα Σφακιά, η Μάχη της Κρήτης λήγει.

Οι απώλειες

Η μάχη αυτή ήταν σκληρή και με πολλές απώλειες. Οι Σύμμαχοι προσμετρούν 3.500 νεκρούς, 1.900 τραυματίες, και 17.500 αιχμαλώτους. Οι Γερμανοί, σύμφωνα με δικά τους στοιχεία, προσμετρούν 3.986 νεκρούς, 2.594 τραυματίες, και 370 χαμένα αεροπλάνα. Όμως, σύμφωνα με Συμμαχικούς υπολογισμούς, οι απώλειες των Γερμανών ξεπέρασαν τις 16.000.

Η Μάχη της Κρήτης ονομάστηκε και «Νεκροταφείο των Γερμανών αλεξιπτωτιστών». Ο Χίτλερ, έκτοτε, δεν χρησιμοποίησε ποτέ ξανά στο μέλλον αεραποβατικές επιχειρήσεις, καθώς κατέληγε με τεράστιες μεγάλες. Οι Σύμμαχοι όμως, όντας εντυπωσιασμένοι από τις μαχητικές ικανότητες των αλεξιπτωτιστών, δημιούργησαν δικές τους αεραποβατικές δυνάμεις.

Το χαρακτηριστικότερο σημείο από τη Μάχη της Κρήτης αποτελεί ως και σήμερα το Γερμανικό Στρατιωτικό Νεκροταφείο του Μάλεμε. Η καταπράσινη κοιλάδα με τα όμορφα δέντρα και θέα τη θάλασσα στέκεται εκεί, επιβλητική. Θυμίζοντας στους επισκέπτες την ένδοξη αυτή Μάχη και τον συναρπαστικό τρόπο, με τον οποίο διεξήχθη.

Πηγή που χρησιμοποιήθηκε:

• Σαν Σήμερα

Παρόμοια άρθρα:

• Λέπρα: μνήμες καταραμένων μέσα από φωτογραφίες
• Η εφεύρεση της φωτογραφίας και οι πρώτες αντιδράσεις
• 10 Tips για Επιτυχημένο Street Photography

Ακολουθήστε τις σελίδες μας σε Facebook, Instagram και Spotify για περισσότερη έμπνευση.

Giving Sight by Beasty Press // Giving Sight The Project