«Σκέφτηκες ποτέ πως μπορεί να έχεις ζήσει ήδη την πιο ευτυχισμένη μέρα σε όλη σου τη ζωή και το μόνο που έχεις να περιμένεις από εδώ και πέρα είναι η ασθένεια και η κόλαση;» Naked (1993), Mike Leigh
Στην φαινομενικά απλή, μα στον πυρήνα της εξαιρετικά συνταρακτική, ερώτηση που θέτει ο πρωταγωνιστής της ταινίας Naked, ο ήρωας του βιβλίου Αύριο στη μάχη να με σκεφτείς του Javier Marías, το πιθανότερο είναι πως θα απαντούσε αρνητικά. Η υπόθεση του μυθιστορήματος πλέκεται μέσα σε ένα υπαρξιακό νήμα που εκκινά με ένα απλό συμβάν, το οποίο στιγματίζει δια παντός την ζωή του ήρωα. Το κεντρικό πρόσωπο, ένας άνδρας ονόματι Βίκτωρ, έχει γνωρίσει, μόλις λίγες εβδομάδες πριν, μία παντρεμένη γυναίκα, την Μάρτα Τέγιεθ, και ένα βράδυ που ο σύζυγός της λείπει για επαγγελματικό ταξίδι στο εξωτερικό, εκείνος πηγαίνει στο σπίτι της για δείπνο. Το δίχρονο αγοράκι της θορυβημένο από την ανοίκεια παρουσία, αρνείται πεισματικά να πάει για ύπνο. Όταν τελικά πάψει να αντιστέκεται στην κούρασή του και αποκοιμιέται, το ζευγάρι ανεβαίνει στην κρεβατοκάμαρα και μπαίνει στην διαδικασία της ερωτικής συνεύρεσης για πρώτη φορά· μιας συνεύρεσης που έμελλε να στιγματίσει τον πρωταγωνιστή της ιστορίας για πάντα, καθώς προτού καλά καλά προλάβουν να γδυθούν, η γυναίκα νιώθει μια έντονη αδιαθεσία κι έπειτα από λίγη ώρα πεθαίνει αιφνίδια. Ο Βίκτωρ, έτσι, έρχεται αίφνης αντιμέτωπος με τα άμεσα προβλήματα που ανακύπτουν μετά την διαπίστωση του θανάτου της Μάρτας: ποιόν να ειδοποιήσει, πώς να αφήσει μόνο του ένα δύο ετών παιδί που κοιμάται αμέριμνο στην κούνια του με τη νεκρή μητέρα του να κείτεται στο διπλανό δωμάτιο; Μέσα στην δίνη των υπαρξιακών ερωτημάτων, μα και τελμάτων, ο ήρωας αντί να προσπαθήσει να λησμονήσει την δυστυχή συγκυρία, στοιχειώνεται από αυτήν, και επιδιώκει να γνωρίσει την – έως την στιγμή του θανάτου της – άγνωστη σε αυτόν γυναίκα προσεγγίζοντας τον σύζυγο, το παιδί, τον πατέρα και την αδελφή της, με σκοπό να κατανοήσει τη ζωή τους και, εν τέλει, τη δική του ζωή.
«Κάθε πτώμα είναι άρνηση ενός σώματος.
Κυρία μου, κοίταξέ με στα μάτια κι άκου το επιτύμβιο που εζήτησες:
ΕΝΘΑΔΕ ΚΕΙΤΑΙ
Η ΩΡΑΙΑ ΕΚΕΙΝΗ
ΠΟΥ ΠΙΑ ΕΦΥΓΕ ΠΑΝΤΟΤΙΝΑ
ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΠΑΡΕΙ ΜΑΖΙ ΤΗΣ ΤΙΣ ΛΥΠΕΣ ΜΟΥ» Ηλίας Πετρόπουλος, Σώμα (1972)
Ο αφηγητής της ιστορίας ταυτίζεται με τον ήρωά της, καθώς τα γεγονότα ξετυλίγονται και αφηγούνται σε πρώτο πρόσωπο μέσα από αναδρομές και στοχασμούς, σε μία ατέρμονη περιπλάνηση στους δρόμους της πόλης, που καταλήγει σε μία εις βάθος περιπλάνηση στο αχαρτογράφητο τοπίο της μύχιας ανθρώπινης φύσης. Πρόσωπα και προσωπεία πλέκονται σε μία πλέξη αξεδιάλυτη δια γυμνού οφθαλμού, με την προσωπική ιστορία, τους προβληματισμούς και τις ταλαντεύσεις του πρωταγωνιστή να λαμβάνουν πανανθρώπινη διάσταση.
«…γιατί ακόμη και ο χρόνος που αρνείται να κυλήσει στο τέλος κυλά και τον παίρνει το ποτάμι…» Αύριο στη μάχη να με σκεφτείς (σ.26)
«…όσα είχαν νόημα και υπόσταση παύουν να τα έχουν μέσα σε μία και μόνη στιγμή, και όλα μου τα υπάρχοντα μένουν κοκαλωμένα, ανίκανα ξαφνικά να αποκαλύψουν το παρελθόν και την προέλευσή τους· και κάποιος θα τα μαζέψει και, πριν τα τυλίξει ή ίσως τα βάλει σε πλαστικές σακούλες, μπορεί οι αδελφές ή οι φίλες μου να αποφασίσουν να κρατήσουν κάτι ως ενθύμιο ή επειδή θα τους είναι χρήσιμο…» Αύριο στη μάχη να με σκεφτείς (σ.36)
Με βατήρα εκκίνησης ένα απροσδόκητο τραγικό γεγονός ο Javier Marías καταβυθίζεται σε μία υπαρξιακή αναζήτηση συνομιλώντας φιλοσοφικά με τις έννοιες του χρόνου και του θανάτου, αναδεικνύοντας με τον πιο γλαφυρό τρόπο το εύστοχο της λαϊκής ρήσης πως όσα φέρνει η ώρα δεν τα φέρνει ο χρόνος όλος. Έτσι, μέσα από την συναισθηματικά φορτισμένη αφήγηση του ήρωα τίθενται ζητήματα όπως το εφήμερο των ανθρωπίνων σχέσεων, η συντριπτική ισχύς του θανάτου και της θνητότητας, η ανθρώπινη ηθική και η έννοια της εξαπάτησης και, εν τέλει, μέσα από όλα αυτά η σχέση με τον Εαυτό και κατ’ επέκτασιν με τους Άλλους.
Javier Marías (1951 – 2022)
«Αυτή ήταν η δική μου η φωνή, ήμουν εγώ λίγες μέρες πριν, όταν ακόμα δεν ήμουν σίγουρος ότι η Μάρτα Τέγιεθ κι εγώ θα βγαίναμε το βράδυ να φάμε και να ιδωθούμε για τρίτη φορά, μετά την κουβέντα μας στα όρθια σ’ ένα κοκτέιλ όπου μας είχαν συστήσει ένα βράδυ, κι έναν πολύωρο καφέ που ήπιαμε κάποιες μέρες αργότερα ήδη με ευτελείς προφάσεις, κάθε ερωτοτροπία φαίνεται τελικά ποταπή αν τη δει κανείς απ’ έξω ή τη φέρει στη μνήμη του, μια συμφωνημένη εκμετάλλευση του άλλου, απλώς η επίπονη εκπλήρωση μιας διαδικασίας και το κοινωνικό περιτύλιγμα για κάτι που δεν είναι παρά μόνο ένστικτο.» Αύριο στη μάχη να με σκεφτείς (Σελ. 80)
«Είναι μόνο ότι μου συνέβη κάτι φρικτό και γελοίο και νιώθω σαν να είμαι διαρκώς μαγεμένος, καταδιωγμένος, κατοικημένος, το μυαλό μου κατοικημένο και το σώμα μου κατοικημένο και haunted από εκείνην που δεν τη γνώρισα παρά μόνο στο θάνατό της και σε μερικά φιλιά που θα μπορούσαμε να είχαμε γλυτώσει.» Αύριο στη μάχη να με σκεφτείς (Σελ. 116)
Για τον Ισπανό συγγραφέα η έννοια του πανδαμάτορος χρόνου αντλεί από την ηρακλείτεια φιλοσοφία και ως εκ τούτου προσομοιάζει με ρευστή ουσία, με την αδιάκοπη ροή ενός ποταμού, ο οποίος όσο δεν παύει να κυλά, άλλο τόσο κι εμείς δεν μπορούμε να σταθούμε μέσα στην κοίτη του για δεύτερη φορά. Το γεγονός αυτό αναδεικνύει το πόσο σημαντική μπορεί να καταστεί η οποιαδήποτε επιλογή, πράξη ή απόφαση ακόμα και εάν εκείνη, εκ πρώτης όψεως, φαντάζει ασήμαντη, όπως, εν προκειμένω, η πρώτη συνεύρεση δύο εραστών, η οποία πέρασε το κατώφλι της αθανασίας στη μνήμη του ενός μέσω του θανάτου του άλλου.
«We are accidents waiting to happen» There There, Radiohead
Το Αύριο στη μάχη να με σκεφτείς, αποτελεί μία από τις καλύτερες στιγμές της ιβηρικής λογοτεχνίας, αποκαλύπτοντας μέσω της αφηγηματικής δεινότητας του συγγραφέως με τρόπο απλό και συνάμα βαθυστόχαστο το πολυσύνθετο και πολύπλοκο της ανθρώπινης φύσης. Σε μια άρρητη πλην σαφή συμφωνία, τόσο ο Javier Marías όσο και ο τραγουδοποιός των Radiohead Thom Yorke, συμφωνούν πως κινούμαστε αδιάκοπα επάνω στους ιμάντες του χρόνου και είμαστε ατυχήματα που μέλλουν να συμβούν.
Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Σέλας σε μετάφραση της Βιβής Φωτοπούλου και επιμέλεια της Gloria Garrido, ενώ το εξώφυλλο της ελληνικής έκδοσης που βγήκε στην κυκλοφορία το 1997, αποτελεί έργο του Πάρι Χαβιάρα.
Διαβάστε επίσης
Ακολουθήστε τις σελίδες μας σε Facebook, Instagram και Spotify για περισσότερη έμπνευση
