Είναι ορθή η απεικόνιση των ανθρώπων με ψυχικές νόσους όπως πραγματοποιείται από τα μαζικά μέσα; Η απάντηση μάλλον είναι αρνητική…
Διάφορες έρευνες ανά τα χρόνια έχουν αναδείξει πως η απεικόνιση ανθρώπων με ψυχικές ασθένειες είναι συχνή στα μέσα, καθώς αποτελούν περίπου 20% των τηλεοπτικών χαρακτήρων. Όμως, έχει παρατηρηθεί πως η αναπαράσταση προωθεί εσφαλμένες, αρνητικές εικόνες και στερεότυπα. Οι ειδικοί καταλήγουν στο συμπέρασμα πως οι τηλεοπτικές σειρές διαιωνίζουν αρνητικές απόψεις για την ψυχική ασθένεια.
Κατά την παρουσίαση ανθρώπων με ψυχικές νόσους γίνεται δυσανάλογη εστίαση σε παράγοντες όπως η επικινδυνότητα και η βία. Η παρουσίαση των χαρακτήρων με ψυχικές ασθένειες είναι έως δέκα φορές πιο βίαιη συγκριτικά με άλλους χαρακτήρες. Στην τηλεόραση, οι χαρακτήρες παρουσιάζονται σημαντικά πιο βίαιοι, όχι μόνο όμως από τους υπόλοιπους χαρακτήρες, αλλά και από τα πραγματικά δεδομένα. Ιδιαίτερα σε ταινίες, δεν είναι σπάνια και η σύνδεση των χαρακτήρων με φονική συμπεριφορά.
Αντίστοιχη είναι η αναπαράσταση που παρατηρείται και στην ελληνική τηλεόραση…
Πιο συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που αποδίδονται στους χαρακτήρες με ψυχικές ασθένειες είναι η αστάθεια και ο απρόβλεπτος και ακατανόητος χαρακτήρας. Αντίστοιχη απεικόνιση στην ελληνική τηλεόραση είναι του Αλέξη στη σειρά Η Γη της Ελιάς. Ο χαρακτήρας απαγάγει έναν άλλο χαρακτήρα και η πράξη του παρουσιάζεται ως ακατανόητη και αντιφατική με τον χαρακτήρα του, ενώ αποδίδεται στην διπολική διαταραχή.
Παράλληλα, μεγάλα ποσοστά των χαρακτήρων παρουσιάζονται να τραυματίζουν ή και να θανατώνουν άλλους χαρακτήρες, ενώ περίπου ίδια ποσοστά παρουσιάζονται να δέχονται βία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο πρόσφατος ρόλος του Γιάννου στις Άγριες Μέλισσες, ο οποίος παρουσιαζόταν συνεχώς ως θύμα. Ωστόσο, και βίαιος χαρακτήρας παρουσιάστηκε πριν μερικά χρόνια στην σειρά Τατουάζ. Ο ρόλος του Ορφέα αποτελούσε έναν κατά συρροή δολοφόνο, ο οποίος σκότωνε γυναίκες εξαιτίας κάποιας ψυχικής νόσου. Ένα μικρό ποσοστό χαρακτήρων αναπαρίσταται σε φωτεινούς ή κωμικούς ρόλους. Είναι ιδιαίτερο πως περίπου 10% των χαρακτήρων παρουσίαζαν ανάρρωση, μεταδίδοντας το μήνυμα πως οι «καλοί» δεν μπορούν να νοσούν από ψυχικές ασθένειες.
Οι τρεις κύριες αναπαραστάσεις των ανθρώπων με ψυχικές ασθένειες είναι αυτές του μανιακού δολοφόνου, του ανθρώπου με παιδιάστικη συμπεριφορά και του επαναστατικού πνεύματος.
Το πρώτο είδος συνδέεται με την βία και την εγκληματικότητα, παρότι τέτοια περιστατικά στην πραγματικότητα καταμετρώνται περίπου στο 3%. Το δεύτερο είδος αναπαράστασης, αυτό της παιδικότητας, συνδέεται με την εκκεντρικότητα και την διαφορετικότητα που αποδίδεται σε άτομα με ψυχικές ασθένειες. Κλασικό παράδειγμα στην ελληνική τηλεόραση αποτελεί ο ρόλος του Τρελαντώνη στην σειρά Το καφέ της Χαράς. Ο ρόλος αυτός εμφανιζόταν με παιδικά χαρακτηριστικά, προκαλώντας γέλιο στους υπόλοιπους χαρακτήρες. Το ελεύθερο πνεύμα παρουσιάζεται συνήθως ως ανεξέλεγκτος χαρακτήρας.
Συχνές είναι και οι αναπαραστάσεις των ανθρώπων με ναρκισσισμό ή ως ιδιοφυίες. Ο ρόλος του «τρελού επιστήμονα» είναι συνήθης αναπαράσταση στον κινηματογράφο. Ολόκληρος ο χαρακτήρας είναι βασισμένος στην ασθένειά τους. Παρουσιάζονται ως μονοδιάστατοι άνθρωποι οι οποίοι διαφοροποιούνται με αυτή την απεικόνιση από τον υπόλοιπο πληθυσμό.
Ένα ακόμα χαρακτηριστικό στην απεικόνιση των ανθρώπων με ψυχικές ασθένειες είναι η μοναχικότητα. Αναπαρίστανται ως αβοήθητοι, χωρίς συγγενείς, φτωχοί και στο μεγαλύτερο ποσοστό τους άνεργοι. Είναι συχνό να βλέπουμε χαρακτήρες με ψυχικές ασθένειες να δυσκολεύονται στην κοινωνικοποίηση, ενώ το μεγαλύτερο ποσοστό παρουσιάζεται να μην έχει καθόλου κοινωνικές σχέσεις. Στις Άγριες Μέλισσες απεικονίζεται αντιστοίχως ο χαρακτήρας του Μιλτιάδη ως άνεργος και μη παραγωγικός μετά την εμφάνιση της ασθένειας, ενώ παράλληλα βρίσκεται πλέον στο περιθώριο και μειώνει τις κοινωνικές του σχέσεις.
Ο στιγματισμός που ακολουθεί μετά την προβολή τέτοιων απεικονίσεων είναι σημαντικός. Το κοινό δεν γνωρίζει την πραγματικότητα και επηρεάζεται αρνητικά. Θα ήταν χρήσιμο η ενημέρωση να πραγματοποιείται μέσω άλλων φορέων και όχι από τα μαζικά μέσα. Οι πραγματικές πληροφορίες διαφέρουν σημαντικά από τις αρνητικές παρουσιάσεις, όπως αυτές που παρουσιάστηκαν παραπάνω.
Παρόμοια άρθρα:
- Η τέχνη του δρόμου μιλά για όσους χάθηκαν
- Ψάχνεις ελληνικές σειρές; Η ΕΡΤ σου κλείνει το μάτι!
- ΕΜΠΟΡΙΟ: Το trafficking γίνεται αφορμή για μια συγκλονιστική παράσταση
Aκολουθήστε μας σε Facebook, Instagram και Spotify για περισσότερη έμπνευση.
