Από τις γιαγιάδες στους millennials: Το πλέξιμο

Ηχογράφηση από τη Σοφία Σακαρίκου:

Ιστορική αναδρομή

Η αρχή για το πλέξιμο

Η εποχή που ξεκίνησε το πλέξιμο δεν μπορεί να προσδιοριστεί ακριβώς, καθώς παρατηρείται πως ξεκίνησε σε διάφορα μέρη του κόσμου και ανά διάφορες χρονικές περιόδους.

Οι περισσότερες έρευνες καταλήγουν στο συμπέρασμα πως ξεκίνησε από τη Μέση Ανατολή και έγινε γνωστό σε άλλες χώρες αργότερα μέσω των εμπόρων. Πιο συγκεκριμένα, η αρχή εντοπίζεται στην Αίγυπτο μεταξύ 500 με 1200 μ.Χ. Αποτελούσε δραστηριότητα μόνο των ανδρών, οι οποίοι μπορούσαν να γίνουν «υπεύθυνοι πλεξίματος» και καθοδηγητές, θέση με μεγάλη ευθύνη και εκπαίδευση έξι χρόνων. Τα έξι χρόνια αποτελούνταν από τρία χρόνια βασικής εκπαίδευσης και τρία χρόνια ταξιδιών με στόχο την αναζήτηση νέων τεχνικών πλεξίματος.

Κάποιοι συνδέουν την αρχή του πλεξίματος και με την Αρχαία Ελλάδα, με αναφορές στην Πηνελόπη και την Αράχνη. Αναλυτικότερα, οι αναφορές γίνονται για την Πηνελόπη, η οποία ύφαινε όσο περίμενε τον Οδυσσέα να επιστρέψει στην Ιθάκη, όπως παρουσιάζεται από τον Όμηρο, και στην Αράχνη, η οποία έχοντας έπαρση για τις ικανότητές της στο κέντημα, ανταγωνίστηκε την θεά Αθηνά και δεν σεβάστηκε τους θεούς. Ως συνέπεια, η Αθηνά την τιμώρησε μεταμορφώνοντάς την στην σημερινή μορφή των αραχνών, σύμφωνα με την αρχαία ελληνική μυθολογία. Ωστόσο, οι δύο ιστορίες αναφέρονται σε διαφορετικές δραστηριότητες, στην υφαντική και στο κέντημα, όχι στο πλέξιμο.

Παλαιότερες καταγραφές

Οι παλαιότερες αναφορές σε πλεκτά συναντώνται στην Αίγυπτο. Έχουν ανακαλυφθεί κάλτσες που χρονολογούνται γύρω στον 11ο αιώνα μ.Χ. Αρκετά παλιές ανακαλύψεις πλεκτών έχουν βρεθεί και στην Αραβία, καθώς οι ψαράδες χρησιμοποιούσαν αυτή την τεχνική για τη δημιουργία διχτυών.

Ευρώπη

Το πλέξιμο διατηρήθηκε ανά τα χρόνια και μεταφέρθηκε στις Ευρωπαϊκές χώρες μέσω των εμπόρων. Οι πρώτες καταγραφές στην Ευρώπη παρουσιάζονται ως δημιουργίες μουσουλμάνων υπαλλήλων των Ισπανών χριστιανών αριστοκρατών του 13ου αιώνα.

Παράλληλα, έχουν βρεθεί υψηλής ποιότητας πλεκτά, όπως μαξιλάρια, καλύμματα και γάντια, σε ένα ισπανικό μοναστήρι. Η δραστηριότητα του πλεξίματος αποτέλεσε από τότε ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της καθολικής Ισπανίας.

14ος – 18ος αιώνας

Η δημοτικότητα στο πλεξίματος στην Ευρώπη παρουσίασε άνθηση κατά τον 14ο αιώνα. Έχουν βρεθεί αποδείξεις συναλλαγών από εμπόριο πλεκτών σε διάφορες πόλεις, όπως στο Λονδίνο, το Όσλο και το Άμστερνταμ. Τον ίδιο αιώνα παρατηρούνται πορτραίτα της Παναγίας, στα οποία η ίδια παρουσιάζεται να πλέκει.

Η απεικόνιση αυτή φανερώνει πως το πλέξιμο εκείνη την εποχή αποτελούσε ασχολία των γυναικών των ανώτερων κοινωνικών τάξεων.

Τον 16ο αιώνα οι πλεκτές κάλτσες μέχρι το γόνατο αποτελούν χαρακτηριστικό της ένδυσης των σπουδαίων ανδρών.

Τον 17ο και 18ο αιώνα το πλέξιμο γίνεται μία από τις σημαντικότερες πηγές εισοδήματος στην Σκωτία.

Με την άνοδο της βασίλισσας Ελισάβετ στον θρόνο της Αγγλίας, παρουσιάστηκε σημαντική άνοδος και στο πλέξιμο, καθώς η ίδια το θαύμαζε. Ήταν η εποχή που δημιουργήθηκαν οι πρώτες σχολές πλεξίματος με στόχο την οικονομική ενίσχυση των πιο φτωχών κοινωνικών τάξεων. Αποτέλεσμα των σχολών ήταν το πλέξιμο να συνδέεται πλέον με τις κατώτερες κοινωνικές τάξεις.

Βιομηχανία

Με την βιομηχανική επανάσταση ξεκίνησε μία νέα εποχή και για το πλεκτό. Δημιουργήθηκε η πρώτη μηχανή πλεξίματος και σταδιακά το χειροποίητο πλέξιμο θεωρήθηκε δευτερεύον και απορρίφθηκε.

19ος αιώνας

Το 1920 παρατηρείται μεγάλη ανάπτυξη του πλεκτού. Τα πλεκτά και κυρίως τα πουλόβερ εισάγονται στην βιομηχανία της μόδας και γίνονται δημοφιλή στον δυτικό κόσμο. Το πλέξιμο έγινε αποδεκτό από την High Fashion βιομηχανία, με την Coco Chanel και το Vogue Magazine να παρουσιάζουν συχνά νέα κομμάτια.

Παγκόσμιοι Πόλεμοι

Το πλέξιμο ήταν σημαντική δραστηριότητα και κατά την διάρκεια των πολέμων. Τους μήνες του χειμώνα τα πλεκτά ρούχα στέλνονταν στον στρατό για να επιβιώσει από το κρύο. Κατά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο η βρετανική κυβέρνηση προέτρεπε τις γυναίκες, λόγω της έλλειψης νημάτων, να ξεπλέκει παλιά πλεκτά με στόχο την δημιουργία νέων για την ενίσχυση του στρατού.

20ος αιώνας

Τον 20ο αιώνα το πλέξιμο επανασυνδέθηκε με την μόδα. Το χειροποίητο πλεκτό έκανε πάλι την εμφάνισή του καθώς αποτελούσε πιο οικονομική λύση η δημιουργία από την αγορά των προϊόντων. Νέα σχέδια παρουσιάζονταν συχνά σε γυναικεία περιοδικά και αρκετός κόσμος άρχισε να ασχολείται με την δημιουργία πλεκτών για οικονομικό όφελος.

Δεκαετίες ’50 και ’60

Μετά το τέλος των πολέμων τις δεκαετίες ’50 και ’60, η Βρετανία ξεκίνησε να παράγει υψηλής ποιότητας μαλλί ενισχύοντας την δημιουργία νέων πλεκτών. Το πλέξιμο θεωρήθηκε πολύ χρήσιμη ικανότητα και διδασκόταν στα σχολεία. Την ίδια περίοδο είναι στην μόδα τα πλεκτά σετ αποτελούμενα από κοντομάνικο μπλουζάκι και ίδιου χρώματος μακρυμάνικη ζακέτα. Τα περιοδικά της εποχής γεμίζουν πατρόν για την δημιουργία όχι μόνο ρούχων αλλά και παιχνιδιών, κουρτινών και τσαντών.

Δεκαετίες ’80 και ’90

Το 1980 και 1990 το πλέξιμο άρχισε να παρακμάζει και να θεωρείται παλιομοδίτικο. Σταδιακά σταμάτησε η διδασκαλία του στα σχολεία και λόγω της εξέλιξης της βιομηχανίας της μόδας ήταν πιο εύκολη η παροχή έτοιμων πλεκτών, με αποτέλεσμα να ελαττωθεί το χειροποίητο πλέξιμο.

Το πλέξιμο στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα το πλέξιμο αποτελούσε βασική ικανότητα που όφειλαν να έχουν οι νοικοκυρές και ασκούσαν καθημερινά. Το πλέξιμο αποτελούσε ένδειξη αγάπης και φροντίδας, με τις γυναίκες να πλέκουν στους άνδρες που πολεμούσαν και τις γιαγιάδες στα εγγόνια τους. Για την ελληνική κοινωνία ήταν μία πολύ βοηθητική ικανότητα, καθώς λόγω των οικονομικών δυσκολιών ήταν πιο εύκολη η δημιουργία ρούχων από την αγορά τους.

Το πιο αντιπροσωπευτικό είδος πλεκτού στην Ελλάδα ίσως μπορεί να θεωρηθεί το «σεμεδάκι» το οποίο διακοσμούσε κάθε έπιπλο και γωνία των σπιτιών. Η δημιουργία πλεκτών για την Ελλάδα ήταν συχνή από την εποχή του 1960, ωστόσο γνώρισε αντίστοιχη παρακμή όπως και σε άλλες χώρες κατά το τέλος του 20ου αιώνα.

21ος αιώνας

Τον 21ο αιώνα το διαδίκτυο αναστρέφει την κατάσταση, επαναφέροντας την αίγλη που είχε χάσει το πλέξιμο. Το χειροποίητο πλεκτό επανήλθε δυναμικά μέσω forum, διαφόρων sites και εφαρμογών, όπως το Pinterest. Η οικολογική συνείδηση που ενισχύεται αυτό τον αιώνα παρουσιάζει διάφορα νέα νήματα στον χώρο τα οποία προσελκύουν μεγάλο κοινό προς το πλέξιμο, καθώς θέλουν να απομακρυνθούν από fast fashion καταστήματα. Η παρουσίαση του πλεξίματος στα social media εξασφάλισε πλήθος από «ακόλουθους» στην συγκεκριμένη δραστηριότητα, ενισχύοντας συνεχώς την δημοτικότητά της.

Το πλέξιμο σήμερα

Παρότι η εικόνα που έχουμε στο μυαλό μας όταν ακούμε πλέξιμο είναι μία γιαγιά σε μία πολυθρόνα, η έννοια του πλεξίματος έχει αλλάξει κατά πολύ. Το TikTok μέσω της μεγάλης επιρροής που ασκεί σήμερα έχει αποτελέσει σημαντικό παράγοντα στην μεταβολή του πλεξίματος σε μία ασχολία για τους νέους και τις νέες. Ιδιαίτερα την περίοδο της καραντίνας το πλέξιμο αποτέλεσε ασχολία αρκετών ανθρώπων στο πλαίσιο της αναβίωσης vintage στοιχείων. Υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός λογαριασμών στα social media μέσω των οποίων αρκετά νέα άτομα παρουσιάζουν τις δημιουργίες τους.

Παράδειγμα της δημοτικότητας που απέκτησε το πλέξιμο το τελευταίο διάστημα αποτελεί η εμφάνιση του αθλητή Tom Daley ο οποίος κατά τη διάρκεια της συμμετοχής του στους ολυμπιακούς αγώνες έπλεκε. Χρησιμοποιώντας την πλατφόρμα του TikTok, παρουσίασε το πουλόβερ που έπλεκε αφιερωμένο στους ολυμπιακούς αγώνες του 2020. Έμφαση σε αυτή του την ασχολία απέδωσαν πολλά μέσα που παρουσίαζαν τον ολυμπιονίκη να πλέκει όσο παρακολουθούσε άλλους αγωνιζόμενους.

Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν:

• The Amazing History Of Knitting. A Look Through The Ages Into Knitting History And Who Invented It.
• The History of Knitting Pt 1: Mysterious Origins
• The History of Knitting Pt 2: Madonnas, Stockings and Guilds, Oh My!
• Η ιστορία του πλεξίματος
• Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΠΛΕΞΙΜΑΤΟΣ

Παρόμοια άρθρα:

• Το μαγιό ως βαρόμετρο του χρόνου (μέρος Ι)
• Το μαγιό ως βαρόμετρο του χρόνου (μέρος ΙΙ)
• Εύα Πάλμερ Σικελιανού: Από αριστοκράτισσα, αρχαία ελληνίδα

Aκολουθήστε μας σε Facebook, Instagram και Spotify για περισσότερη έμπνευση.