Έχω πάντα μια τάση προς τον πανικό όταν πλησιάζουν τα γενέθλιά μου. Όχι από άποψη γηρατειών μα επιλογών. Κάπως έτσι ανακάλυψα τη ταινία-ορόσημο στις συμβατικές επιλογές. Έκτοτε έγινε σαν «έθιμο» για μένα να το βλέπω κάθε χρόνο, για να μου υπενθυμίζω αυτά που ο Lester Burnham, μα και οι λοιποί του συνοδοιπόροι, τόσο εύκολα ξέχασαν. Ας εμβαθύνουμε καλύτερα, λοιπόν, στο έργο του Sam Mendes και ας ανακαλύψουμε τη πραγματική ομορφιά του American Beauty.
Περίληψη
O Lester Burnham (Kevin Spacey) είναι ένας μεσήλικας άντρας ο οποίος έχει παρατήσει κάθε θέληση για μια ζωή «που να μην πλησιάζει τόσο στη Κόλαση». Ζει μια συμβατική μικροαστική ζωή με τη σύζυγο του, Carolyn (Annette Bening), που αδιαφορεί για αυτόν και μια κόρη, την Jane (Thora Birch), που εύχεται να είχε ένα καλύτερο πρότυπο. Όλα αλλάζουν όταν θα γνωρίσει τη καλύτερη φίλη της κόρης του, την Angela (Mena Suvari), την οποία ερωτεύεται και έτσι βρίσκει την πραγματική θέληση να αλλάξει τη ζωή του.
Τα φαινόμενα απατούν
Το American Beauty οφείλω να ομολογήσω πως έχει πολλά παράδοξα. Δίνει εσφαλμένα την εντύπωση πως πρόκειται για μια ταινία ρομαντικού περιεχομένου. Ναι, ένας μεσήλικας ερωτεύεται μια 16χρονη και θέλει να ζήσει αυτή την περιπέτεια αλλά όχι με την έννοια που φαντάζεστε (δεν ζουν όλοι στο έργο του Nabokov). Ούτε πρόκειται απλά για μια εξιστόρηση μιας καθημερινότητας που άλλαξε τροπή. Αναλύονται βαθύτερες έννοιες όπως η κρίση μέσης ηλικίας και οι κρίσεις ταυτότητας. H πλοκή εστιάζει σε χαρακτήρες που η πραγματικότητα έχει καταρρακώσει και είναι σπουδαίο γιατί παλεύει να γνωστοποιήσει αυτό το φαινόμενο. Το 1999 υπήρξε η χρονιά της συνειδητοποίησης οφείλουμε να ομολογήσουμε!
Σε μια προσπάθεια να αναδείξει την ματαιότητα της σημερινής εποχής, ο Mendes δημιουργεί μια μικρογραφία των αμερικανικών προαστίων. Κάθε άτομο λειτουργεί με τα δικά του όρια και συχνά χάνει την αίσθηση του πραγματικού του εαυτού. Καταπλακώνεται κάτω από την τετριμμένη καθημερινότητα και στερείται βασικές απολαύσεις. Έτσι, βρίσκει διέξοδο στα ανούσια επιτεύγματα και στον υλισμό.
Τα άτομα και οι νίκες τους
Το American Beauty, παρότι χαρακτηρίζεται από τη διήγηση και τους μονολόγους το Lester, είναι μια ταινία που προβάλλει ποικίλους προβληματισμούς διαφόρων ηλικιών και ατόμων. Κάθε ένα από αυτά αντιμετωπίζει έναν δικό του «δαίμονα» που, όντες αρχικά ωραιοποιημένοι, κρύβουν καλά. Έχουν χτίσει μια καθημερινότητα όπου τους βολεύει να κρύβουν τα άλγη τους. Με την εξέλιξη της πλοκής παρουσιάζονται οι αδυναμίες και τα ελαττώματά τους και φτάνουμε να συμπάσχουμε μαζί τους. Αντιλαμβανόμαστε καλύτερα τη ματαιοδοξία τους και την ανάγκη τους να ανακαλύψουν τη δική τους πραγματική ομορφιά.
Ο Sam Mendes, μέσα από εναλλαγές οπτικών γωνιών και πλάνων που παίζουν με την ασφάλεια και την ελευθερία, μας χάρισε άπλετες σκηνές όπου μπορούμε να παρατηρήσουμε διεξοδικά τα άτομα. Ο Lester σε ένα μεγάλο μέρος της ταινίας παρουσιάζεται ως φυλακισμένος και απόκληρος. Ο ίδιος μάλιστα κρίνει την ύπαρξη του μίζερη και περιττή. Η Carolyn παρότι έχει πάρει το ρόλο της στρίγκλας σεναριακά, αποτελεί το κλασικότερο παράδειγμα ατόμου που επιζητά την επιτυχία και τη κοινή αποδοχή. Η ψύχωσή της με τα τριαντάφυλλα και κατ’ επέκταση η συνεχής επαφή μαζί τους, υποδηλώνει μια γυναίκα που ενδιαφέρεται μονάχα για το φαίνεσθαι. Γενικότερα παρατηρούμε την τάση για καταπίεση της πραγματικής φύσης και απόψεων, κάτι που δυστυχώς διαμορφώνει και την μη χολιγουντιανή καθημερινότητα.
Μα γιατί όμως είναι τόσο σπουδαία αυτή η ανακάλυψη;
Η Thema Davis είχε πει: «Αρνήσου να κληρονομήσεις τη δυσλειτουργία της ζωής» και είναι μια φράση που θα χαρακτήριζε άριστα το American Beauty. Παρότι συναντάμε κάθε είδους χαρακτήρα προσκολλημένο στον φαύλο κύκλο του, υπάρχει πάντα ένας που έχει γλιτώσει. Στη περίπτωσή μας είναι ο Ricky που τον υποδύεται ο αγαπητός Wes Bentley. Στην αρχή παρουσιάζεται ως ένας δυσλειτουργικός, ένας προβληματικός έφηβος με ψύχωση για την κόρη των Burnham. Όσο εξελίσσεται η ιστορία γίνεται το κέντρο βάρους της ταινίας διότι ανακάλυψε την πραγματική ομορφιά της ύπαρξης του. Δεν είναι δέσμιος κανενός, ούτε δέχεται να υποβάλλει τον εαυτό του σε αγγαρείες της καθημερινότητας. Το μοναδικό που επιτρέπει είναι τον συνεχή έλεγχο από τον πατέρα του μέχρι να αποδεσμευτεί και από αυτό. Υπάρχει μια περίεργη αίσθηση ευθύνης απέναντι στους γεννήτορές μας, πράγμα που συχνά καταλήγει μεγαλύτερο βάρος από ότι θέλουμε να παραδεχτούμε.
Δημιουργούνται λοιπόν δύο «πόλοι» στην πλοκή μας. Ο ένας έχει ως κέντρο τον Lester ο οποίος μόλις ξεκίνησε να ξαναζεί όπως επιθυμεί. Είναι πνεύμα αντιλογίας και νιώθει πως έσπασε τον κλοιό. Αδυνατεί -ή δεν ενδιαφέρεται- να δει πως η ζωή δεν είναι μονάχα θέμα ζαμανφουτισμού. Στον αντίποδα βρίσκεται ο Ricky ο οποίος βλέπει την ύπαρξή του ως ευκαιρία να παρατηρήσει την υπεροχή της ζωής γύρω του. Είναι ποιητικός, αγαπά τις ακρότητες μα δεν πηγαίνει κόντρα στο ρεύμα. Όχι γιατί είναι πιο εύκολο μα γιατί έχει ήδη βγει εκτός του.
Η πραγματική ομορφιά της μουσικής υπόκρουσης
Για όσους δεν το έχετε καταλάβει ήδη, η ταινία μας αρέσκεται στα κρυφά μηνύματα και στην δημιουργία ατμόσφαιρας και για αυτό το λόγο ο Thomas Newman δημιούργησε ένα score που κάνει ακριβώς αυτό. Το soundtrack του American Beauty χωρίζεται σε δύο πολύ βασικές κατηγορίες. Στην φέρελπι μουσική υπόκρουση και στην «τροφή για σκέψη» μουσική υπόκρουση. Αν ακούσει κανείς προσεκτικά θα καταλάβει πως ο ρυθμός και η ανάλογη ένταση του συνθέτη μας διηγούνται την ιστορία ακόμα και όταν δεν υπάρχουν λόγια για να μας καθοδηγήσουν.
Κάνει μια εισαγωγή με το Dead Already και ουσιαστικά «σποιλάρει» την ίδια του τη κατάληξη. Η μελωδία είναι εύθυμη, σαν να προοικονομεί ένα happy end που έρχεται σε αντίθεση με ό,τι γνωρίζουμε. Ας είναι. Αρκούμαστε στο συνδυασμό των κρουστών που συνοδεύουν έναν από τους πιο χαρακτηριστικούς εισαγωγικούς μονολόγους στην ιστορία. Το Mental Boy δίνει έμφαση σε στιγμές που ο παρατηρητής Ricky «τρυπώνει» στη καθημερινότητα των γειτόνων και είναι σαν να μας παίρνει από το χέρι με σκοπό να μας δείξει μια αντανάκλαση της δικής μας ζωής. Μας επισημαίνει το χάσμα που δημιουργείται ανάμεσα στα άτομα, με τις σχέσεις χωλαίνουν και την επικοινωνία να γίνεται λειψή.
Το Any other name είναι ο ορισμός της χαρμολύπης και είναι το κομμάτι που ακόμα και σήμερα με κάνει να συγκινούμαι αβίαστα. Εκφράζει την μοναχικότητα μιας ύπαρξης δυστυχισμένης και τον απόηχο των στιγμών της. Άλλες φορές πάλι γίνεται κινητήριος δύναμη για την απόκτηση μιας γλυκιάς ζωής. Γεμάτη ομορφιά και μικρές στιγμές που κάνουν τις υπάρξεις μας πλήρεις και ευτυχισμένες. Όπως είπε και ο ίδιος o Ricky: «Υπάρχει τόση ομορφιά στο κόσμο, νιώθω σαν να μην μπορώ να το αντέξω και πως η καρδιά μου θα καταρρεύσει» και Θεέ μου πόσο δίκιο είχε!
Η λοιπή μουσική που επιλέγεται δεν είναι τυχαία.
Αν κοιτάξουμε την ταινία ως μια αναφορά στο παλιμπαιδισμό του Lester, θα μιλάμε για το μεγαλείο μιας περασμένης ζωής. Αποτάσσοντας την καταπίεση της γυναίκας του και του εργοδότη του, ζει πάλι σαν 17χρονος. Δουλεύει σε φαστ φουντ, καπνίζει χόρτο, αγοράζει ένα Firebird του 1970 και ακούει φανατικά The Who. Αν πάλι παρατηρήσουμε τη ζωή της Carolyn που απολαμβάνει «elevator music», θα είναι μια συνεχής προσπάθεια ανάδειξης μιας ανύπαρκτης υπεροχής. Ο Bobby Darin και η Peggy Lee, αν και αποτελούν και αυτοί μεγαλεία του παρελθόντος, έχουν άλλη σημασία για τον χαρακτήρα της. Είναι πιο εκλεπτυσμένοι, προέρχονται από μια εποχή όπου ήταν σημαντικό να είσαι κάποιος και αποτελούν πάντα ευκαιρία να αναπολήσει κανείς εποχές που δεν υπήρχε ούτε σαν ιδέα πάνω στη γη.
Ανακαλύπτοντας την πραγματική ομορφιά
Το American Beauty για μένα αποτέλεσε μάθημα ζωής. Δεν μένει στο προφανές, δεν ολοκληρώνεται με το να κατακτήσει μικρές νίκες ο πρωταγωνιστής μας. Απαιτεί να αναρωτηθούμε αν στη θέση του θα είχαμε τη δύναμη να αναζητήσουμε την «ομορφιά» που θα μας κάνει να ξεφύγουμε από την απλότητα μιας ζωής που μας δυσαρεστεί. Μας εμφυτεύει την αντίληψη του να βρίσκουμε το πραγματικό νόημα στην ύπαρξή μας και να μην ζούμε στη «γκρι ζώνη» που εξαναγκαστήκαμε να ακολουθήσουμε γιατί κάναμε ασφαλείς, συμβατικές επιλογές. Κινητοποιούμαστε να ανακαλύψουμε την επόμενη μέρα μιας καλύτερης ζωής και για μένα αυτός είναι ο ρόλος μιας ταινίας.
Παρόμοια άρθρα:
- Εσύ: ένα σκοτεινό θρίλερ που καθηλώνει
- GLOW: Οι Λαμπερές Κυρίες του Wrestling
- The Disappearance of Eleanor Rigby: Μια ωδή στις σχέσεις
Ακολουθήστε μας στις σελίδες μας Facebook, Instagram και Spotify για περισσότερη έμπνευση.
Giving Sight by Beasty Press // Giving Sight The Project
