Yayoi Kusama
Πηγή: https://www.operagallery.com

Ατελείωτες βούλες, πολύχρωμες κολοκύθες, δωμάτια με προορισμό το άπειρο, περίεργα σχήματα, ρούχα, ποιήματα και installations. Αυτά είναι μερικά από τα στοιχεία που μας παραπέμπουν στην τέχνη της Yayoi Kusama. Μια τέχνη με χαρακτηριστικά φεμινισμού, μινιμαλισμού, σουρεαλισμού, αφηρημένου εξπρεσιονισμού, Avant Garde και Pop Art, που εγχέεται με ψυχολογικό, αυτοβιογραφικό και σεξουαλικό περιεχόμενο. Το σημαντικότερο, όμως, είναι πως η τέχνη της αποτελεί τρόπο ζωής, ή μάλλον τρόπο επιβίωσης.

«I had dark days and unfortunate times, but I overcame them with the power of art.»

Θεωρώ πως αυτό είναι το πρώτο πράγμα που θα πρέπει να κατανοήσει οποιοσδήποτε θελήσει να γνωρίσει σε βάθος την συγκεκριμένη καλλιτέχνη. Το γεγονός πως, για την Yayoi, η τέχνη είναι ο τρόπος με τον οποίο καταφέρνει να υπερνικήσει την σχιζοφρένεια της, παρουσιάζοντας στο κοινό τον κόσμο μέσα από τα δικά της μάτια. Αυτός είναι και ο λόγος που μέχρι και σήμερα, στα 91 της χρόνια, δεν σταματά να παράγει τέχνη καθημερινά. Και θα συνεχίσει να το κάνει μέχρι το τέλος.

«By translating hallucinations into paintings, I have been trying to cure my disease»
Πηγή: https://dma.org

H Yayoi Kusama γεννήθηκε τον Μάρτιο του 1929 στο Ματσουμότο του Ναγκάνο. Από μικρή ηλικία, άρχισε να ζωγραφίζει κολοκύθες επηρεασμένη από τις διάφορες ποικιλίες που είχε συνηθίσει να βλέπει στο φυτώριο των γονιών της. Η μητέρα της δεν υποστήριζε τις καλλιτεχνικές της προσπάθειες και συνήθως την αποθάρρυνε, ακόμη και με τη χρήση σωματικής βίας. Από την άλλη, ο πατέρας της συνήθιζε να συνάπτει εξωσυζυγικές σχέσεις με διάφορες γυναίκες. Σύμφωνα με την Yayoi, η μητέρα της την έστελνε συχνά να «κατασκοπεύσει» τις περιπέτειες του. Πολλές φορές μάλιστα, είχε δει τον πατέρα της να συνευρίσκεται σεξουαλικά με τις ερωμένες του. Αυτά τα βιώματα στιγμάτισαν την Kusama, η οποία διαμόρφωσε μια εμμονή και παράλληλα μια αποστροφή προς την σεξουαλική πράξη.

«I don’t like sex. I had an obsession with sex. When I was a child, my father had lovers and I experienced seeing him. My mother sent me to spy on him. I didn’t want to have sex with anyone for years […] The sexual obsession and fear of sex sit side by side in me.»

Σε ηλικία δέκα ετών άρχισε να βιώνει έντονες ψευδαισθήσεις, τις οποίες περιέγραφε ως λάμψεις, αύρες ή πυκνά πεδία κουκκίδων. Αυτές οι ψευδαισθήσεις πολλές φορές περιελάμβαναν λουλούδια που μιλούσαν, μοτίβα που ζωντάνευαν, πολλαπλασιάζονταν και την κατέκλυζαν. Αργότερα στην καριέρα της περιέγραφε αυτή την διαδικασία ως «self-oblidaration» (αυτό-εξάλειψη).

Yayoi Kusama
Flower Πηγή: https://gr.pinterest.com

Για παράδειγμα, σχετικά με τον πίνακα Flower του 1954 η ίδια αναφέρει την εξής ιστορία: «Μια μέρα, χάζευα το μοτίβο των κόκκινων λουλουδιών στο τραπεζομάντηλο. Όταν ξαφνικά κοίταξα επάνω, είδα πως το ίδιο μοτίβο κάλυπτε το ταβάνι, τα παράθυρα, τους τοίχους και τελικά το  σώμα μου και το ίδιο το σύμπαν. Ένιωσα πως άρχιζα να εξαϋλώνομαι και να περιστρέφομαι σε έναν ατελείωτο χρόνο και χώρο μέχρι να φτάσω στην ανυπαρξία. Θεωρώντας πως αυτό συνέβαινε στα αλήθεια, τρομοκρατήθηκα. Ήξερα πως έπρεπε να ξεφύγω, αλλιώς το ξόρκι των κόκκινων λουλουδιών θα μου στερούσε την ζωή. Έτρεξα στον επάνω όροφο. Οι σκάλες από κάτω μου ξεκίνησαν να καταρρέουν και έπεσα, με αποτέλεσμα να στραμπουλήξω τον αστράγαλο μου»

Πηγή: https://autre.love

Στα 13 της, η Yayoi Kusama ξεκίνησε να δουλεύει σε ένα στρατιωτικό εργοστάσιο, όπου έραβε αλεξίπτωτα για τον ιαπωνικό στρατό. Στην συνέχεια άρχισε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Η εφηβική της ηλικία επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από τα γεγονότα του πολέμου και κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου άρχισε να εκτιμά τις έννοιες τόσο της προσωπικής όσο και της δημιουργικής ελευθερίας. Το 1948, ξεκίνησε να μελετά την ζωγραφική Nihonga στη Δημοτική Σχολή Τεχνών και Χειροτεχνίας του Κιότο.

Πηγή: https://www.phaidon.com

Μέσα στα επόμενα χρόνια, στράφηκε στην ευρωπαϊκή και αμερικανική πρωτοπορία, διοργανώνοντας αρκετές ατομικές εκθέσεις ζωγραφικής στο Ματσουμότο και το Τόκιο τη δεκαετία του ’50. Σε αυτό το διάστημα, η Yayoi άρχισε να ζωγραφίζει αφύσικες αφηρημένες μορφές καλυμμένες με πουά τελείες (polka dots) πρώτα σε χαρτί και αργότερα σε διάφορες επιφάνειες, δάπεδα, οικιακά αντικείμενα, ακόμη και γυμνούς ανθρώπους. Οι πουά κηλίδες που κάλυπταν τεράστια πεδία ή «infinity nets» (δίχτυα απείρου) όπως τα ονόμαζε, θα γίνονταν αργότερα σήμα κατατεθέν της δουλειάς της. Όλα της τα έργα ήταν εμπνευσμένα από τις ψευδαισθήσεις της.

«A polka-dot has the form of the sun, which is a symbol of the energy of the whole world and our living life, and also the form of the moon, which is calm. Round, soft, colorful, senseless and unknowing. Polka-dots become movement … Polka dots are a way to infinity.»
Yayoi Kusama
Πηγή: https://www.dazeddigital.com/

Στα 27 της, η Kusama μετανάστευσε αρχικά στο Σιάτλ και αργότερα στην Νέα Υόρκη με σκοπό να διευρύνει τους ορίζοντες της. Κατά την διάρκεια της παραμονής της στις ΗΠΑ απέκτησε γρήγορα ηγετική θέση στο κίνημα της avant garde πρωτοπορίας. Στις αρχές της δεκαετίας του ’60 η Yayoi άρχισε να καλύπτει αντικείμενα με λευκές φαλλικές προεξοχές. Παρά την πολυπλοκότητα τους, κατάφερνε να φτιάχνει τα σχέδια πολύ γρήγορα, καθιερώνοντας έναν ρυθμό παραγωγικότητας που διατηρεί ακόμη και σήμερα. Επίσης, υιοθέτησε και άλλες συνήθειες, όπως να φωτογραφίζεται τακτικά με τα έργα της και να εμφανίζεται στο κοινό φορώντας περούκες και πολύχρωμα, πρωτοποριακά σύνολα που σχεδίαζε η ίδια.

Πηγή: https://yayoikusamamuseum.jp

Από το 1963 και μετά, συνέχισε το έργο της με μια σειρά από «infinity/mirror rooms» (δωμάτια απείρου). Αυτά τα ειδικά κατασκευασμένα δωμάτια με επένδυση από καθρέπτες περιήχαν δεκάδες μπάλες σε χρώματα νέον, που κρέμονταν σε διάφορα ύψη. Σκοπός των εγκαταστάσεων ήταν ο θεατής να βλέπει το φως να αντανακλάται επανειλημμένα στις γυάλινες επιφάνειες και να έχει την ψευδαίσθηση ενός ατελείωτου χώρου. Παρά την αξιοθαύμαστη δημιουργικότητα και παραγωγικότητα, τα έργα της Yayoi δεν απέφεραν κέρδος. Πολλοί άνδρες καλλιτέχνες αντέγραφαν τα έργα της με αποτέλεσμα να γίνονται διάσημοι σε βάρος της. Η απογοήτευση της ήταν τέτοια, που έφτασε σε σημείο να αποπειραθεί να αυτοκτονήσει.

Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’60, η Yayoi Kusama οργάνωσε εντυπωσιακές καλλιτεχνικές εκδηλώσεις σε εμφανή σημεία της Νέας Υόρκης όπως το Σέντραλ Παρκ και τη Γέφυρα του Μπρούκλιν. Αυτές, συχνά περιελάμβαναν γυμνό και έπαιρναν μορφή διαμαρτυρίας για τον Πόλεμο του Βιετνάμ. Σε μια απο αυτές μάλιστα, η Kusama έγραψε μια ανοιχτή επιστολή στον Richard Nixon προσφέροντας να κάνει σεξ μαζί του αν σταματούσε τον πόλεμο του Βιετνάμ.  

«I hope that the power of art can make the world more peaceful.»
Yayoi Kusama
Πηγή: https://gr.pinterest.com

Το 1966, η Kusama συμμετείχε για πρώτη φορά στη 33η Μπιενάλε της Βενετίας. Το έργο που παρουσίασε, ο Κήπος των Νάρκισσων, αποτελούνταν από εκατοντάδες στρογγυλούς καθρέφτες, τοποθετημένους στον εξωτερικό χώρο, οι οποίοι σχημάτιζαν στο σύνολο τους ένα «kinetic carpet» (κινητικό χαλί). Μόλις το έργο εγκαταστάθηκε στο γκαζόν, η Kusama, ντυμένη με χρυσό κιμονό, άρχισε να πουλά κάθε μεμονωμένη σφαίρα για 1.200 λίρες (2 δολάρια ΗΠΑ), έως ότου οι διοργανωτές της Μπιενάλε τερμάτισαν την επιχείρησή της. Το Narcissus Garden αφορούσε τόσο την προώθηση του έργου της μέσω των ΜΜΕ, όσο και την άσκηση κριτικής στην χωρίς όρια εμπορευματοποίηση της τέχνης.

Πηγή: https://www.moma.org

Μεταξύ του 1967 και του 1969 επικεντρώθηκε σε παραστάσεις όπου συνήθως ζωγράφιζε πουά βούλες στους γυμνούς ερμηνευτές της. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το Grand Orgy to Awaken the Dead στο MoMA, που έλαβε χώρα στο Sculpture Garden του μουσείου το 1969. Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης αυτής οι οκτώ ερμηνευτές, αφού απαλάχθηκαν από τα ρούχα τους, μπήκαν γυμνοί σε ένα σιντριβάνι και άρχισαν να μιμούνται τα κοντινά γλυπτά των Picasso, Giacometti, and Maillol.

Το 1973, η Yayoi Kusama επέστρεψε στην Ιαπωνία με κλονισμένη υγεία. Τότε, άρχισε να γράφει σουρεαλιστικά μυθιστορήματα, διηγήματα και ποίηση. Το 1977, μπήκε σε ένα νοσοκομείο για ψυχικά ασθενείς, όπου τελικά παρέμεινε μόνιμα κατ’ επιλογή. Το στούντιο της, όπου συνεχίζει να παράγει τέχνη μέχρι και σήμερα, βρίσκεται σε μικρή απόσταση από το εν λόγω νοσοκομείο.

«If it were not for art, I would have killed myself a long time ago»
Πηγή: https://www.artsy.net

Όταν έφυγε από τη Νέα Υόρκη, σχεδόν ξεχάστηκε ως καλλιτέχνης μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1990. Τότε, αναζωπυρώθηκε το διεθνές ενδιαφέρον για το έργο της. Στην ένατη, πλέον δεκαετία της ζωής της, η Yayoi Kusama συνεχίζει να εργάζεται ως καλλιτέχνης. Εκτός από τις εικαστικές τέχνες έχει κατα καιρούς ασχοληθεί με τον χώρο της μόδας, το θέατρο, τον κινηματογράφο, την λογοτεχνία, την γλυπτική και γενικότερα με κάθε μορφή τέχνης. Η δουλειά της σε κάθε τομέα παραμένει καινοτόμος και πολυδιάστατη. Τα αφηρημένα έργα ζωγραφικής της, έχουν κατα καιρούς συγκριθεί με το έργο των Jackson Pollock, Mark Rothko και Barnett Newman. Σήμερα, τα πλήθη συρρέουν άφθονα προκειμένου να θαυμάσουν και να βγάλουν μια selfie σε κάποιο απο τα ψυχεδελικά δωμάτια της. Πρόκειται για μια αξιοθαύμαστη, ακόρεστα δημιουργική και εξαιρετικά ενδιαφέρουσα γυναίκα που ποτέ δεν θα πάψει να εκπλήσσει το φιλότεχνο κοινό.


Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν:
  • Τζούλιο Κάρλο Αργκάν, Η μοντέρνα τέχνη 1770-1970. Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης, 2014.
  • Dazeddigital

  • Wikipedia


Παρόμοια άρθρα:

Ακολουθήστε τις σελίδες μας σε FacebookInstagram και Spotify για περισσότερη έμπνευση.

Giving Sight by Beasty Press // Giving Sight The Project

3 COMMENTS

Comments are closed.