Commedia dell’ Arte: Η κωμωδία της Αναγέννησης

Ηχογράφηση από την Ακριβή Ανδρινοπούλου:

Ιταλία, 16ος αιώνας. Εποχή γνωστή ως Αναγέννηση και γεμάτη από έμπνευση όσο αναφορά την τέχνη. Την εποχή εκείνη, αναπτύχθηκε και η λεγόμενη “Commedia dell’ Arte” που χαρακτηρίζει, μπορεί να πει κανείς, τον κόσμο της Βενετίας. Θυμάμαι ακόμα την παράσταση που πετύχαμε με τους γονείς μου τον Αύγουστο του 2018 σε ένα μικρό θέατρο, χωμένο σε κάτι σοκάκια. Τα χρώματα, οι μάσκες αλλά και όλο το σύνολο με είχε συνεπάρει και για πάντα θα μείνει ανεξίτηλο στην μνήμη μου.

Γενικές πληροφορίες

Η γνωστή σε όλους “Commedia dell’ Arte” δημιουργήθηκε στα σοκάκια της Ιταλίας και εμπνεύστηκε από την λαϊκή αυτοσχέδια κωμωδία. Η ακριβής χρονολογία της δημιουργίας της δεν είναι ακριβής αλλά υπολογίζεται γύρω στο 1550. Εξαπλώθηκε στην Ευρώπη και είχε τεράστια απήχηση στη Γαλλία. Πολλές θεωρίες υποστηρίζουν πως η συγκεκριμένη τέχνη, επηρεάστηκε από το αρχαίο ελληνικό θέατρο. Ο θίασος ήταν πλανόδιος και αποτελείτο από 5 μέχρι 25 ηθοποιούς και συνήθως τα σκηνικά ήταν απλά, όπως ένα πανί.

“Commedia dell’ Arte” σημαίνει «η τέχνη της κωμωδίας», όχι όμως με την έννοια της καλλιτεχνίας. Είναι δεμένη με την έννοια του επαγγελματισμού και της τεχνικής, που σημαίνει πως παρουσιαζόταν από επαγγελματίες ηθοποιούς της κωμωδίας και όχι από ερασιτέχνες. Πρόκειται για ένα συνονθύλευμα λαϊκών χαρακτήρων που ο καθένας από αυτούς, έχουν την δική τους χαρακτηριστική εμφάνιση. Με αυτοσχέδια κουστούμια και μάσκες, με την στάση του σώματος αλλά και τις ιδιαιτερότητες της φωνής του καθενός, ο κάθε χαρακτήρας ήταν ξεχωριστός και πλαθόταν μέσα από όλες αυτές τις λεπτομέρειες. Εδώ είναι σημαντικό να τονίσουμε, πως ήταν ο πρώτους θίασος, που είχε γυναίκες ηθοποιούς.

Περαιτέρω χαρακτηριστικά

Οι διάλογοι, περιλαμβάνανε στιχομυθίες και λογοπαίγνια που παρουσίαζε ο ένας χαρακτήρας στον άλλο. Με την εξέλιξη του διαλόγου και των ιστοριών, δημιουργήθηκαν πλοκές με υποτυπώδες σενάριο, για να έχει πάντα τον αυτοσχεδιασμό μέσα. Με ερωτικές περιπέτειες και επίκαιρη σάτιρα της εποχής, τα αστεία, ήταν κατά κύριο λόγο καυστικά και κρύβανε κάποιο υπονοούμενο ονομαζόμενα “consetti”. Μαζί με πρακτικά κόλπα, τα ονομαζόμενα “lazzi”, συμβάλλανε στην ολοκλήρωση της ιστορίας και στην μοναδικότητα κάθε διαλόγου.

Πολλοί από τους χαρακτήρες της “Commedia dell’ Arte”, είναι γνωστοί σε πολλούς λόγο της ενδυμασίας τους. Από τους πιο γνωστούς χαρακτήρες είναι ο Αρλεκίνος, ο Πιερότος, ο Πουλτσινέλο, η Κολομπίνα, o Γιατρός και ο Πανταλόνε.

Οι χαρακτήρες συνήθως χωριζόντουσαν σε 3 μεγάλες κατηγορίες. Τους “zanni”,τα ζιζάνια-τους πονηρούς υπηρέτες, τους “caratterissi”, τους καραττερίστες και τους “accesi”, που ήταν οι ερωτευμένοι.

Η σχέση “Commedia dell’ Arte” και Βενετίας

Κατά την διάρκεια της κυριαρχίας του Ναπολέων στην Ιταλία, η “Commedia dell’ Arte”, εξαφανίστηκε. Αυτό οφείλονταν στο ότι πολλοί χρησιμοποιούσαν τις μάσκες για να αποκρύψουν την ταυτότητά τους. Σε μία τέτοια εποχή, πολλοί ήταν εκείνοι που μπλεκόντουσαν κρυφά στον χώρο της πολιτικής είτε με κρυφές ατζέντες είτε κυκλοφορώντας στους δρόμους φωνάζοντας διάφορες προσβλητικές προπαγάνδες ή σλόγκαν. Αυτή λοιπόν, ήταν η αφορμή του Ναπολέων να καταργήσει αυτό το είδος της τέχνης το 1797. Η Βενετία όμως, ήταν το πρώτο σημείο στο οποίο παρουσιάστηκε ξανά το 1979. Έτσι, αναγεννήθηκε και πάλι στους δρόμους της Βενετίας και συνήθως παρουσιαζόταν την εποχή του καρναβαλιού.

Σήμερα, υπάρχουν πολλές παραστάσεις στην Ιταλία που παρουσιάζουν τους χαρακτήρες με διάφορες πλοκές. Μπορεί κανείς επίσης να πετύχει αρκετούς μασκαρεμένους με θέμα την “Commedia dell’ Arte” στο καρναβάλι της Βενετίας.

Οι στολές είναι προσεκτικά φτιαγμένες και τις ταυτίζουν τα μοναδικά χρώματα, οι μάσκες και τα αξεσουάρ. Επίσης, το «Θέατρο Γκολντόνι», συχνά ανεβάζει παραστάσεις με θέμα την “Commedia dell’ Arte”.

Αν ποτέ κανείς βρεθεί στο καρναβάλι της Βενετίας ή μέσα στα σοκάκια της κατά τις γιορτινές περιόδους, ίσως να’ ναι αρκετά τυχερός να πετύχει κάποιο μικρό αυτοσχέδιο θίασο που τιμά αυτό το μοναδικό είδος τέχνης.

Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν:

• www.artic.gr
• www.artcuero.es

Παρόμοια άρθρα:

• Ο Bergman του σανιδιού κατακτά την κορυφή
• Αλέξης Μινωτής: Ο μεγάλος «εραστής» της θεατρικής τέχνης
• Κόρα Καρβούνη: Η ακατάτακτη ηθοποιός

Ακολουθήστε τις σελίδες μας σε Instagram, Facebook και Spotify για περισσότερη έμπνευση.

Giving Sight by Beasty-Press // Giving Sight The Project