Ζούμε σε μια κοινωνία που δεν διστάζει να βάζει ταμπέλες, να κρίνει και να ουσιαστικοποιεί κάθε είδους συμπεριφορά. Ο κοινός νους (μη επιστημονικός) δυστυχώς, προβαίνει συχνά σε τέτοιου είδους ενέργειες, οι οποίες ουκ ολίγες φορές οδηγούν στον στιγματισμό και την περιθωριοποίηση των συνανθρώπων τους. Πέραν των στερεοτύπων και της άγνοιας, όμως, πολλές φορές και οι ίδιοι οι επιστήμονες μελέτησαν τα ψυχολογικά φαινόμενα υπό τίτλους γενικούς και αόριστους. Οι ειδήμονες, από τους οποίους περιμένουμε να μας διαφωτίσουν επί των θεμάτων που δεν γνωρίζουμε, μελέτησαν την ψυχοπαθολογία εντάσσοντάς την σε απρόσωπες κατηγορίες και προσφέροντας λάθος διαγνώσεις. Τι συνέβη πραγματικά στην επιστημονική κοινότητα; Έχουν αλλάξει προς το καλύτερο τα πράγματα;
Δεν ήταν μόνο η υστερία το 1900!
Ένα τρανταχτό παράδειγμα το οποίο φανερώνει τις προκαταλήψεις και την άγνοια των ίδιων των ειδικών είναι εκείνο της υστερίας. Το 1900, έκανε την εμφάνισή της μια ψυχική διαταραχή που συγκλόνισε την επιστημονική κοινότητα. Χωρίς ιδιαίτερη έρευνα, οι επιστήμονες έσπευσαν να την ονομάσουν «υστερία». Ο όρος, φυσικά, αργότερα αποσύρθηκε ως μη σαφής και δόκιμος χαρακτηρισμός και έπαψε να αποτελεί έγκυρη και χρήσιμη εννοιολογική κατασκευή. Για την ακρίβεια, έως ότου αποσυρθεί, η υστερία στιγμάτισε μία πληθώρα γυναικών, συνέβαλε στη μεγέθυνση των διακρίσεων φύλου και έλαβε επικίνδυνες κοινωνικά διαστάσεις. Αυτό που τότε είχε οριστεί ως υστερία συνδεόταν με τη μετατροπή του άγχους και της ψυχολογικής πίεσης σε οργανικά συμπτώματα, όπως η τύφλωση και η παράλυση. Θεωρείτο, μάλιστα, ότι συνδέεται με τη μήτρα (υστέρα)! Λογικό κι επόμενο ήταν πολλοί να χαρακτηρίζουν τις γυναίκες με τον όρο αυτό, ειδικά αν σκεφτούμε ότι το κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο εκείνη την εποχή ευνοούσε τις ανισότητες (Sulloway, 1979).
Τι συνέβη με την περίπτωση της ομοφυλοφιλίας;
Εκτός από την υστερία, η οποία αποτέλεσε μία διακριτή εννοιολογική κατασκευή και στη συνέχεια αποσύρθηκε, υπήρξαν ψυχολογικά και κοινωνικά φαινόμενα, που είναι έως σήμερα διακριτά, τα οποία ωστόσο έλαβαν λανθασμένες διαστάσεις, όπως, η ομοφυλοφιλία. Στην πρώτη έκδοση του DSM- I, που εκδόθηκε το 1952 από την Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρία, η ομοφυλοφιλία θεωρείτο σεξουαλική παρέκκλιση. Στο Διαγνωστικό αυτό σύστημα, λοιπόν, αναγνωριζόταν ως ψυχική διαταραχή. Μετά τις έντονες διαμαρτυρίες των ομοφυλόφιλων και την υποστήριξη πολλών επαγγελματιών ψυχικής υγείας, ο όρος αφαιρέθηκε από το εγχειρίδιο ως διακριτή ψυχοπαθολογική οντότητα μόλις το 1987. Τότε δόθηκε η νέα αναθεωρημένη εκδοχή του. Οι συνέπειες, φυσικά, της απόφασης να συμπεριληφθεί η ομοφυλοφιλία ως ψυχική διαταραχή στο εν λόγω εγχειρίδιο είναι παρούσες έως σήμερα. Στην πολιτική, την κοινωνία και τη δικαιοσύνη και την ισότητα, αποτελεί το έρεισμα για τον στιγματισμό και τη στοχοποίηση μιας μεγάλης ομάδας ανθρώπων.
Πηγή σύγχυσης η φύση της ψυχοπαθολογίας
Σαφώς, αντιλαμβανόμαστε ότι ο ίδιος ο όρος «ψυχοπαθολογία» δημιουργεί μια σύγχυση και είναι ιδαίτερα περίπλοκος στη μελέτη. Γνωρίζουμε, επίσης, ότι κάθε επιστήμη περνά από διάφορα στάδια ανακάλυψης, εξέλιξης και ωριμότητας. Έτσι, όλα τα προαναφερθέντα παραδείγματα δεν δηλώνουν τίποτα παραπάνω από την ύπαρξη πρότερων λαθών. Τουλάχιστον έτσι υποστηρίζουν οι επιστήμονες που δραστηριοποιούνται στον χώρο της ψυχικής υγείας. Είναι, όμως, έτσι; Ή μήπως, ακόμη και σήμερα γίνονται λανθασμένες διαγνώσεις; Μήπως προβαίνουμε βιαστικά σε ψυχιατρικοποίηση; Μήπως το ψ έχει εισβάλει τόσο στις ζωές μας που καταλήγουμε να επαναπροσδιορίζουμε το ψυχικώς φυσιολογικό και να το εντάσσουμε στην ψυχιατρική νοσολογία; Ακόμα και αν είναι έτσι, και έχουμε κάνει λάθος ερμηνευτικά, γιατί εξακολουθούμε να κάνουμε λάθη και ηθικά; Η ιδρυματοποίηση δεν βοηθά πουθενά, ιδιαίτερα αν αναλογιστούμε τις συνθήκες των ιδρυμάτων ψυχικής υγείας σήμερα.
Αντί επιλόγου, διαλέγω Foucault
Η θεώρηση της ψυχικής ασθένειας ως παραλογισμού έχει αποκτήσει μια ηθική διάσταση, αφού κατέληξε να θεωρείται σκάνδαλο και απειλή για τη δημόσια τάξη. Η ιατρική στήνει απέναντι στον ψυχικά ασθενή έναν καθρέπτη και τον αναγκάζει να παραδεχτεί ότι πάσχει. Κατά τον Foucault, η «τρέλα» δεν απελευθερώθηκε αλλά ιατρικοποιήθηκε. Κοινώς, αντικειμενοποιήθηκε ως ψυχική αρρώστια. Γράφει χαρακτηριστικά: «Η γλώσσα της ψυχιατρικής δεν είναι παρά ένας μονόλογος της λογικής για την τρέλα, δεν κατάφερε να επικρατήσει παρά μόνο έπειτα από μία τέτοια (επιβαλλόμενη) σιωπή. Στην εποχή μας, η τρέλα φιμώνεται μέσα στη μακαριότητα μιας επιστημονικής γνώσης που την αναλύει τόσο υπερβολικά ώστε στο τέλος την ξεχνά. Ο αποκλεισμός, λοιπόν, και η θεραπεία συμπλέουν». Παγκοσμίως και ιδιαίτερα στην ελληνική πραγματικότητα, η πρόθεση θεραπείας και η πρόθεση εγκλεισμού του πάσχοντος υποκειμένου συναντώνται και βαδίζουν παράλληλα. Τα συμπεράσματα δικά σας και η λύση (της αποϊδρυματοποίησης) στο χέρι όλων μας…
Πηγή που χρησιμοποιήθηκε:
Παρόμοια άρθρα:
- Τα πλεονεκτήματα του να είσαι στο περιθώριο
- Διαβάζοντας τρία αγαπημένα βιβλία του Χρήστου Α. Χωμενίδη
- Ιστορία δύο πόλεων του Κάρολου Ντίκενς και η πίστη στον άνθρωπο
Aκολουθήστε μας σε Facebook, Instagram και Spotify για περισσότερη έμπνευση.
