Ηχογράφηση από τη Μαρία Σακαρίκου:
Είναι Φεβρουάριος του 1888 και ο Βίνσεντ βαν Γκογκ αποφασίζει να αφήσει πίσω του τoν αστικό θόρυβο του Παρισιού της Belle Époque και του μισοχτισμένου Πύργου του Άιφελ και να ταξιδέψει στην τότε επαρχιακή Αρλ της Προβηγκίας, σε αναζήτηση έμπνευσης και ενός πιο ήρεμου τρόπου ζωής -και, παρόλο που δεν την είχε επισκεφτεί ποτέ, σε αναζήτηση της Ιαπωνικής υπαίθρου. Σε ένα γράμμα του στον Γκογκέν, ο οποίος επρόκειτο σύντομα να τον επισκεφτεί, περιγράφει πως στο τραίνο από το Παρίσι για την Αρλ κοιτούσε έξω από το παράθυρο περιμένοντας να δει πότε το τοπίο θα άρχιζε να μοιάζει με ιαπωνικό. Το τοπίο, εν τέλει, αν και καλυμμένο τότε από το χιόνι, πράγματι του θύμισε Ιαπωνία. Και κάπως έτσι, ξεκινά η πιο παραγωγική εποχή για τον Ολλανδό ζωγράφο.
Εικόνες από τον επιπλέοντα κόσμο
Ανάμεσα στο λευκό που τον υποδέχτηκε τον Φεβρουάριο και στα χρώματα που ξεπρόβαλλαν σιγά σιγά τους επόμενους μήνες, ο Βαν Γκογκ βρήκε την «καθαρότητα της ατμόσφαιρας» και τα «χαρούμενα χρώματα» των ιαπωνικών ξυλογραφιών. Όπως εξηγούσε σε γράμμα στον αδερφό του, με ένα πιο «ιαπωνικό βλέμμα» βλέπει, ή μάλλον αισθάνεται, κανείς, το χρώμα διαφορετικά.
Ο μετα-ιμπρεσσιονιστής καλλιτέχνης αναφέρεται κυρίως στα ukiyo-e, ξυλογραφίες που ευδοκίμησαν ιδιαίτερα στην Ιαπωνία από τα τέλη του 17ου μέχρι τον 19ο αιώνα. Ο όρος ukiyo μεταφράζεται ως εικόνες από τον επιπλέοντα κόσμο, με τον τελευταίο να αναφέρεται στα κατώτερα κοινωνικά στρώματα, των οποίων κύριες μορφές διασκέδασης αποτελούσαν το θέατρο καμπούκι και οι οίκοι ανοχής. Το ενδιαφέρον δεν άργησε να στραφεί από τις αναπαραστάσεις ηδονιστικών σκηνών στις απεικονίσεις τοπίων, ιδιαίτερα με την εμφάνιση των Hokusai και Hiroshige, που δημιούργησαν μερικούς από τους γνωστότερους πίνακες του είδους (βλ. Το μεγάλο κύμα έξω από την Καναγκάβα).
Ο Βαν Γκογκ πέρασε δύο χρόνια της ζωής του, πριν μετακομίσει στην Αρλ, συλλέγοντας ukiyo-e και, εμπνευσμένος από τα έντονα χρώματά τους, τις ιδιαίτερες και παραμορφωμένες εστιάσεις, τα απότομα κοψίματα στις άκρες του κάδρου και τον θολό ορίζοντα, άρχισε να βλέπει με διαφορετική ματιά τον κόσμο γύρω του και να εφαρμόζει τη ματιά αυτή στα έργα του.
Το κίτρινο σπίτι και το πιο γνωστό υπνοδωμάτιο στην ιστορία της τέχνης
Μαζί του στο προάστιο της Προβηγκίας, ο ζωγράφος πήρε μερικές από τις ξυλογραφίες που είχε συλλέξει μαζί με τον αδερφό του, οι οποίες εμφανίζονται και στους πίνακές του από την περίοδο αυτή. Στο Υπνοδωμάτιο στην Αρλ, που δεν πρόκειται για έναν, αλλά για τρεις παρόμοιους πίνακες, ο Βαν Γκογκ παραλείπει τις σκιές και προσδίδει παραμορφωτικές διαστάσεις και έντονα, αντιθετικά χρώματα στα αντικείμενα. Στον τοίχο, κάτω από τις προσωπογραφίες, εντοπίζονται δύο κρεμασμένες ξυλογραφίες.
Στη δεξιά πτέρυγα του κτηρίου 2 της πλατείας Λαμαρτέν της Αρλ, ή αλλιώς, στο κίτρινο σπίτι, όπως έχει ονομαστεί για το χρώμα του αλλά και από τον ομότιτλο πίνακα του ζωγράφου, ο Βαν Γκογκ δημιουργεί και μια από τις πιο γνωστές του αυτοπροσωπογραφίες, την Αυτοπροσωπογραφία με μπανταρισμένο αυτί, ύστερα από το περίφημο περιστατικό.
Αφού ο Γκογκέν τον συνάντησε στον γαλλικό νότο και μετά από 9 πολυτάραχες εβδομάδες συγκατοίκησης των δύο καλλιτεχνών, κατά τις οποίες οι δυο τους μοιράζονταν το σπίτι, τα ελάχιστα χρήματά τους, το αλκοόλ και τις ατελείωτες συζητήσεις περί τέχνης, ο Βαν Γκογκ κόβει το αφτί του. Ο χώρος της τέχνης εξακολουθεί να ερευνά κατά πόσο το έκανε σε ένα ντελίριο στερητικού συνδρόμου από το αλκόολ, κατά τη διάρκεια κάποιου ψυχωτικού επεισοδίου – συμπτώματος των ψυχικών ασθενειών που τον βασάνιζαν, ή ακόμα κι αν το έκανε ο ίδιος ή ο Γκογκέν, το γεγονός, όμως, έχει απαθανατιστεί αιωνίως στην εν λόγω προσωπογραφία, στη δεξιά πλευρά της οποίας μπορούμε, για άλλη μια φορά, να δούμε μια ιαπωνική ξυλογραφία.
Η τοποθέτησή της σε έναν τέτοιο πίνακα δεν αποτελεί παρά μια ακόμη σημαντική ένδειξη του πόσο θεμελιώδη θεωρούσε ο Βαν Γκογκ, για τα έργα αλλά και για τη ζωή του, την ιαπωνική τέχνη, στην οποία, όπως είχε πει στον αδερφό του σε γράμμα, βασίζονται όλοι του οι πίνακες σε ένα βαθμό.
Περίπου ένα χρόνο μετά από την αυτοπροσωπογραφία και το υπνοδωμάτιο, ο Ολλανδός ζωγράφος αυτοκτόνησε, μη έχοντας δει ποτέ την πραγματική Ιαπωνία, αλλά έχοντας βρει μία ισάξιά της στην Αρλ της Γαλλίας.
Παρόμοια άρθρα:
- Οι Πατατοφάγοι: Ο Βαν Γκογκ υμνεί την αγροτική τάξη
- Κατσουσίκα Χοκουσάι: Η φιλοσοφία της τέχνης
- Samurai Champloo: χιπ χοπ, σαμουράι και ηλιοτρόπια
Ακολουθήστε μας στις σελίδες μας Facebook, Instagram και Spotify για περισσότερη έμπνευση.
