Ηχογράφηση από την Ακριβή Ανδρινοπούλου:
Γιαννούλης Χαλεπάς. Ο εμβληματικότερος γλύπτης της νεότερης Ελλάδας, με ανεκτίμητο έργο. Μα τι έργο κι αυτό; Τι ζωή; O Γιαννούλης Χαλεπάς έζησε, αυτό που λέμε, μια πραγματικά έντονη ζωή. Τόσο έντονη όσο και η παρουσία του στο χώρο της Ελληνικής γλυπτικής. Αν γνωρίζεις ελάχιστα για εκείνον, θα τον γνωρίζεις έστω εξ ονόματος, ή από την Κοιμωμένη, το διασιμότερο ίσως γλυπτό του. Όπως και να ‘χει, είναι ο άντρας που έμεινε στην ιστορία, όχι μόνο γιατί φιλοτέχνησε εμβληματικά έργα, αλλά λόγω μιας μίξης στοιχείων και συγκυριών που τον κατέστησαν, ναι, τον «Ροντέν της Ελλάδας».
ΧΑΛΕΠΑΣ της Αργυρώς Χιώτη
Τον Φεβρουάριο του 2022 είχαμε τη χαρά να παρακολουθήσουμε ένα εξαιρετικό θεατρικό στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, σχετικά με τη ζωή και το έργο του «Ροντέν της Ελλάδας». Ο θεατρικός ΧΑΛΕΠΑΣ, λοιπόν, συνάντησε στη σκηνή της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση, για περιορισμένο αριθμό παραστάσεων, τη σκηνοθετική ματιά της Αργυρώς Χιώτη. Εκεί, μας δόθηκε η δυνατότητα να έρθουμε πιο κοντά με την ασκητική μορφή της ελληνικής γλυπτικής του καλλιτέχνη.
Οι αναφορές μου στην παράσταση δεν γίνονται, σαφώς, για να σας πείσω να την παρακολουθήσετε, καθότι δεν παίζεται πλέον, έτσι κι αλλιώς. Αντιθέτως, θέλω να συνδέσω τη σκηνοθεσία και το έργο συνολικά με τις πληροφορίες που συνέλεξα τόσο εγώ όσο και όλο το κοινό από αυτή.
Ζώντας μια πραγματικά έντονη ζωή
Σαφώς και δεν μιλάμε για Χολυγουντιανές καταστάσεις, έκκλητο βίο και τίποτα άλλο που να στραφταλίζει. Άλλωστε, μιλάμε για έναν άντρα, γεννημένο στον Κυκλαδίτικο Πύργο της Τήνου, μιας ταπεινής και ταλαιπωρημένης Ελλαδίτσας, έναν Αύγουστο, κάπου στο 1851. Εκεί, στον Τηνιακό Πάνορμο γεννήθηκε ο Γιαννούλης Χαλεπάς. Εκεί, μέσα από τη μαρμαρόσκονη ενός εργαστηρίου, ο οποίος μεγαλώνοντας έζησε μυθιστορηματικές καταστάσεις κι αμφιταλαντεύτηκε ανάμεσα στον απόλυτο θρίαμβο, αλλά και την απόλυτη τρέλα.
To ονειρικό αφήγημα της Στέγης
Η Στέγη ανέβασε στη σκηνή της το έργο ΧΑΛΕΠΑΣ, ένα ονειρικό αφήγημα, το οποίο βασίστηκε πολύ πετυχημένα στο τραγούδι, κάτι μεταξύ μοιρολογιού και νανουρίσματος, και στο χορό. Μπήκαμε για λίγο μέσα στο αχανές κι ακαταλόγιστο μυαλό του καλλιτέχνη, ο οποίος, είχε πάντα ένα μελαγχολικό, κενό και περίλυπο βλέμμα. Οι φωτογραφίες άλλωστε που έχουμε από εκείνον μαρτυρούν αυτό που πραγματικά ήταν ο Χαλεπάς. Ένας μοναχικός άντρας που έβοσκε πρόβατα, που ήταν όχι μόνο ο επί ξύλου κρεμάμενος, αλλά και ο τρελός του χωριού.
Η μανία
Ήταν ένας αδιαμφισβήτητα μανιακός καλλιτέχνης, που πάλευε με τις σκιές του, κάτι που η σκηνοθέτης του έργου ΧΑΛΕΠΑΣ, Αργυρώ Χιώτη, μας έκανε να εμπεδώσουμε αλλά και να ενστερνιστούμε. Ο καλλιτέχνης στη σκηνή ακολουθείται από τον εαυτό του, αλλά κι από τη σκιά του, ένα alter ego σε Φροϋδική ανάλυση. Πιο απλουστευμένα, εμφανίζεται ακολουθόμενος μονίμως από το δαίμονά του, όπως ο αληθινός Γιαννούλης Χαλεπάς. Η τρέλα που διασάλευε το μυαλό του καθιστούσε αδύνατη τη λογική σκέψη. Ως εκ τούτου, ό,τι έργο φιλοτεχνούσε το κατέστρεφε μανιωδώς. Να ήταν άραγε η παρόρμηση της στιγμής; Ήταν ο ορυμαγδός του λαξεύματος των μαρμάρων που τρύπαγε το νου του; Πάντως ό,τι κι αν ήταν, τον καθήλωνε σε μια εφιαλτική στασιμότητα σε κάθε έκφανση της ζωής του.
Η αφύπνηση
Ο Χαλεπάς έχοντας βιώσει την απώλεια, το χτικιό και το θάνατο, χάνοντας σημαντικά πρόσωπα, έχοντας βιώσει κακουχίες, απομακρύνθηκε από τον κόσμο κι έζησε μια ασκητική ζωή στα βουνά της Τήνου, άρδην αποκομένος από κάθε καλλιτεχνική δημιουργία. Αμέσως μετά τον πολύχρονο ψυχιατρικό του εγκλεισμό στο φρενοκομείοτης Κέρκυρας, σπουδαίοι άνθρωποι της τέχνης και των γραμμάτων θέλησαν να τον πλησιάσουν. Παρόλα αυτά, αντίκρισαν αυτό ακριβώς που περιέγραψε ο κορυφαίος Κωστής Παλαμάς, στην εφημερίδα «Εμπρός» το 1915:
Το φως της τέχνης έπαυσεν να φωτίζει τον δρόμον του κι απέμεινε ζωντανόνεκρος να βόσκει γίδια στον γενέθλιο τόπο του.
Σε πολύ μεγάλη πια ηλικία καταφτάνει η αφύπνησή του. Ζωτική, κοινωνική, καλλιτεχνική. Επιτέλους, το μέγιστο ταλέντο του αρχίζει να αποτυπώνεται στα εμβληματικά του έργα. Κι επιτέλους μια στιγμή δικαίωσης για όλη τη δυσχέρεια, τις δοκιμασίες, την ψυχασθένεια έρχεται και για εκείνον.
Παράρτημα
Το Κουτί της Πανδώρας γράφει:
Το Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών Α.Π.Θ., σε συμπαραγωγή με το Onassis Culture, εγκαινιάζει στις 18 Φεβρουαρίου 2022 την έκθεση: «Γιανούλης Χαλεπάς: Δούναι και Λαβείν». Αφετηρία της μεγάλης έκθεσης-ρετροσπεκτίβας στη ζωή και το έργο του καλλιτέχνη (επιμέλεια Αλεξάνδρα Γουλάκη-Βουτυρά, σχεδιασμός Παύλος Θανόπουλος) είναι η πρόσφατη απόκτηση ενός σημαντικού συνόλου γλυπτών και σχεδίων από το Ίδρυμα Ωνάση – που συγκροτούν την πιο ολοκληρωμένη συλλογή για το έργο και τη ζωή του Χαλεπά, με δημιουργίες της πρώτης, της δεύτερης και, κυρίως, της τρίτης περιόδου της καλλιτεχνικής του παραγωγής. Στην έκθεση θα παρουσιαστούν περισσότερα από 150 έργα (γλυπτά, σχέδια, κατάστιχα), από τη Συλλογή Ιδρύματος Ωνάση και δάνεια από άλλους οργανισμούς, συλλέκτες και μουσεία. Η έκθεση στη Θεσσαλονίκη θα διαρκέσει έως και την Κυριακή 5 Ιουνίου 2022. Η συνοδευτική δίγλωσση έκδοση που θα είναι διαθέσιμη στη Στέγη, στο Τελλόγλειο και στα βιβλιοπωλεία είναι μια παραγωγή του τμήματος Εκδόσεων του Ιδρύματος Ωνάση σε σχεδιασμό του Grid Office.
Πηγές άρθρου:
Παρόμοια άρθρα:
- Πάνος Βλάχος: ένας αναρχικός φιλελές
- Paris-Athènes: μια σημαντική έκθεση στο Λούβρο
- Αλέκος Φασιανός: αφήνοντας πίσω μια μεγάλη παρακαταθήκη
Μη ξεχάσετε να ακολουθήσετε τις σελίδες μας σε Facebook, Instagram και Spotify για περισσότερη έμπνευση.
