Ο Bergman του σανιδιού κατακτά την κορυφή

Ingmar Bergman. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι το όνομά του, αν δεν σου είναι ήδη γνωστό, τότε το έχεις σίγουρα ακουστά. Αποτελεί έναν από τους κορυφαίους Σουηδούς αλλά και παγκόσμιους σκηνοθέτες και σεναριογράφους. Το όνομά του δεν είναι απλά ένα ακόμη σπουδαίο σκηνοθετικό όνομα. Το όνομά του είναι κορυφή. Το όνομά του αποτελεί διδαχή σε πολλά πανεπιστήμια και στον κόσμο της σκηνοθεσίας γενικά.

Λίγα λόγια για τη ζωή του

Ο Ingmar Bergman γεννήθηκε στις 14 Ιουλίου του 1918 στην Ουψάλα της Σουηδίας, αλλά μεγάλωσε στη Στοκχόλμη. Όλα άρχισαν κάπου στην ηλικία των 11. Τότε πειραματίστηκε πρώτη φορά στο θέατρο με μαριονέτες. Σπούδασε Ιστορία και Φιλολογία στο πανεπιστήμιο της πόλης. Ασχολήθηκε με τη σκηνοθεσία πρώτα στο θέατρο κι έπειτα στον κινηματογράφο. Γύρω στα 19 του εγκαταλείπει το πατρικό του για την θεατρική του καριέρα. Αφοσιώνει τη ζωή του στο βωμό της τέχνης.

Η πρώτη του κινηματογραφική παραγωγή γίνεται το Outward Bound του Sutton Vane.  Σιγά σιγά, αρχίζουν οι φήμες γύρω από την αυστηρότητα του Bergman και τα «γαλλικά» που χρησιμοποιούσε στις πρόβες. Μαζί με αυτά, αλλά και τα βίαια ξεσπάσματά του, του αποδόθηκε το ψευδώνυμο “the devil director”. Δηλαδή, ο τυραννικός, δαιμόνιος, διαβολικός σκηνοθέτης, ο σατράπης, το σκυλί το μαύρο, θα λέγαμε εμείς οι Έλληνες σε μια πιο ελεύθερη μετάφραση! Το πρώτο θεατρικό έργο που σκηνοθέτησε ήταν το The Tinder Box. 

Το έργο του είναι πραγματικά τεράστιο. Θα εστιάσω μονάχα στα βασικά σημεία της σκηνοθεσίας του στο σανίδι και μόνο. Εργάστηκε στα σημαντικότερα θέατρα της Σουηδίας. Εκεί ανέβασε τόσο δικά του έργα, όσο κι άλλων σπουδαίων ανθρώπων. Ενδεικτικά αναφέρω τους Στρίντμπεργκ, Σαίξπηρ, Πιραντέλο, Καμύ, Μπρεχτ, Τσέχοφ κ.ο.κ. Ο ζωντανός αυτός θρύλος σβήνει στις 30 Ιουλίου του 2007.

Ένας σκηνοθέτης στο σανίδι

Μεγάλη επιρροή στην καριέρα του, ως σκηνοθέτης θεάτρου αλλά και στη συνολική του εικόνα, άσκησαν οι Ibsen, Shakespeare, Moliere, Strindberg. Ο Bergman ανακαλύπτει και ξεδιπλώνει μοναδικά τις πτυχές του ιστορικού δράματος, δίνοντάς του ζωή και φέρνοντάς το στο σήμερα. Αυτό υπήρξε και το κλειδί της επιτυχίας του και της μετουσίωσής του σε έναν αληθινό θρύλο. Για εκείνον, το έργο και η συμβολή του αποτελούν έναν από τους τρεις πυλώνες του θεάτρου, μαζί με τους ηθοποιούς και το κοινό.

Σκεπτικισμός

Ο σκεπτικιστικός χαρακτήρας των σκηνοθεσιών του είναι έκδηλος. Με απλά λόγια, εισάγει στα έργα του το φιλοσοφικό αυτό κίνημα που εξετάζει τα εγγενή κι ανθρωπιστικά στοιχεία της γνώσης. Αμφισβητεί την πιστότητα και την ορθότητα του κόσμου και θεωρεί τον άνθρωπο έρμαιο των αισθήσεών του. Ως εκ τούτου, ο άνθρωπος είναι σχεδόν ανίκανος να κατακτήσει σωστή κι έγκυρη γνώση, όπως έχει πρωτοεισάγει και ο Σωκράτης. Το θέατρο για τον Bergman αποτελεί το σημείο επαφής του ανθρώπου με τον άνθρωπο.

Μπεργκμανισμός: ένα νέο σκηνοθετικό είδος στο προσκήνιο

Ο Bergman απέρριπτε την ιδέα ότι υπάρχει ένα συγκεκριμένο είδος με συγκεκριμένα στοιχεία, που μπορεί να εφαρμοσθεί σε όλα τα έργα. Παρόλα αυτά, σαφώς κι έχουν εντοπισθεί συγκεκριμένα και κατ’ επανάληψη στοιχεία σε έργα του, τα οποία δημιουργούν το  «Μπεργκμανικό σκηνοθετικό είδος».

• Στα πρώιμα χρόνια της καριέρας του, το μοτίβο της δουλειάς του είχε ως εξής. Κοινότυπα σκηνικά, επεξηγηματικές παρεμβάσεις, ευαισθησία ως προς τον ρυθμό του έργου και την απάντηση του κοινού.
• Ακόμη, έκανε συγκροτημένες επιλογές σκηνικών και ηθοποιών, για να δημιουργήσει ένα ομοιογενές οπτικό σύνολο.
• Δεν δίσταζε να κάνει δραστικές περικοπές όποτε θεωρούσε αναγκαίο, προκειμένου να αναδείξει την ουσία του έργου.
• Οι ηθοποιοί στα έργα του κατέχουν δεσπόζουσα θέση. Τοποθετεί τη δράση στο «εστιακό σημείο», όπως ο ίδιος έχει ορίσει. Με άλλα λόγια, στο κεντρικό αυτό σημείο της σκηνής, όπου ένας ηθοποιός είναι πιο πιθανό να έχει την μεγαλύτερη επίδραση του κοινού.
• Μια ακόμη τεχνική του, αποτελούσε η χρήση των ηθοποιών για να ενισχύσουν την θεατρικότητα του έργου. Άφηνε τους ηθοποιούς να περιπλανιούνται στη σκηνή σαν σιωπηλοί παρατηρητές, ακόμη κι όταν δεν είχαν ενεργή συμμετοχή στην εκάστοτε σκηνή. Τοιουτοτρόπως, έδινε την ευκαιρία στο κοινό να συμμετάσχει στη μαγική αυτή τελετή, την οποία και λάτρευε. Σε μια τελετή, όπου οι ηθοποιοί φέρνουν τους ρόλους τους στη ζωή.

Όπως και στις ταινίες του έτσι και στο σανίδι, ο Bergman αναδεικνύει την αδυναμία της ουσιαστικής επικοινωνίας των ανθρώπων. Περιγράφει την πάλη τους με τον εαυτό τους αλλά και το Θεό και την αμφισβήτηση του τελευταίου. Αναλύει τις ανθρώπινες σχέσεις, κυρίως αυτές μεταξύ των δύο φύλων και επιχειρεί να βρει το νόημα της ζωής.

Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν:

• Ingmar Bergman the stage director
• Ίνγκμαρ Μπέργκμαν

Παρόμοια άρθρα:

• Κόρα Καρβούνη: Η ακατάτακτη ηθοποιός
• Σαν σήμερα φεύγει από τη ζωή ο Ντίνος Ηλιόπουλος
• The Sea Between My Soul: μια θεατρική παράσταση στο ψηφιακό περιβάλλον της Στέγης

Ακολουθήστε μας στις σελίδες μας Facebook, Instagram και Spotify για περισσότερη έμπνευση.

Giving Sight by Beasty Press // Giving Sight The Project