γιατί
radar.gr

Στο επίκεντρο των γεγονότων βρίσκεται τελευταία ο καταιγισμός καταγγελιών από γυναίκες κι άντρες που έχουν υποστεί σεξουαλική, σωματική, λεκτική ή συναισθηματική βία και κακοποίηση. Μετά τη συγκλονιστική μαρτυρία της κ. Μπεκατώρου, αλλά και της κ. Δούκα για τη βία που έχουν υποστεί, με μεγάλη μου λύπη κι έκπληξη διαπιστώνω καθημερινά πως η πρώτη αντίδραση στο άκουσμα ενός τέτοιου άκρως σοβαρού γεγονότος είναι: «Γιατί τώρα;».

Οι εν λόγω κυρίες είναι δύο γυναίκες πολύ γνωστές και επιτυχημένες στο χώρο εργασίας τους. Έπειτα από αυτή την εξαιρετικά δύσκολη συναισθηματική κατάθεση οι καταγγελίες άρχισαν να πολλαπλασιάζονται με πολλούς ακόμη να βρίσκουν το κουράγιο να μιλήσουν για τη δική τους ιστορία. Δύο είναι τα τινά που με έχουν θυμώσει. Το να ακούω, ότι «έχoυν γίνει της μόδας αυτές οι ιστορίες και δεν ξέρουμε σε τι συφέροντα και κίνητρα αποσκοπούν». Το να ακούω «καλά και τώρα το θυμήθηκε; Γιατί δεν μίλησε νωρίτερα;».

Ο κ. Στέλιος Στυλιανίδης, καθηγητής Κοινωνικής Ψυχιατρικής στο Τμήμα Ψυχολογίας του Πάντειου Πανεπιστημίου, χαρακτηρίζει τη δημοσιοποίηση της σεξουαλικής κακοποίησης από ένα επώνυμο άτομο ως έναν «μηχανισμό ενδυνάμωσης του ευάλωτου και αδύναμου από τους εξωτερικούς μηχανισμούς κοινωνικής υποστήριξης».

Ένα θύμα που έχει περάσει κάτι τόσο φριχτό και που μπορεί να το έχει στιγματίσει για όλη του τη ζωή δεν το ρωτάς, γιατί βρήκε τώρα το κουράγιο να μιλήσει. Δεν το ρωτάς, γιατί του πήρε τόσο καιρό να κάνει μία κατάθεση ψυχής, ειδικά, όταν αυτή είναι δημόσια. Το παίρνεις αγκαλιά και υποστηρίζεις τον αγώνα του, για να εξαλειφθούν επιτέλους τέτοια περιστατικά. Για να φοβάται ο θύτης κι όχι το θύμα. Να λέμε ευτυχώς που ήρθε το τώρα.

Δυστυχώς, όμως, αφού το ερώτημα υπάρχει κι ακούγεται, μπορούν να δοθούν και κάποιες απαντήσεις. Απαντήσεις που φυσικά δεν συμπεριλαμβάνουν προσωπικές απόψεις, αλλά εξακριβωμένα δεδομένα μέσα από έρευνες κι ειδικούς. Πριν μιλήσουμε για τους λόγους που ένα θύμα μπορεί να «καθυστερήσει» σε σχέση με το χρονικό του συμβάντος να μιλήσει, θα ήθελα να παραθέσω τον ορισμό της σεξουαλικής παρενόχλησης. Μεγαλωμένοι σε ένα άκρως πατριαρχικό σύστημα, ένα θύμα μπορεί να μην διαχωρίσει ακριβώς και να μην είναι σίγουρο, ότι υπόκειται σε μία τέτοιας μορφής βία.

Σεξουαλική παρενόχληση, σύμφωνα με τον ορισμό από το νόμο, είναι οποιαδήποτε ανεπιθύμητη λεκτική ή σωματική συμπεριφορά σεξουαλικού χαρακτήρα που αποσκοπεί ή έχει ως αποτέλεσμα την προσβολή της αξιοπρέπειας ενός προσώπου. Ιδίως με τη δημιουργία εκφοβιστικού, εχθρικού, εξευτελιστικού, ταπεινωτικού ή επιθετικού περιβάλλοντος (άρθρο 2 περ. δ του ν. 3896/2010). Σεξουαλική κακοποίηση είναι ο εξαναγκασμός σε ερωτική πράξη χωρίς την θέληση του ενός.

Η σεξουαλική παρενόχληση μπορεί να είναι ένα απλό γεγονός ή σποραδικά γεγονότα ή και μια συνεχιζόμενη διαδικασία ανεπιθύμητης/μη αποδεκτής για τον/την αποδέκτη/τρια σεξουαλικής συμπεριφοράς.

Οι κύριοι λόγοι που ένα θύμα κακοποίησης μπορεί να μην μιλήσει αμέσως μετά το γεγονός είναι οι εξής:

  • Ντροπή

Η φυσική αντίδραση και το πρώτο συναίσθημα που κατακλύζει το θύμα είναι αυτό της ντροπής. Το θύμα νιώθει παραβιασμένο και προσβεβλημένο, καθώς έχει υποστεί την ταπείνωση και τον εξευτελισμό. Ειδικότερα, η γυναίκα είναι εξαιρετικά ενοχοποιημένη σχετικά με το σεξ, καθώς όλη της η ύπαρξη περιορίζεται στο εάν είναι ή όχι ελκυστική στα μάτια ενός άντρα. Είναι ενοχοποιημένη σχετικά με το αν της αρέσει κι απολαμβάνει το σεξ κι από μικρή μπορεί να αντιμετωπίσει άκομψα σχόλια για διάφορα σημεία του σώματος της.

  • Κατηγορεί τον εαυτό του

Για τον κάθε άνθρωπο η αυτοκυριαρχία κι ειδικά του σώματος του είναι πολύ σημαντική. Εάν αυτή χαθεί, είναι πιο εύκολο για το θύμα να κατηγορήσει τον εαυτό του που δεν κατάφερε να προστατευτεί. Είναι πολύ πιο δύσκολο να παραδεχτείς, ότι κάποιος σε παραβίασε και σου φέρθηκε ανάξια, χωρίς εσύ να έχεις προστατεύσει τον εαυτό σου.

  • Δικαιολογία

Ως παρεπόμενα της ντροπής και του αυτομαστιγώματος, το θύμα προσπαθεί σε μία ύστατη προσπάθεια ανάκτησης της αυτοκυριαρχίας του να δικαιολογήσει τον θύτη, κατηγορώντας ακόμη περισσότερο τον εαυτό του. Πολύ σύνηθες είναι, επίσης, το γεγονός να προσπαθήσει να «μειώσει» τη σημασία του συμβάντος. Να σκέφτεται, μήπως το προκάλεσε το ίδιο, μήπως έκανε κάτι λάθος. Το θύμα για να μην καταρρεύσει ψυχολογικά τείνει να αρνείται ή να υποτιμά το γεγονός.

  • Φόβος

Ο φόβος είναι ένας μεγάλος παράγοντας που αποτρέπει ένα θύμα να μιλήσει. Ειδικότερα, όταν ο θύτης βρίσκεται σε κυρίαρχη θέση ή θέση εξουσίας, το θύμα φοβάται για αντίποινα και νιώθει ανήμπορο κι ανίσχυρο. Ο φόβος μπορεί, επίσης, να δημιουργηθεί από απειλές του θύτη προς το θύμα, είτε για το ίδιο, είτε για δικούς του ανθρώπους.  Η σιωπή, λοιπόν, για τα θύματα είναι μια «στρατηγική επιβίωσης».

  • Freezing reaction

Η παγωμένη αντίδραση είναι πολύ συνηθισμένη σε θύματα βίας. Τη στιγμή της επίθεσης το θύμα μπορεί κυριολεκτικά να μουδιάσει και παγώσει και να μην μπορεί να συνειδητοποιήσει ή να καταλάβει τι συμβαίνει. Φυσικά σε αυτή την περίπτωση δεν μπορεί καν να αντιδράσει, καθώς είναι απόλυτα σοκαρισμένο.

  • Χαμηλή αυτοεκτίμηση

Ο παράγοντας της αυτοεκτίμησης διαδραματίζει σπουδαίο ρόλο στη ψυχολογία του θύματος. Εάν μάλιστα δεν έχει ένα υποστηρικτικό περιβάλλον, ικανό να το στηρίξει, νιώθει εντελώς αβοήθητο. Το θύμα όντας καταρρακωμένο απ’ όσα έχει ήδη υποστεί, δεν έχει την ψυχική δύναμη να αντιμετωπίσει το θύτη του ή να διαχειριστεί τις συνέπειες..

  • Αντίδραση

Ακόμη κι αν το θύμα αποφασίσει να μιλήσει, ο φόβος να μην γίνει πιστευτό είναι τεράστιος. Οι πρώτες αντιδράσεις ακόμα και πολύ οικείων ανθρώπων περιλαμβάνουν ερωτήσεις όπως: «Τι φορούσες;», «Γιατί βρεθήκατε νυχτιάτικα;», «Είχες πιει;», «Έχεις αποδείξεις;». Εάν μάλιστα ο θύτης είναι κάποιος επιφανής ή συμπαθής στον ευρύ κύκλο, μία τέτοια καταγγελία γίνεται ακόμη πιο δύσκολα πιστευτή. Όλες αυτές οι αντιδράσεις αποθαρρύνουν ολοκληρωτικά το θύμα, με αποτέλεσμα πολλές φορές να μην προβεί σε επίσημη καταγγελία. Τα λίγα θύματα που αποφασίζουν να πάνε στην αστυνομία, μπορεί επίσης να μην αντιμετωπιστούν με την ανάλογη σοβαρότητα κι άμεση δράση.

Αν πρόκειται για βιασμό, που είναι η πιο ακραία μορφή σεξουαλικής κακοποίησης, πριν τον φόνο, οι καταγγελίες είναι λιγότερες από 10%, όπως αναφέρουν κάποιες έρευνες. Όταν μια γυναίκα πάει στην αστυνομία για να καταγγείλει, εάν δεν έχει ακράδαντα στοιχεία, συνήθως οι αστυνομικοί την αποθαρρύνουν να το ψάχνει, γιατί «δεν θα βρεις το δίκιο σου, αφού δεν έχεις στοιχεία».

Εκτιμάται, ότι καταλήγουν στα δικαστήρια το 10% των βιασμών, και απ’ αυτούς οι μισοί δεν δικαιώνονται. Περνάει τα πάθη της η καταγγέλλουσα, μέσα από όλες τις βαθμίδες των κρατικών οργανισμών. Και τελικά και στο ακροατήριο, για να μην δικαιωθεί. Και για να έχει και τη συκοφαντική δυσφήμιση, με την οποία απειλούν οι δικηγόροι των κατηγορουμένων.

Την επόμενη φορά, αντί να ρωτήσουμε ένα θύμα «γιατί δεν αντέδρασες», ας ρωτήσουμε, γιατί ο θύτης φέρθηκε βίαια. Αντί να κατηγορούμε το θύμα για το τι φορούσε κι αν προκάλεσε, ας κατηγορήσουμε το θύτη που δεν μπόρεσε να συγκρατήσει τις ορμές του. Αντί να απολογείται το θύμα που δεν μίλησε νωρίτερα, ας απολογηθεί ο θύτης που φέρθηκε αποτρόπαια απέναντι σε έναν άλλον άνθρωπο. Κυρίως, όμως, ας αναρωτηθούμε για την κοινωνία μας. Υπάρχουν πραγματικά θεσμοί υποστήριξης για ένα θύμα; Έχουμε πραγματικά τα αυτιά μας ανοιχτά ή προσπαθούμε να καταπνίξουμε τις μαρτυρίες αντί για τα περιστατικά;

Θα κλείσω με μία φράση της κ. Μπεκατώρου που με συγκλόνισε: «Στο διάστημα αυτό έχω πετύχει τις περισσότερες διακρίσεις για τη χώρα μας, έχοντας όμως χάσει το σημαντικότερο αγαθό ως προσωπικότητα: την αγάπη προς τον εαυτό μου!». Για κάθε Σοφία, σκέψου καλύτερα πριν της καταστρέψεις με αυτό τον τρόπο τη ζωή. Για κάθε Σοφία, άκουσε την πρώτα. Mην την αποπάρεις. Μην την κάνεις να νιώσει περισσότερη ντροπή κι ενοχή. Στήριξε την, αν είναι φίλη σου, αδερφή σου, συνάδελφός σου. Για κάθε Σοφία, σήκωσε το ανάστημα σου. Μίλησε στο περιβάλλον σου, αγάπησε τον εαυτό σου, όσο κανείς. Για κάθε Σοφία, να είμαστε μαζί κι όχι απέναντι της.

Δείτε, επίσης, ένα πολύ ωραίο βίντεο που απαντά στο «Γιατί τώρα;»

 

Παρόμοια άρθρα:

Ακολουθήστε μας σε Instagram, Facebook και Spotify για περισσότερη έμπνευση.

Giving Sight by Beasty-Press // Giving Sight The Project