Bukowski: Είναι τελικά η αγάπη ένας σκύλος από την Κόλαση;

Καταδικασμένοι έρωτες, το γυναικείο σώμα σε μορφή αγγέλων και θεών και ειρωνεία λυρικά μπερδεμένη με την μυρωδιά της μπύρας. Όλα αυτά ζωντανεύουν υπό την μουσική υπόκρουση άλλοτε του Bach και άλλοτε του Brahms. Αποτέλεσμα αυτού; Η δημιουργία μίας από τις πιο πολυδιαβασμένες και αγαπημένες ποιητικές συλλογές του αμφιλεγόμενου, «περιθωριακού» ποιητή της Αμερικής του προηγούμενου αιώνα, Charles Bukowski. Η αναφορά στην πολυσυζητημένη ζωή του «αριστοτέχνη της αναρχικής σάτιρας», όπως τον αποκάλεσε το New York Review of Books, κρίνεται μάλλον περιττή.

Η ωμή, παρορμητική γραφίδα του αρκεί για να αποκαλύψει, σχεδόν, κάθε περιπετειώδες, σκανδαλώδες στιγμιότυπο του «ποιητή της διπλανής πόρτας». Μία σειρά από υπαρξιακά ερωτήματα αγγίζουν περισσότερο την καθημερινή περιέργεια από την φιλοσοφική αναζήτηση. Υφαίνουν ποιητικά έναν διαρκή διάλογο ανάμεσα στον Bukowski και το αναγνωστικό του κοινό. Το ερώτημα που φαίνεται να απασχόλησε τόσο τον ίδιο τον Bukowski, όσο και ατομικά τον καθένα μας στην ανάγνωση μερικών και μόνο «μεθυσμένων» αράδων του, αποτελεί το εάν είναι όντως τελικά η αγάπη ένας σκύλος από την κόλαση.                                                 

Η ομώνυμη ποιητική του συλλογή «Η αγάπη είναι ένας σκύλος από την Κόλαση» (Love is a Dog From Hell) εκδόθηκε και κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1977 από τις εκδόσεις Black Sparrow. Σε αυτές οφείλεται και η επαφή του ποιητή με ένα ευρύτερο αναγνωστικό κοινό. Στο ελληνόφωνο κοινό, το ποιητικό αυτό ανθολόγιο γίνεται διαθέσιμο περίπου δέκα χρόνια αργότερα (1986) από τις εκδόσεις Απόπειρα. Την μετάφραση και επιμέλεια αναλαμβάνει ο Γεώργιος Μπλάνας. Η ποιητική συλλογή ακολουθεί μία τριμερή θεματική διαίρεση και αποτελείται από 41 «ερωτικά» ποιήματα σε μορφή πρόζας.

Άλλο ένα πλάσμα τρελό από αγάπη: Η αμφισημία της γυναικείας ύπαρξης

Η πρώτη ενότητα της συλλογής, εμποτισμένη με λυρισμό, διχάζει και συνάμα καθηλώνει τον αναγνώστη μπροστά σε μία ιδιαίτερη «μεταχείριση» της γυναικείας φύσης.

«Τα πόδια σου δεν τα βλέπω μα πρέπει θαρρώ να είναι τόσο αρμονικά. Σε ποιον ανήκεις; Είσαι αληθινή;»
Γυναίκα Κοιμωμένη.

Η γυναίκα είναι αυτή που μπορεί να προσφέρει πρόσκαιρη ηδονή και να την πάρει πίσω. Η γυναίκα είναι αυτή που μπορεί να ξυπνάει ζωντανή στο πλάι σου χωρίς χρονικούς περιορισμούς. Αντικείμενο άλλοτε αποστροφής και άλλοτε έμπνευσης, άλλοτε άκρατου ερωτισμού και άλλοτε πειθήνιας υποταγής. Η αμφισημία της απασχόλησε όσο τίποτα τον αμερικανικό ποιητή. Η απόδοση αυτού του συγκρουόμενου ρόλου της υπήρξε αιτία να κατηγορηθεί ο Bukowski, τόσο από τους λογοτεχνικούς κύκλους της εποχής όσο και από τον Τύπο ως «μισογύνης». Για τον ίδιο λόγο, πολλά έργα του είχαν αφοριστεί.

Από το Γυναίκα Κοιμωμένη έως το Δική μου και συνεχίζοντας στο πιο παράδοξο επεισόδιο του, Ποιήτρια, συναντούμε μία μελαγχολική και αθώα διάσταση της αγάπης για την γυναίκα και την ανθρώπινη επαφή. Πρόκειται για ένα γκιουλιβερικό ταξίδι πάνω σε κάθε τελειότητα και ατέλεια μιας ανεξερεύνητης θνητής όασης. Η προσωπογραφία μιας αφελής παιδικότητας εξερευνάται κάτω από ανακατεμένα σκεπάσματα, φιλιά και χασμουρητά. Ακόμη και ο ίδιος ο συγγραφέας φαίνεται να απεμπολεί στιγμιαία την μοναχικότητα του. Παραδίδεται σε ένα χείμαρρο απαλών μαλλιών, που δεν υπόσχεται τίποτα περισσότερο από την πρόσκαιρη ευτυχία μιας τυχαίας, αφηρημένης κίνησης.

Η ματαίωση της γυναικείας προσδοκίας

Ωστόσο, η εξιδανικευμένη μορφή της καθημερινής γυναικείας φιγούρας χάνεται γρήγορα πίσω από την ευκαιριακή, «βρώμικη» εκδοχή μιας αγάπης τιθασευμένης από την ανάγκη ενός μετουσιωμένου σαρκικά έρωτα.

Πόρνες μεταμορφώνονται σε γυναίκες ασυμβίβαστες με τα θέλω και τις επιθυμίες ενός άντρα που το λαβείν υπερκαλύπτει την ανάγκη του δούναι.  Ήχοι βημάτων αδειανών και ένα τηλέφωνο που έχει ερωτευτεί τη σιωπή, συμπληρώνουν την άλλη όψη ενός όμορφου νομίσματος. Στο Εγκλωβισμένος όπως και στο Για κάποια που ήξερα, βιώνουμε στην πιο απλή και συγκλονιστική εκδοχή της, την απουσία και την «πτώση» μιας γυναίκας-είδωλο για τον Bukowski. Ο χρόνος, σε αυτή την περίπτωση, έχει αγκαλιάσει το σώμα και την ψυχή της. Γδύνει ποιητικά τις προσδοκίες που τον ταλανίζουν. Η αγάπη στα ποιήματα αυτά αναλαμβάνει ρόλο «τιμωρού». Έτοιμου να τιμωρήσει κάθε ανάμνηση και ανείπωτη σκέψη που πνίγηκαν στον φόβο και την σιωπή.

Ένα ποίημα είναι μια πόλη.. Ακίνδυνοι μελαγχολικοί εραστές των καρνάβαλων

Η δεύτερη θεματική ενότητα θα λέγαμε ότι αφιερώνεται σχεδόν κατ’ αποκλειστικότητα στην τέχνη και τους δημιουργούς της.

«Μείνε μακριά από εκκλησίες και μπαρ και μουσεία και να καιροφυλαχτείς σαν αράχνη – ο χρόνος είναι σταυρός του καθενός, συμπεριλαμβανομένων της αποπομπής της αποτυχίας της προδοσίας, όλης της σχετικής σαβούρας.»
Πως να γίνεις μεγάλος συγγραφέας.

Ποιήματα για σπουδαίους συγγραφείς που εξυμνούνται με έναν ιδιαίτερο τρόπο και λευκές σελίδες. Περιθωριακοί τεχνίτες της ζωής συνθέτουν μία σκληρή αναπαράσταση όσων έφυγαν σαν θεούς. Πρόκειται για μία σειρά από επικλήσεις σε ονόματα που χάραξαν την δική τους πορεία στην ιστορία της τέχνης. Ονόματα που κληροδότησαν ένα έργο ασύλληπτο. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι ήταν πάντοτε εφάμιλλο του βίου τους. Οι αμφιλεγόμενοι αυτοί αποτελούσαν παρηγοριά για τον Bukowski, σύντροφοι του μέσα σε ένα χωροχρονικό ποιητικό ταξίδι.

Ο ίδιος ταυτίζεται με τους θνητούς αυτούς θεούς που παραδόθηκαν στα πάθη της ανθρώπινης φύσης. Όλοι παράφρονες είναι ερωτευμένοι με την ζωή και αναζητούν τον έρωτα όχι μέσα από την βιολογική εκπλήρωση της αλλά από την συγγραφική πραγμάτωση της. Στο παραλήρημα αυτό, ο Bach και ο Brahms ενδύουν λυρικά τα μεγαλύτερα προβλήματα της δημιουργίας. Ανάμεσα σε αυτά πρωταγωνιστεί ο χρόνος, το ύφος αλλά και η διαδικασία της καλλιτεχνικής παραγωγής.

Ο κόσμος είναι γεμάτος από ναυτιλιακούς υπαλλήλους που έχουν διαβάσει «κλασσικούς»

Η τελευταία ενότητα της συλλογής αυτής μετατοπίζεται και κινείται σχεδόν κινηματογραφικά σε κτίρια που καίγονταν με φλόγες χρυσές, κουρασμένα νοικοκυριά, βρώμικα ξενοδοχεία στο Ντητρόιτ και βρεγμένα υπόστεγα. Ωμή και συνοδευόμενη, πάντα, από την μυρωδιά της μπύρας, η περιθωριακή πραγματικότητα κάθε ξεχασμένου στα δεινά της καθημερινότητας Αμερικανού φωτογραφίζεται σχεδόν περιγραφικά στα τελευταία αυτά ποιήματα.

«Κάποιοι είναι νέοι, απλώς κάποιοι είναι γέροι, απλώς και κάποιοι κάπου ανάμεσα αυτό μονάχα.»
Σχόλιο για το σχηματισμό των μαζών.

Η ποιητικότητα φαίνεται να δίνει το σκήπτρο της από τις λέξεις στην εικόνα. Αυτή φαίνεται να συνταράσσει προοδευτικά κάθε βολεμένο συντηρητικό του ’70. Με τα δημιουργήματα αυτά ο Bukowski παρουσιάζει «τον τρόμο του αμερικανικού εφιάλτη και αρθρώνει τον φόβο και την αγωνία ενός περιθωρίου, που δεν ήταν πλέον η μειοψηφία, αλλά περιελάμβανε εκατοντάδες χιλιάδες άτομα που στέκονταν στην νεκρή ζώνη ανάμεσα στη βίαιη απανθρωπιά και την ανήμπορη απελπισία», όπως εύστοχα παρατήρησε για το έργο αυτό ο Henry Miller, μία από τις επιβλητικότερες φυσιογνωμίες της γενιάς Beat.

Οι αράδες των τελευταίων αυτών ποιημάτων της συλλογής μυρίζουν αποσύνθεση, απλήρωτα νοίκια και γάμους ή συμβιώσεις -κάθε είδους- το λιγότερο προβληματικές. Η ανάγνωση τους συνοδεύεται από τον ήχο της βροχής και την βαριά αίσθηση της υγρασίας. Οι εικόνες που αναμοχλεύονται γειώνουν τον αναγνώστη στην ματαιότητα μιας προκαθορισμένης, πολλές φορές, και αδιέξοδης ρουτίνας. Όσο για την μοναξιά; Με δραματική λιτότητα ο Bukowski φροντίζει να μας υπενθυμίσει πως αυτή δεν προϋποθέτει πάντοτε την απουσία ανθρώπων.

Συνοπτικά…

Αν έπρεπε να απαντήσουμε στο ερώτημα που έμμεσα θέτει σε όλους μας ο «ποιητής της διπλανής πόρτας», σίγουρα δεν θα μπορούσαμε να αρκεστούμε αποκλειστικά και μόνο στην δική του εκδοχή της αλήθειας. Η γραφίδα του φαίνεται περισσότερο να παρακινεί τον ίδιο και εμάς να αναζητήσουμε μόνοι μας από που προέρχεται ο δικός μας σκύλος. Η αγάπη σε κάθε της έκφανση είναι υπόθεση που σε καμία περίπτωση δεν θα αρκεστεί σε μερικές μόνο αράδες, σκέψεις ή δημιουργήματα.

Για τον Charles ήταν ένας σκύλος από την κόλαση, που αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα πως δεν τον ερωτεύτηκε με τον δικό του τρόπο. Αν αφεθούμε στην δική του εκδοχή, ίσως να συναντήσουμε κομμάτια του εαυτού μας που δεν γνωρίζαμε πως υπάρχουν. Ίσως να ανακαλύψουμε ή να δημιουργήσουμε νέα, και ακόμη ίσως να μην εντοπίσουμε καμία ομοιότητα ή διαφορά. Ένας λογοτεχνικός θησαυρός που σημάδεψε μία ολόκληρη γενιά, συνεχίζει να μας σαγηνεύει κατά αυτόν τον τρόπο. Σε αυτή, μάλιστα, την τελευταία δυνατότητα κρίνεται και η σημασία ενός έργου τόσο αμφισβητήσιμου όσο και αναγκαίου.

Παρόμοια άρθρα:

• Nâzım Hikmet: Ο ρομαντικός κομουνιστής – Ο ποιητής του λαού και ήρωας της επανάστασης
• Ο Μικρός Πρίγκιπας, ένας ήρωας της εποχής μας!
• Τομ Ρόμπινς: Μπι όπως Μπίρα

Ακολουθήστε τις σελίδες μας σε Instagram, Facebook και Spotify για περισσότερη έμπνευση.

Giving Sight by Beasty-Press // Giving Sight The Project