Θέατρο στα χρώματα του ουράνιου τόξου

Θέατρο και συναυλιακοί χώροι άνοιξαν ξανά. Μαζί με αυτά, ο μήνας της αγάπης ξεκίνησε, χρωματίζοντας όλες τις πόλεις του κόσμου. Το Pride Month ξεκινά, με τα LGBTQI+ δρώμενα να πέφτουνε βροχή. Η Ελλάδα αλλά κι ολόκληρος ο κόσμος βάφεται στα χρώματα του ουράνιου τόξου κι αγκαλιάζει τη σεξουαλική ποικιλία. Το θέατρο αποτελεί κι αυτό με τη σειρά του έναν από τους σημαντικότερους χώρους στους οποίους αναδείχθηκε η διαφορετικότητα. Ας κάνουμε μια ανασκόπηση στο παρελθόν πριν έρθουμε ξανά στο σήμερα.

[…] Φτιάξε ένα smoothie με μπόλικα καλοκαιρινά φρούτα, βάλε δυο παγάκια κι έλα να το πάρουμε ιστορικά […]

To drag στο θέατρο και οι ρίζες του στην Αρχαία Ελλάδα

Όσο υπάρχει το θέατρο, υπάρχει κι αυτό που ονομάζουμε σήμερα drag. Ο παρενδυτισμός στη σκηνή, ή με λιγότερο θεατρικούς όρους, οι άντρες που ντύνονταν γυναίκες και το αντίθετο -λίγα χρόνια μετά- χρονολογείται από τη μακρινή αρχαιότητα. Το θεατρικό cross-dressing, για να μιλήσω και στη γλώσσα μου, πρόκειται για μια μορφή μεταμόρφωσης των ηθοποιών. Σκοπός της; Η απομάκρυνση των γυναικών από την τέχνη.

Έχοντας, λοιπόν, άντρες ηθοποιούς σε γυναικείους ρόλους, έδινε το δικαίωμα μόνο σε εκείνους να ασχοληθούν με τις τέχνες, γιατί πολύ απλά, όπως λέει και το ρητό… η σωστή νοικοκυρά… ξέρετε! Μην ξεχνάμε επίσης, ότι το θέατρο στην Αρχαία Ελλάδα παρακολουθούσαν μόνο άντρες, συνεπώς η ανάγκη ενσάρκωσης γυναικείων ρόλων από άντρες ήταν επιτακτικότερη. Και θα σκέφτεσαι εσύ τώρα. Ναι! Μπορεί ο τρόπος με τον οποίο πρωτοεμφανίστηκε το drag να μην ήταν και τόσο τιμητικός για τις γυναίκες.  Παρόλα αυτά, ας αναλογιστούμε πως στην πορεία, δικαίωσε κάθε άνθρωπο που αισθανόταν διαφορετικός.

Σαιξπηριανό θέατρο

Στην εποχή του Σαίξπηρ, δεσπόζουσα θέση κατείχε η λογοκρισία, τόσο στo θέατρο όσο και κάθε άλλη πτυχή της ζωής. Μέχρι ο βασιλιάς James II’ να άρει τον περιορισμό συμμετοχής των γυναικών στο θέατρο το 1660, όλοι οι ρόλοι ενσαρκώνονταν αποκλειστικά από άντρες.  Είτε από έφηβα αγόρια, είτε από ενήλικες άντρες που ήταν αρκετά θηλυπρεπείς, ώστε να βγει ένα πειστικό θεατρικό αποτέλεσμα.

Παρά τη λογοκρισία της περιόδου, η ενσάρκωση ρόλων από άντρες που εμφανώς δεν ήταν αρρενωποί κέρδιζε, τις περισσότερες φορές, το σεβασμό και το θαυμασμό του κοινού. Η Σαιξπηριανή εποχή, δεδομένου ότι μιλάμε για την περίοδο της Αναγέννησης όπου επαναμελετώνται οι αρχαίες Ελληνικές και Ρωμαϊκές αξίες, χαρακτηρίζεται από μια μεγαλύτερη ελευθερία. Αυτή είναι φανερή στους ρόλους των Σαιξπηρικών έργων, όπου υπάρχει μια διαφυλετικότητα.

Το φαινόμενο των ευνούχων στην Όπερα του 17ου αιώνα

Ας βαδίσουμε σε μεταγενέστερες παραστάσεις. Από το σκοτεινό Μεσαίωνα ως και τον 19ο αιώνα, οι γυναίκες απαγορευόταν να εμφανιστούν στη σκηνή, υπό τον Παπικό τότε νόμο. Στη Βατικανή χορωδία και στην πρώιμη Όπερα τα ηνία αναλαμβάνουν οι ευνούχοι! Αγόρια ευνουχίζονταν ήδη από την προ-εφηβεία, ώστε να αποκτήσουν φωνή σε πολύ υψηλούς μα δυνατούς τόνους. Μιλάμε για μια εποχή που οι ευνούχοι αποθεώνονταν, όπως ο Σάκης από τις Ρουβίτσες στα ’90s. Αποκτούσαν τεράστιο κύρος στην κοινωνία και φυσικά πλούτιζαν.

Το φαινόμενο των ευνούχων της Όπερας του 17ου αιώνα ήταν πολύ διαδεδομένο. Το σώμα των ευνούχων, έπειτα από την αφαίρεση των όρχεων, άρχιζε να θηλυκοποιείται, θυμίζοντας γυναίκα. Ο ευνουχισμός ήδη από την προ-εφηβεία εμπόδιζε την ανάπτυξη του λάρυγγα. Από πολιτισμικής άποψης, οι πιο πετυχημένοι από αυτούς εκπαιδεύονταν ειδικά και σκληρά για θεατρικούς κι εκκλησιαστικούς σκοπούς. Στην Όπερα ειδικά, αυτή η «ιδιαίτερη» κατηγορία ανθρώπων αποθεώθηκε όσο πουθενά αλλού, επί σκηνής.

Βικτωριανή περίοδος

Μέσα στον ύψιστο καθωσπρεπισμό και τη σεμνοτυφία που χαρακτήριζε τη Βικτωριανή εποχή, υπήρχε και μια σχεδόν ανεξήγητη έκρηξη cross-dressing επί σκηνής. Οι αστέρες του σανιδιού, θα λέγαμε, ήταν άντρες που ντύνονταν γυναίκες. Αυτή είναι και η πρώτη φορά που ακούμε επίσημα τη λέξη “drag”, που πρωτοχρησιμοποιήθηκε από τους ανθρώπους του Βικτωριανού θεάτρου. Η λέξη ανήκε στη Βικτωριανή αργκό, απευθυνόμενη στις μακριές φούστες που σέρνονταν στο πάτωμα (drag = σέρνομαι), και κατ’ επέκτασιν στους ηθοποιούς που περιφέρονταν στη σκηνή μέσα στις πληθωρικές τους φούστες.

Γυναίκες στην παντομίμα

Πόσες φορές έχεις μαζευτεί με την παρέα σου σε κάποιο σπίτι για παντομίμα; Σίγουρα κάμποσες. Η παντομίμα σχετίζεται άμεσα με τον παρενδυτισμό κι αποτελεί επίσης κυρίαρχη θεατρική παράδοση στη Βρετανία, ως και σήμερα. Η παντομίμα ενώ προϋπήρχε, απογειώθηκε κατά τη Βικτωριανή εποχή και υπάρχει ως και σήμερα. Στην παντομίμα, το σύνηθες μοτίβο ήταν το εξής. Ο ρόλος του νεαρού πρωταγωνιστή να ενσαρκώνεται από μια ελκυστική νέα γυναίκα. Αντίστοιχα, ένας μεγαλύτερος ηλικιακά άντρας ενσάρκωνε τη λιγότερο ελκυστική «κυρία» του έργου, κάτι που προκαλούσε τρομερό γέλιο.

Α’ και Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος

Μέσα στο χάος του πολέμου, η ανάγκη για ψυχαγωγία δεν ήταν απλώς επιθυμητή, αλλά επιτακτική. Τα στρατεύματα της Νέας Ζηλανδίας, για παράδειγμα, ψυχαγωγούνταν από την ομάδα “Concert Party”, με γυναικείους ρόλους να ενσαρκώνονται από άντρες. O Stan Lawson ήταν ένας από τους άντρες που σημάδεψαν αυτού του τύπου το θέατρο με τις ερμηνείες του, στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Μετά τη λήξη του πολέμου, η ομάδα μετονομάστηκε σε “Digger Pierrots”, και περιόδευσε σε Νέα Ζηλανδία, Αμερική, κι Αυστραλία, όπου και αποθεώθηκε.

Πριν προχωρήσουμε στο σήμερα, προτείνω αυτό το βίντεο που αναλύει σε πέντε λεπτά την ιστορία του LGBTQI+ κινήματος.

[…] Επιστροφή στο σήμερα λοιπόν και τα σύγχρονα LGBTQI+ θεατρικά δρώμενα. Πιες μια γουλιά από το σούπερ δροσιστικό σου smoothie και συνεχίζουμε […]

Το άρθρο με τα 10 καλύτερα gay theatre festivals του κόσμου

Στο site Nomadic Boys, ο Stefan Arestis έχει συγκεντρώσει τα 10 καλύτερα γκέι θεατρικά φεστιβάλ όλου του κόσμου. Η LGBTQI+ θεατρική κοινότητα θριαμβεύει με μοναδικές παραγωγές σε Δουβλίνο, Καναδά, Παρίσι, Νέα Υόρκη, και πολλά άλλα. Μπορεί να μην έχεις λεφτά να πάρεις το αεροπλανάκι και να τα παρακολουθήσεις ζωντανά, όμως υπάρχει αρκετό online υλικό και για εμάς που θα περιοριστούμε στα εγχώρια. Με μια γρήγορη ματιά, ξεχώρισα δύο πολύ ενδιαφέροντα φεστιβάλ. Εσείς μπορείτε να βρείτε ολόκληρο το άρθρο, εδώ.

1. Excusez-moi? Jerk Off?: Γαλλία

Λατρεύω τη Γαλλία, υπεραγαπώ το χρώμα, επομένως, πώς να μην το εκτιμήσω; Το γαλλικό αυτό φεστιβάλ ανατρέπει όλες τις κοινότυπες ρομαντικές ιστορίες, τις οποίες έχουμε βαρεθεί όχι μόνο στο θέατρο, αλλά και στο σινεμά, την τηλεόραση, παντού. Μου φαίνεται ότι αυτό το φεστιβάλ επιχειρεί να αλλάξει λίγο την κλασική Cinderella Recipe, όπως είναι ευρέως γνωστή σε λογοτεχνία και κριτική. Η συνταγή περιλαμβάνει κλασικές ιστορίες, εννοείται ετερόφυλων ζευγαριών, όπου η γυναίκα είναι απλή μα όμορφη και περιμένει τον γαλάζιο πρίγκιπα.

Κι επειδή μάλλον τη βαρεθήκαμε τη συνταγούλα, το Jerk Off δημιουργεί τις δικές  του ιστορίες, τοποθετημένες στη σύγχρονη πολυποίκιλη σεξουαλικότητα. Δεν λέω. Καλή ήταν η Αλίκη Βουγιουκλάκη, αλλά να μια «συνταγή» που δεν είναι και τόσο επίκαιρη βρε αδερφέ! Το φεστιβάλ αυτό, βάζει διαφορετικά άτομα, από διάφορες ομάδες, τα ανακατεύει καλά και φτιάχνει τη δική του συνταγή. Αναλυτικές πληροφορίες για το φεστιβάλ μπορείς να βρεις εδώ.

2. Fresh Fruit Festival: Νέα Υόρκη

Ανάμεσα στις δέκα υπέροχες φεστιβαλικές προτάσεις του αρθρογράφου, δεν γινόταν να μην μου κεντρίσει το ενδιαφέρον η Νέα Υόρκη. Οι λόγοι, για όσους/ες γνωρίζετε, είναι προφανείς. Ας αφήσουμε το ήδη μεγάλο και πασίγνωστο LGBTQI+ κίνημα της Νέας Υόρκης, κι ας επικεντρωθούμε στο γεγονός του 1927. Δώδεκα ηθοποιοί συλλαμβάνονται, αφότου εμφανίστηκαν στην παράσταση “God of Vengeance”. Την πρώτη εμπορική παράσταση του Broadway, με λεσβιακό θέμα. Η μέρα αυτή στιγμάτισε την πόλη, κι έκτοτε στεγάζει αμέτρητες παραγωγές με LGBTQI+ χαρακτήρες. Το Fresh Fruit Festival λοιπόν, ανοίγει το δρόμο σε αποκλειστικά queer ιστορίες και βάφει το σανίδι στα χρώματα του ουράνιου τόξου.

Tι μπορείς να παρακολουθήσεις σχετικό με το queer θέατρο στο επόμενο διάστημα

Πίσω στα εγχώρια δρώμενα λοιπόν. Υπάρχει μια ευρεία γκάμα από πολιτιστικά δρώμενα, οργανωμένα κι αφιερωμένα αποκλειστικά στο μήνα της αγάπης, της ποικιλίας, και του χρώματος. Εγώ μπορώ να σου προτείνω ενδεικτικά τα ακόλουθα:

Ιστορία της Βίας/ History of Violence, του Γερμανού Τόμας Όστερμαϊερ

To Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου 2021 είναι εδώ για να συμπεριλάβει στο πλούσιο πρόγραμμά του, ένα θεατρικό θέαμα με μια queer χροιά. Το έργο σκηνοθετεί ο αγαπητός στο ελληνικό κοινό Thomas Ostermeier και είναι βασισμένο στο μυθιστόρημα του Εντουάρ Λουί. Είναι βράδυ Χριστουγέννων κι ο Εντουάρ γνωρίζει τον Αλγερινό Ρεντά, με τον οποίο καταλήγουν μαζί στο διαμέρισμά του. «Τα πράγματα πάντα βρίσκουν τρόπο να έχουν άσχημη τροπή», όμως, όπως έχει γράψει ο Τενεσί Ουίλιαμς στο έργο του Γυάλινος Κόσμος. Σύντομα η σκηνή γεμίζει με ταξικό μίσος, ξενοφοβία, ομοφοβία, απέχθεια. Όλα αποδίδονται με έντονο τρόπο στην αυτοβιογραφική νουβέλα του Εντουάρ Λουί, με την έμφυλη βία να είναι στο επίκεντρο. Την παράσταση θα παρακολουθήσετε στην Πειραιώς 260, 5 & 6 Οκτωβρίου 2021, στις 21:00. Κατάλληλο για θεατές 16+.

Η ιστορία του γάτου που έμαθε σ’ ένα γλάρο να πετάει, Θέατρο για παιδιά του Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου

Ο μήνας της αγάπης δεν είναι μόνο για ανοιχτά κι ανεκτικά μυαλά. Είναι και για μικρά παιδιά, ή για μεγαλύτερα που δεν ξέρουν, μα πρέπει να μάθουν να αγκαλιάζουν το διαφορετικό, με κάθε τρόπο. Αυτό επιχειρεί να κάνει ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος στο παιδικό θεατρικό Η ιστορία του γάτου που έμαθε σ’ ένα γλάρο να πετάει. Η συγκινητική αλληγορία του πολυβραβευμένου Χιλιανού συγγραφέα Λουίς Σεπούλβεδα, μιλά για το γατούλη που έμαθε σε ένα γλάρο να πετάει. Μια ιστορία για τη διαφορετικότητα και τη δύναμη της αγάπης που όλα τα νικά. 26 & 27 Ιουνίου, 3 & 4 Ιουλίου, στις 19:00 και στις 20:15, στο Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης (αίθριο).

The Queer Archive Festival του Ιδρύματος Ωνάση

Από τις 3-6 Ιουνίου η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση φιλοξένησε για δεύτερη συνεχή χρονιά το The Queer Archive Festival. Πρόκειται για μια πολύχρωμη γιορτή βασικά, που προωθεί την ολοένα αναπτυσσόμενη queer καλλιτεχνική σκηνή. Αυτή αντανακλά με χρώμα και λάμψη την queer κουλτούρα, υμνεί τη διαφορετικότητα και προωθεί τη συμπεριληπτικότητα. Περισσότερες πληροφορίες του φεστιβάλ, θα βρεις εδώ.

Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν:

• showbiz.org.nz
• carlrocks.com

Παρόμοια άρθρα:

• Stonewall circa 1969: Marsha P. Johnson
• Disclosure: Ένα ντοκιμαντέρ ανάσα για την trans κοινωνία
• Le Monocle: το μικρό queer bar στη Montmartre του ’30
• Προτάσεις για το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου

Ακολουθήστε τις σελίδες μας σε Facebook, Instagram και Spotify για περισσότερη έμπνευση.

Giving Sight by Beasty Press // Giving Sight The Project