16 Οκτωβρίου, ώρα 17:50. Έχουμε μόλις βγει από την έκθεση Reality Check, στις εγκαταστάσεις του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής, στο Δαφνί. Ο ήλιος δύει πίσω από τα αμέτρητα δέντρα του άλσους που περιβάλλει την περιοχή. Αποφασίζουμε να καθίσουμε σε ένα κιόσκι και, ύστερα από λίγη ώρα, η Χ. μου λέει: «νιώθω σαν να είμαστε στο ξενοδοχείο από το The Shining». Ίσως, άθελά μας, μείναμε για περισσότερη ώρα απ’ όση έπρεπε σε έναν χώρο σχεδιασμένο για να λειτουργεί ως πέρασμα. Σε έναν χώρο που δεν είναι φτιαγμένος για να μένει κανείς στάσιμος.
Everywhere at the End of Time
Ανάμεσα σε κακόγουστα πολύχρωμα χαλιά, νοσοκομειακά φώτα και λουλουδένιες ταπετσαρίες πάνω σε εξπρεσιονιστικά παραμορφωμένους τοίχους, βλέπουμε τον Danny να κάνει ποδήλατο σε έναν διάδρομο, στο Overlook Hotel. Με αυτή τη σκηνή, ο Kubrick δημιουργεί ένα σημαντικό σημείο πολιτισμικής αναφοράς, σχετικά με τα άδεια ξενοδοχεία, τους ατέλειωτους διαδρόμους τους και το αίσθημα τρόμου που αυτά προκαλούν. Τα πλάνα εντάσσονται σε αυτό που, στην ανθρωπολογία, στο design, αλλά και στις σκοτεινές γωνιές του ίντερνετ του 2020, ονομάζεται liminal space.
Πρόκειται για έναν τόπο, κυριολεκτικό ή μεταφορικό, που λειτουργεί ως κατώφλι. Ως μεταβατικό σημείο ανάμεσα σε δύο μέρη ή καταστάσεις ύπαρξης. Άδεια σχολεία, εγκαταλελειμμένα εμπορικά κέντρα και απογυμνωμένα δωμάτια. Τα liminal spaces, ή αλλιώς, μεταιχμιακοί χώροι, όπως θα μπορούσαμε να μεταφράσουμε τον όρο, αποτελούν χώρους οικείους. Από τους οποίους, όμως, λείπουν τα συμφραζόμενα, από τα οποία ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι άμεσα εξαρτώμενος, προκειμένου να νοηματοδοτεί τις καταστάσεις. Το αποτέλεσμα; Οι εικόνες αυτές προκαλούν ένα ανεξήγητο αίσθημα τρόμου, επικείμενης απειλής, ακόμα και ναυτίας ή αποπροσανατολισμού.
Χρόνος, χώρος, ανθρώπινη ύπαρξη
Οι μεταιχμιακοί χώροι δίνουν την εντύπωση ότι βρίσκεται, κανείς, απομακρυσμένος από τον υπόλοιπο κόσμο. Σε έναν άτοπο χρόνο, σε έναν άχρονο τόπο. Πρόκειται για έννοιες που βρίσκονται στο επίκεντρο της έκθεσης Reality Check. Η τοποθεσία της χρήζει διττής σημασίας. Το Δαφνί βρίσκεται επί της Αρχαίας Ιεράς Οδού, που ενώνει την Αθήνα με την Ελευσίνα, όπου τελούνταν τα Ελευσίνια Μυστήρια. Ταυτόχρονα, ο ίδιος ο χώρος του ψυχιατρικού νοσοκομείου αποτελεί ένα πέρασμα. Έναν τόπο που λειτουργεί ως μεταβατικό στάδιο για τους ασθενείς. Και που, για πολλούς από αυτούς, μετατράπηκε σε μόνιμη κατοικία.
Μέσα από ένα σύνολο 34ων καλλιτεχνών και 31 εκθεμάτων, από γλυπτά, φωτογραφίες και ηχοτοπία, μέχρι βιντεοτέχνη, performances και κάθε είδους installations, το Reality Check αποσκοπεί στο να εξερευνήσει το πως «ο χρόνος και ο χώρος είναι τρόποι μέσω των οποίων σκεφτόμαστε και όχι συνθήκες μέσα στις οποίες ζούμε». Το κτήριο που φιλοξενεί την έκθεση, το οποίο πλέον δεν βρίσκεται σε χρήση, ακτινοβολεί την πνευματική παρουσία των ασθενών, μέσα από την φυσική απουσία τους.
An Empty Bliss Beyond This World
Installations όπως το Whirling into light – an homage to Vico Nahmias, της Έφης Φουρίκη και του Λάμπρου Τακλή, πειραματίζονται με την πανταχού παρούσα ανθρώπινη συνείδηση. Χρησιμοποιώντας μέσα όπως το φως, το νερό, η κίνηση και ο ήχος, εξερευνούν το πως αυτή αγγίζει το «ακίνητο σημείο του στρεφόμενου κόσμου», υπερβαίνοντας χωροχρονικά όρια και φθάνοντας σε μια συλλογική κατάσταση ύπαρξης. Την ανάγκη αυτή για επαφή με τους άλλους και τη φύση θίγει και ο Daniel Hill με το έργο του, Reciprocal Synchrony. Ηχογραφήσεις τζιτζικιών σε φυσικό χώρο κατακλύζουν τον επισκέπτη που εισέρχεται στο δωμάτιο. Το ηχτοπίο συγχρονίζεται με τους καρδιακούς παλμούς και τα εγκεφαλικά κύματά τους, προκαλώντας μια κατάσταση αμοιβαιότητας, συμβίωσης και ενοποίησης. Ένα αντίδοτο, όπως λέει ο καλλιτέχνης. Για να θυμηθούμε ποιοι είμαστε, από που ερχόμαστε και κατά συνέπεια που πηγαίνουμε.
Αξιοποιώντας στο μέγιστο τις εγκαταστάσεις του κτηρίου και καθιστώντας τες μέρος της ίδιας της έκθεσης (με τους διαδρόμους, τα παράθυρα, τα μισόκλειστα ντουλάπια και τις ταμπέλες από τον καιρό που βρισκόταν ακόμα σε χρήση), το Reality Check σε τοποθετεί σε ένα μέρος μακριά από την πραγματικότητα, σε μια νοερή παροντικότητα, προτείνοντας μια έξοδο προς το άπειρο της συλλογικής συνείδησης. Δημιουργεί μια εμπειρία που δεν περιορίζεται στον μικρόκοσμο του νοσοκομείου ή των ασθενών, αλλά σε ένα όλο του οποίου μέρη είμαστε όλοι.
Παρόμοια άρθρα:
- Anne Sexton: περί χαoτικών εκρήξεων και αισθητικοποίησης του θανάτου
- Το καινούργιο Καπνεργοστάσιο και η έκθεση Portals/ Πύλες
- Δάφνη Ασλανίδη: 10 years Self Portraits
Ακολουθήστε τις σελίδες μας σε Facebook, Instagram και Spotify για περισσότερη έμπνευση.
