Ηχογράφηση από την Ακριβή Ανδρινοπούλου:
Και ενώ το προηγούμενο διάστημα οι σκέψεις μου δημιουργούσαν μικρά, πολύχρωμα ουράνια τόξα, ήρθε στο μυαλό μου η Anne Sexton. Ο Adorno έγραφε ότι τελικά, ίσως ο συγγραφέας να μην επιτρέπεται να κατοικεί στο γράψιμο (Minima Moralia: Reflexions from Damaged Life). Και όμως, αυτήν ακριβώς την αίσθηση μου δίνει η ποίηση της Sexton. Αισθάνομαι ότι μελετώντας την απελπισία που ενυπάρχει στην ποίησή της, ερχόμαστε αντιμέτωποι με την διττή πραγματικότητά της. Αφενός, γεμάτη φλόγα και αισθησιασμό προσεγγίζει την ίδια της την εαυτή, αφετέρου ο αισθησιασμός έχει ως κέντρο τον θάνατο.
Φόρα ένα καθαρό πουκάμισο
πριν πεθάνεις, είπε κάποιος Ρώσος.
Κάτι που δε θα έχει σάλια, παρακαλώ,
ούτε λεκέδες από αυγό, ούτε αίμα,
ούτε ιδρώτα ή σπέρμα.
Με θέλεις καθαρή, Θεέ μου,
έτσι κι εγώ θα προσπαθήσω να υπακούσω.
(…)
Για εσώρουχα θα πάρω άσπρα βαμβακερά,
αυτά της παιδικής μου ηλικίας,
γιατί ήτανε της μάνας μου η γνώμη
πως τα καλά κορίτσια φοράνε μόνο άσπρο βαμβάκι.
Κι αν είχε ζήσει να το δει
θα μ’ είχε επικηρύξει
για τα κόκκινα, τα μαύρα, τα μπλε που έχω φορέσει.(Απόσπασμα από το ποίημα «Ρούχα»)
Οι μικροί θάνατοι της Anne Sexton
Το κάθε ποίημα είναι η ολοκλήρωση ενός μικρού θανάτου της. Ασθματικά και εν βρασμώ τοποθετεί τις λέξεις σαν να γράφει χρησιμοποιώντας ολόκληρο το νευρικό της σύστημα. Οι εκρήξεις, οι ορμές αγγίζουν με τα ακροδάχτυλα τις λέξεις, τις τεντώνουν σαν νεύρα και αφήνουν την ταλάντωση να ολοκληρωθεί στο χαρτί. Πέφτουν η μία δίπλα στην άλλη, με μικρά κενά μεταξύ τους ώστε να πάρει μία κοφτή ανάσα η ψυχή της. Δημιουργούν στροφές γεμάτες πείνα και περιφρόνηση. Η Anne Sexton πεινάει για ελευθερία και η κάθε λέξη άλλοτε φουντώνει περισσότερο την ανάγκη αυτή, άλλοτε λειτουργεί σαν τροφή. Όταν περιφρονεί τα κοινωνικά στερεότυπα και τις εξιδανικεύσεις, αποσπάται λίγο από την θανατερή πραγματικότητα.
Να είστε προσεκτικοί με τις λέξεις,
Ακόμα και με τις θαυμαστές.
Για τις θαυμαστές βάζουμε τα δυνατά μας ·
Μερικές φορές μαζεύονται σαν έντομα
Κι αφήνουν όχι ένα κεντρί αλλά ένα φιλί.
Μπορούν να είναι τόσο καλές όσο τα δάχτυλα.
Μπορούν να είναι τόσο πιστές όσο ο βράχος
Που πάνω του στρογγυλοκάθεσαι.( Απόσπασμα από το ποίημα «Οι λέξεις»)
Ζωή, φεμινισμός και γραφή
Αν κάνεις μία αναζήτησή για το ιστορικό της, θα διαπιστώσεις την αστάθεια της ψυχικής της υγείας. Μανιοκατάθλιψη, απόπειρες αυτοκτονίας, εγκλεισμοί σε ψυχιατρικές κλινικές. Πολλές αναφορές γίνονται και στην εντυπωσιακή της εμφάνιση, που για εμένα, ήταν το λιγότερο ενδιαφέρον της ύπαρξής της.
Η γραφή της, έλεγε ότι αφορά εσωτερικά συμβάντα. Κάθε συναίσθημα γίνεται ένας μικρός ποιητικός ύμνος. Όλα έχουν ως κοινό χαρακτηριστικό την γύμνια των λέξεων. Η Anne Sexton υπονομεύει όλα τα μοντέλα συντήρησης της καθεστηκύιας τάξης των πραγμάτων. Μέσω του λόγου της αγκαλιάζει την γυναικεία φύση όχι μόνο της ίδιας αλλά και όλων των εγκλωβισμένων γυναικών.
Στην εποχή της, το φεμινιστικό κίνημα είναι αρκετά δυναμικό. Για τους περισσότερους, εκείνη την περίοδο, το να είσαι γυναίκα είναι περισσότερο δεκτό ως το να είσαι απλώς κάτι άλλο από τον άνδρα. Μια αδρανής ύλη, μία ανθρώπινη μάζα σε συνδυασμό με ανώριμη σκέψη. Η Anne σαν φωτοβολίδα σκάει στους σκοτεινούς ουρανούς πολλών γυναικών. Λάμπει σε αδιέξοδα, δίνει ένταση στους ψιθύρους και καταφύγιο στις κραυγές των έγκλειστων γυναικείων ψυχών.
Μερικές γυναίκες παντρεύονται σπίτια.
Είν’ ένα άλλο είδος δέρματος · έχει καρδιά,
Στόμα, συκώτι και συσπάσεις εντέρων.
Οι τοίχοι είναι σταθεροί και ρόδινοι.
Κοιτάξτε πως κάθεται στα γόνατά της όλη μέρα,
Καθαρίζοντας με προσήλωση τον εαυτό της.
Οι άντρες μπαίνουν με τη βία, συρμένοι πίσω
Σαν τον Ιωνά, μέσα στις σάρκινες μητέρες τους.
Μια γυναίκα είναι η μάνα της.
Αυτό είναι το βασικό ζήτημα.(Νοικοκυρές)
Joyce Mansour
Η ποίηση της πολύ συχνά μου θυμίζει την Joyce Mansour. Η σάρκα, το σώμα, η ερωτικότητα και ο σαρκασμός είναι αισθητά στην ποίηση και τω δύο γυναικών. Και οι δύο καλλιτέχνιδες κοιτούν τα φαντάσματα στα μάτια και τα προκαλούν να πλησιάσουν. Το σκοτάδι είναι το κέντρο τους, ο θάνατος δεν είναι η συνειδητοποίηση του τέλους της ζωής. Ο θάνατος είναι η τοποθέτηση της τελείας στο χαρτί. Και κάπου ανάμεσα σε σκοτάδι και φως, υπάρχει το σώμα που ποθεί.
Στις σκοτεινές της απελπισίας σπηλιές
μονάχη γυροφέρνω
μονάχη γεύομαι κρέατα μιαρά
μονάχη πεθαίνω μονάχη μου επιζώ
δίχως αυτιά τα ουρλιαχτά των σφάγιων
να μην ακούω.
Από λέξεις άδειο το στόμα μου γογγύζει.
Είμαι ο έρωτας όταν τον έπλασε ο θεός.
Είμαι εγώ.
Είμαι ο εχθρός.(«Γυναίκα όρθια εξαντλημένη μαδημένη»), Joyce Mansour)
«Η αυτοκτονία βρίσκεται, στην τελική, στον αντίποδα του ποιήματος»
Η Anne Sexton τροφοδοτείται από την ίδια της την παθολογία. Αμύνεται και εξεγείρεται ταυτόχρονα. Γράφει και ανεβάζει από το ασυνείδητο στο συνειδητό σκοτεινές μορφές, παραποιημένα συναισθήματα ενοχές και απαγορευμένες παρορμήσεις. Καταλαγιάζουν οι δαίμονές της ή καταφέρνει να ζήσει δίπλα τους; Yπάρχει σημείο νηνεμίας ανάμεσα στην αναταραχή τής υπαρξιακής αγωνίας και στην προσπάθεια μετασχηματισμού λέξεων;
Στις αρχές του Οκτώβρη του 1974, φόρεσε το γούνινο παλτό της μητέρας της, πήρε ένα ποτήρι βότκα και πήγε στο γκαράζ. Μπήκε στο αυτοκίνητο, άναψε τη μηχανή, έβαλε μουσική και περίμενε. Περίμενε καρτερικά να τη σκοτώσει το γκάζι. Όπως και έγινε.
«Υπήρξα θύμα του Αμερικανικού Ονείρου, του μικροαστισμού, του οράματος της μεσαίας τάξης. Το μόνο που ήθελα ήταν ένα κομμάτι ζωή, να παντρευτώ, να κάνω παιδιά.
Νόμιζα ότι οι εφιάλτες, τα οράματα, οι δαίμονες, θα έφευγαν αν υπήρχε αρκετή αγάπη για να τα καταλαγιάσει. Έκανα τ’ αδύνατα δυνατά να ζήσω μια συμβατική ζωή, γιατί έτσι μεγάλωσα, γιατί αυτό ήταν που ήθελε ο σύζυγος μου για μένα.
Αλλά δεν γίνεται να χτίζεις μικρούς φράχτες για να κρατάς τους εφιάλτες απ’ έξω. Το γυαλί έσπασε κάπου στα είκοσι οχτώ μου.»
Παρόμοια άρθρα:
- Κατερίνα Γώγου: Το γαμώτο που δεν έζησα
- Πάουλ Κλέε: «To ένα μάτι βλέπει, το άλλο νιώθει»
- Ρέυμοντ Κάρβερ – Εκεί που είχαν ζήσει
Ακολουθήστε τις σελίδες μας σε Facebook, Instagram και Spotify για περισσότερη έμπνευση.
