Όταν το 1949 ο Άρθουρ Μίλερ κέρδισε το βραβείο Pulitzer για τον εμβληματικό Θάνατο του Εμποράκου ήταν πλέον βέβαιο πως το έργο του θα έκανε τον γύρο του κόσμου. Περίπου εφτά δεκαετίες αργότερα ο Ασγκάρ Φαραντί μας μεταφέρει στην Τεχεράνη, σε ένα νέο ανέβασμα του έργου, με πρωταγωνιστές τον Εμάντ και την Ράνα. Πρόκειται για ένα ζευγάρι ερασιτεχνών ηθοποιών, του οποίου η ζωή ανατρέπεται με τον πιο αναπάντεχο τρόπο. Αυτοί είναι οι πρωταγωνιστές της ταινίας του Φαραντί που γεμάτη αναλογίες με το έργο του Μίλερ αποδεικνύει την αμεταβλητότητα της ανατομίας των ανθρωπίνων σχέσεων. Ο δικός του Εμποράκος ξεφεύγει από την Αμερική του ’50 αλλά ακόμη και στο Ιράν του σήμερα αναζητά τον ρόλο του σύγχρονου άνδρα με παρόμοιο τρόπο.
Η δοκιμασία μιας σχέσης
Είναι βράδυ και στην πολυκατοικία όπου μένουν ο Εμάντ και η Ράνα ακούγονται φωνές. Ρωγμές σε όλους τους τοίχους. Η πολυκατοικία τους καταρρέει. Βρίσκουν, λοιπόν, ένα καινούριο διαμέρισμα του οποίου η πρώην ενοικιάστρια αποφεύγει με κάθε τρόπο να πάει να πάρει τα πράγματα της. Κατά την αναζήτηση της γυναίκας που άφησε το σπίτι γεμάτο μαθαίνουν από τους γείτονες την πολυτάραχη φήμη της. Η πρώην ένοικος είχε πολλούς άνδρες επισκέπτες ένας εκ των οποίων μπαίνει στο σπίτι ενώ ο Εμάντ λείπει και βρίσκει την Ράνα στο μπάνιο.
Στο Ιράν του πανταχού παρόντος θρησκευτικού σεξισμού το τι συνέβη εκείνη την νύχτα παραμένει μυστήριο. Η Ράνα λιπόθυμη και λουσμένη στο αίμα μεταφέρεται από τους γείτονες της στο νοσοκομείο όπου θα την βρει και ο σύζυγός της. Τίποτα όμως δεν πρόκειται να μάθει από την Ράνα ούτε ο ίδιος ούτε και κανείς άλλος για τα όσα συνέβησαν εκείνο το βράδυ. Οι ψυχολογικές της πληγές σε αντίθεση με τις σωματικές δεν παρουσιάζουν καμία επούλωση. Ο φόβος που την κάνει να θέλει να συνοδεύεται πάντοτε από κάποιον, παράλληλα, την απομακρύνει από όλους. Ο φόβος της για την ζωή της, η πιθανή κοινωνική κριτική και ενοχοποίηση του θύματος την κάνουν να μην μιλά για εκείνο το βράδυ και να κλείνεται στον εαυτό της.
Ο ρόλος του σύγχρονου άνδρα
Βλέποντας την σύζυγο του σε αυτήν την κατάσταση ο Εμάντ δεν ξέρει πώς να συμπεριφερθεί. Ούτε όμως και πώς να νιώσει. Οι τύψεις της απουσίας του και της αδυναμίας του να την προστατεύσει συνυπάρχουν διαρκώς με την οργή προς το πρόσωπο του δράστη και με μία ενοχική, ενδόμυχη φαλλοκρατική ντροπή. Ναι, ο νέος, ανοιχτόμυαλος, μορφωμένος Ιρανός δεν καταφέρνει να αποδεσμευτεί από τις σκέψεις που μία κατεστραμμένη κοινωνία του προκαλεί. Ποιος είναι ο ρόλος του; Τι έπρεπε να κάνει; Τι δεν έκανε; Τι πρέπει να κάνει τώρα; Η απάντηση στο τελευταίο ερώτημα δεν είναι άλλη από αυτή που μία ανδροκρατούμενη κοινωνία θα πρότεινε. Πρέπει να εκδικηθεί.
Η ανακάλυψη του δράστη γίνεται σχεδόν εμμονή του κι ενώ το κουβάρι του μυστηρίου ξετυλίγεται ο ίδιος περικυκλώνεται από μία στοιβάδα προτύπων στα οποία πρέπει να ανταποκριθεί. Εάν το πρότυπο συζύγου προστάζει την εκδίκηση τότε κι αυτός καλείται να το ακολουθήσει. Αυτή η οφειλούμενη σε συμπλέγματα εκδικητική εμμονή καθιστά τον Εμποράκο ένα κράμα οικογενειακού δράματος και θρίλερ μυστηρίου. Ένα κράμα σύνηθες στην φιλμογραφία του Φαραντί που ελλείψει σκηνοθετικών και σεναριακών υπερβολών καταφέρνει να αποδώσει μια αληθινή εικόνα του Ιράν του σήμερα. Μιας χώρας που κυνηγά με γοργούς ρυθμούς την πρόοδο – σε όλες της τις εκφάνσεις – αδυνατεί όμως να ισορροπήσει ανάμεσα σε αυτή και στα θρησκευτικά και κοινωνικά σεξιστικά πρότυπα της.
Ο Εμποράκος του χθες και του σήμερα
Ο Φαραντί δεν επιχειρεί να διασκευάσει το έργο του Μίλερ. Η δική του ιστορία διαφέρει. Ο δικός του εμποράκος δεν είναι έμπορος, ηλικιωμένος, οικονομικά ασθενής αποτυχημένος κυνηγός του άπιαστου αμερικανικού ονείρου. Κι όμως ο Εμάντ έχει πολλά κοινά με τον Γουίλι Λόουμαν τον οποίο υποδύεται. Ο εμβληματικός αυτός ρόλος – σύμβολο του τσακισμένου ανδρικού ιδανικού βρίσκει έκφραση στο πρόσωπο του Εμάντ, ενός άνδρα που νιώθει πως απέτυχε να ανταποκριθεί στον ρόλο του. Μάλιστα, δεν είναι ο μόνος που βλέπει τον ανδρισμό του να καταρρέει. Στο αποκορύφωμα της έντασης, όταν η ταυτότητα του δράστη αποκαλύπτεται, βλέπουμε τις αντιλήψεις μίας ολόκληρης γενιάς σχετικά με την έννοια του ανδρισμού να «πλακώνουν» τα μέλη της.
Ο εμποράκος του Μίλερ γίνεται αντικείμενο μελέτης του Φαραντί που μέσα από μία πληθώρα αναλογιών και συμβολισμών τον μεταφέρει σε ένα εντελώς διαφορετικό περικείμενο. Το αμερικανικό όνειρό του πλούτου δίνει τη θέση του στο ιρανικό κυνήγι της πνευματικής προόδου. Η τοξική ταύτιση του ανδρισμού με τον πλούτο γίνεται ταύτιση του ρόλου του άνδρα με αυτόν του προστάτη. Το έργο του Μίλερ σε μία σύγχρονη ιρανική επανανάγνωσή του αποδεικνύει την διαχρονικότητά του. Το θεατρικό αντιηρωικό σύμβολο του Γουίλυ Λόουμαν «κατεβαίνει από την σκηνή» και καταλαμβάνει θέση σε ρεαλιστικές και δυνητικά απεριόριστες καταστάσεις.
Παρόμοια Άρθρα:
- Η επιστροφή (Возвращение): ρωσικός μινιμαλισμός
- Αγαπημένες ταινίες μυστηρίου που μένουν αξέχαστες
- The Farewell: Το «αληθινό ψέμα» του αποχαιρετισμού
Για περισσότερη έμπνευση ακολουθήστε μας σε Facebook, Instagram και Spotify.
