Το ταξίδι του Άσκαυλου
Πηγή εικόνας: filmfestival.gr

Έχω μόλις επιστρέψει από την προβολή του ντοκιμαντέρ Το ταξίδι του Άσκαυλου στο Γαλλικό Ινστιτούτο. Επηρεασμένη από την τσαμπούνα του Φραγκίσκου από την Κύθνο, που έπαιξε ο ίδιος μετά το τέλος του ντοκιμαντέρ, μπορώ να ομολογήσω την διονυσιακή διάθεση που με διακατέχει. Σε αυτήν οφείλω την βιασύνη μου και τον ενθουσιασμό μου να σας μεταφέρω τις εντυπώσεις και τις διάσπαρτες σκέψεις μου σχετικά με το παραδοσιακό όργανο, τον άσκαυλο ή αλλιώς τσαμπούνα.  

Κάθε γωνιά της γης έχει τη δική της παράδοση. Σε κάθε γωνιά κρύβεται ένας ιδιαίτερος ήχος, μια μελωδία που βγαίνει διαφορετικά από αρχαία, παραδοσιακά μουσικά όργανα. Κατά βάση χειροποίητα, βρίσκονται στα χέρια των δημιουργών τους αλλά και των ανθρώπων που αγαπούν να συνεχίζουν την παράδοσή τους. Ένα τέτοιο όργανο είναι και ο άσκαυλος. Ταξιδεύει σε όλα τα Kυκλαδονήσια και την Ήπειρο μέχρι τη Σερβία, την Τουρκία, τη Γαλλία και την Αγγλία. Παντρεύεται με άλλα μουσικά όργανα, παραδοσιακά αλλά και σύγχρονα, και έτσι, ανασύρεται από το παρελθόν της απαξίωσης που έφερε για χρόνια. Η κοινότητα και το κέφι που δημιουργεί είναι που κάνει τους λάτρεις της παράδοσης να επιχειρούν συνεχώς την αναβίωσή του και τους ακροατές-συμμέτοχους στα γλέντια να την διατηρούν, απολαμβάνοντάς την.

Το ταξίδι του Άσκαυλου
Πηγή εικόνας: rembetiko.gr

Το ταξίδι του Άσκαυλου δείχνει πώς αυτό το παραδοσιακό όργανο ζωντανεύει μνήμες, εμπειρίες και ακούσματα του παρελθόντος. Αναδεικνύοντας την σύγχρονη μουσική προσαρμοστικότητα του, μπορεί να συνοδέψει μέχρι και reggae ήχους. Ίσως η δυνατότητα συνδυασμού του με άλλα όργανα και είδη μουσικής να είναι αυτή που προκαλεί μέχρι και σήμερα έντονο ενδιαφέρον και πρωτότυπα μουσικά αποτελέσματα.

Ο ρυθμός και το τσαμπουνογλέντι

Ο ήχος της τσαμπούνας ενέχει μια κυκλικότητα, όπως σημειώνει ο εθνομουσικολόγος Χάρης Σαρρής. Λέγεται πως σε αυτή μπορεί να αποδοθεί η ψυχο-συναισθηματική κατάσταση που δημιουργεί στους ακροατές ο ήχος της. Τους καλεί, ουσιαστικά, σε ένα συλλογικό χορό, σε μια διονυσιακή έκσταση. Ο αυτοσχεδιασμός μεταξύ των μουσικών, ο ρυθμός που δεν ακολουθεί συγκεκριμένο μοτίβο τους ωθούν σε έναν άναρχο μουσικό χορό, χωρίς κανόνες και σωστούς βηματισμούς. Οι κινήσεις, όπως και η μουσική της τσαμπούνας, είναι αυθόρμητες και εκδηλώνονται ενστικτωδώς από κάθε ακροατή-συμμέτοχο. 

Το ταξίδι του Άσκαυλου
Πηγή εικόνας: rembetiko.gr

Όπως διατυπώνεται πολύ εύστοχα και κατά τη διάρκεια του ντοκιμαντέρ, το γλέντι και ο άσκαυλος έχουν αμφίδρομη σχέση. Δεν μπορεί να υπάρξει το ένα ανεξάρτητα του άλλου. Ίσως επειδή ακριβώς γιατί η μουσική που παράγει δε μπορεί να ακουστεί εύκολα σε ατομικό επίπεδο, στα ακουστικά ενός κινητού. Απαιτεί μία συλλογική, συμμετοχική ατμόσφαιρα με ανθρώπους-συμμέτοχους στη δημιουργία του ήχου του. Δεν ηχεί το ίδιο χωρίς τις φωνές και το χορό των ανθρώπων που το περιβάλλουν. Κατά τη γνώμη μου, δεν έχει κανένα απολύτως νόημα να ηχεί αυτόνομα, παρά μόνο μέσα στο συλλογικό πλαίσιο του γλεντιού.  

Η ιστορία και η εξέλιξη του εγγράφεται με σαφήνεια και με ενδιαφέρον τρόπο στα 52’ του ντοκιμαντέρ αυτού. Μέσα από ένα μουσικό ταξίδι στα νησιά του Αιγαίου, ο Γιώργος Αρβανίτης καταφέρνει να μας φέρει σε επαφή με τον άσκαυλο και την μακραίωνη παράδοσή του. Από προφορικές μαρτυρίες μουσικών και ειδικών στο χώρο της μουσικολογίας, φαίνεται πώς τα παραδοσιακά όργανα αποτελούν σημαντικό μέρος κάθε πολιτιστικής ταυτότητας. Η αναβίωση του άσκαυλου, που επιχειρείται μέσω του ντοκιμαντέρ, νομίζω πως αποτελεί ένα ενδιαφέρον δείγμα, ή ντοκουμέντο, όπως ειπώθηκε στην αίθουσα από τους δημιουργούς. Αφήνει παρακαταθήκη και ακούγονται φωνές με ντόπιες προφορές να μιλούν για τη σημασία και την ένταξη του παραδοσιακού στοιχείου σε κάθε μορφή σύγχρονης μουσικής έκφρασης.

Το ταξίδι του Άσκαυλου προβάλλεται:
  • Δευτέρα 13/9, 20:00, Cine Anesis, Λεωφ. Κηφισίας 14, Αθήνα
  • Τετάρτη 22/9, 20:00, ΒΟΞ, Θεμιστοκλέους 82, Αθήνα
  • Παρασκευή 24/9, 21.00, Thessaloniki International Film Festival (Η αίθουσα προβολής θα ανακοινωθεί σύντομα)

Οι προβολές πραγματοποιούνται σε συνεργασία με το Ethnofest και την υποστήριξη του Μουσείο Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών Οργάνων – ΜΕΛΜΟΦΑΚΕ.


Παρόμοια άρθρα:

Ακολουθήστε τις σελίδες μας σε FacebookInstagram και Spotify για περισσότερη έμπνευση.