Νικηφόρος Λύτρας: «Τα κάλαντα», με άλλο μάτι

Ηχογράφηση από την Ακριβή Ανδρινοπούλου:

Μέχρι και σήμερα, ο Νικηφόρος Λύτρας, με τον πίνακά του «Τα Κάλαντα«, παραμένει από τους πιο ξακουστούς ελληνικούς ζωγράφους όλων των εποχών. Νομίζω πως δεν υπάρχει Έλληνας που να μην έχει δει αυτόν τον Χριστουγεννιάτικο πίνακα είτε σε κάποιο βιβλίο γλώσσας της εποχής μου (παιδί του 90′) είτε σε κάποια διαφήμιση. Όσο απλό και αν φαίνεται το θέμα που απεικονίζεται, οι πινελιές του Λύτρα, κρύβουν μεγάλο συμβολισμό και μας φέρνει ακόμα πιο κοντά στο νόημα των Χριστουγέννων.

Βιογραφικό

Ο Νικηφόρος Λύτρας γεννήθηκε το 1832 σε ένα χωριό της Τήνου. Από μικρός, περιτριγυριζόταν από τέχνη, καθώς ο πατέρας του ήταν μαρμαρογλύπτης. Το 1850, εισήχθη στην Σχολή Καλών Τεχνών, όπου παρατηρήθηκε το ταλέντο του από την πρώτη στιγμή. Σπούδασε δίπλα στους αδερφούς Μαργαρίτη και τον Ιταλό Ραφαέλο Τσέκκολι. Ο Γερμανός διευθυντής της σχολής, Λουντοβίκο Θείρσιο είχε εξτασιαστεί με το ταλέντο και το φρόνημα του Λύτρα και τον πήρε υπό την προστασία του. Αυτός ήταν που τον καθοδήγησε στον δρόμο της επιτυχίας του. Μετά την αποφοίτηση της σχολής του, το 1860 Ο Βασιλιάς Όθωνας χάρισε στον καλλιτέχνη μια υποτροφία που του εξασφάλισε την θέση του στο Μοναχό στην Βασιλική Ακαδημία των Καλών Τεχνών. Εκεί ήταν και το εισιτήριο για την ευρωπαϊκή καλλιτεχνική ζωή που θα έκανε.

Σταδιοδρομία

Όταν ο Λύτρας έφτασε στο Μοναχό, υπήρξε στην τέχνη η αναγέννηση του Αθηναϊκού 5ου αιώνα. Η τέχνη αυτή, είχε ως πηγή τον αρχαίο κλασικό κόσμο. Με τον Κάρλ φον Πιλότυ ως δάσκαλο, που ήταν και ο κύριος εκπρόσωπος του ρεαλισμού στην Γερμανία, ο καλλιτέχνης μας πήρε της βάσεις και τις γνώσεις για να απογειώσει το ταλέντο του. Μετά την έξωση του Βασιλιά Όθωνα, το Ελληνικό κράτος διέκοψε την υποτροφία του Λύτρα. Ως αποτέλεσμα αυτού, ανέλαβε τα έξοδα της σπουδής του ο Έλληνας πρέσβης αλλά και βαρόνος, Σιμών Σινάς. Με το τέλος των σπουδών του στο εξωτερικό και την επιστροφή του στην Ελλάδα, ο Λύτρας έγινε καθηγητής στην Σχολή Καλών Τεχνών, στην έδρα της ζωγραφικής.

Στο μεταξύ, έκανε πολλά ταξίδια στην Σμύρνη, την Αίγυπτο και την Μικρά Ασία. Αυτό συντέλεσε στο να έρθει σε επαφή με την βυζαντινή και αραβική τέχνη. Έπειτα από 38 χρόνια καθηγητής στην σχολή Καλών Τεχνών, άφησε την τελευταία του πνοή το καλοκαίρι του 1904. Άφησε πίσω του πολλούς πίνακες για τους οποίους έγινε γνωστός, και παραμένει, αλλά ο πιο χαρακτηριστικός είναι «Τα Κάλαντα».

Ανάλυση του Πίνακα

Με μια απλή ματιά, φαίνεται πως ο πίνακας αναπαριστά μια παρέα παιδιών που τραγουδούν τα κάλαντα έξω από την πόρτα μια γυναίκας σε μια παλιά αγροτική αυλή. Η γυναίκα ντυμένη με παραδοσιακή φορεσιά κρατάει το μωρό της αγκαλιά και παρακολουθεί με χαρά τα παιδιά που τραγουδούν. Σε μια γωνία, ένα παιδάκι απλά παρακολουθεί χωρίς να συμμετέχει. Η αυλή είναι φτωχική και μέχρι και το άνυδρο δέντρο δεσπόζει μόνο του στην γωνία. Με παστέλ χρώματα και ρεαλισμό, ο Λύτρας μας ταξιδεύει σε έναν χωροχρόνο. Οι εκφράσεις τον παιδιών που είναι χαμογελαστά, είναι τόσες ζωντανές που είναι σαν να μπορούμε να ακούσουμε τα κάλαντα τα ίδια.

«Η αγάπη προς το ωραίον είναι η γέφυρα μεταξύ Θεού και ανθρώπου». Νικηφόρος Λύτρας

Παρατηρώντας λίγο πιο προσεκτικά, θα δούμε πως ο ζωγράφος, έχει χρησιμοποιήσει πολλούς συμβολισμούς μέσα στον πίνακα του. Οι συμβολισμοί αυτοί, δίνουν ένα βαθύτερο νόημα από την απλή οπτική ευχαρίστηση που παίρνει κάποιος όταν τον βλέπει. Τα παιδάκια, αν και παρέα, κατάγονται από διαφορετικά μέρη. Φαίνεται από τις φορεσιές και τα χαρακτηριστικά τους, πως είναι διαφορετικά μεταξύ τους. Δεν απεικονίζει απλά ένα παραδοσιακό έθιμο, αλλά τονίζει την διαφορετικότητα καταγωγής και εθνικότητας του κάθε παιδιού. Εξάλλου, το χαμόγελο του έγχρωμου παιδιού, είναι αυτό που ξεχωρίζει πιο πολύ απ’ όλα. Με αυτόν τον τρόπο, ο Λύτρας θέλει να μας υπενθυμίσει για το πραγματικό νόημα των γιορτών, που δεν γνωρίζει διακρίσεις ούτε χρώμα. Μας υπενθυμίζει πως η χαρά είναι δικαίωμα όλων.

Αυτό εξάλλου είναι και το πραγματικό νόημα των Χριστουγέννων. Η χαρά, η ζεστασιά της ψυχής και η ανιδιοτέλεια. Σε έναν κόσμο προβληματισμένο, άχαρο και ξεχασμένο, ο πίνακας αυτός χαρίζει μια ελπίδα για κάτι καλύτερο. Και δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος να το ζήσει κάποιος, παρά μόνο μέσα από το χαμόγελο ενός παιδιού.

Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν:

• www.iefimerida.gr

Παρόμοια άρθρα:

• Ο εφιάλτης: Μια «φαντασίωση» βιασμού
• Vermeer: Girl with a Pearl Earring
• Manaò tupapaú: Το πνεύμα των νεκρών αγρυπνά

Ακολουθήστε τις σελίδες μας σε Facebook, Instagram και Spotify για περισσότερη έμπνευση.

Giving Sight by Beasty Press // Giving Sight The Project