Male Gaze και Harley Quinn: Suicide Squad vs Birds of Prey

Ηχογράφηση από την Πελαγία Σαβ:

Αν και ο χαρακτήρας του Joker δημιουργήθηκε το 1940, ένα χρόνο μετά από τον Batman (1939), η Harley Quinn έκανε την εμφάνιση της σχεδόν μισό αιώνα αργότερα, το 1992. Ο χαρακτήρας έκανε την καθοριστική του εμφάνιση στη μεγάλη οθόνη το 2016, στην ταινία Suicide Squad. Αν και η εμφάνισή της εντυπωσίασε το κοινό, μεγάλη απογοήτευση υπήρξε σχετικά με τον Joker της ταινίας. Τέσσερα χρόνια αργότερα, η Quinn επέστρεψε με τη δική της ταινία, το Birds of Prey (2020). Ποιο ήταν λοιπόν το πρώτο βήμα που ακολούθησε η ταινία; Να ξεφορτωθεί το χαρακτήρα που απειλούσε την ίδια την ύπαρξή της. Έτσι ο χαρακτήρας του Joker, εκτός μερικών στιγμιότυπων, δε συμπεριλήφθηκε στην ταινία.

Suicide Squad vs Birds of Prey: Συντελεστές

Αν και στο Suicide Squad συναντάμε τον ίδιο χαρακτήρα, ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάζεται στις οθόνες μας η Harley Quinn στο Birds of Prey είναι εντελώς διαφορετικός. Πριν μπορέσει να εντοπίσει κανείς τις διαφορές ανάμεσα σε στιγμιότυπα των δύο ταινιών, αξίζει να δώσει ιδιαίτερη σημασία στους παράγοντες που οδήγησαν σε αυτή τη διαφοροποίηση.

Ξεκινώντας από τους παραγωγούς και τους σκηνοθέτες των δύο ταινιών μπορούμε να κάνουμε μια σημαντική παρατήρηση. Αν και στο Suicide Squad ο σκηνοθέτης, David Ayer, και οι παραγωγοί, Charles Roven και Richard Suckle, είναι άντρες, στο Birds of Prey συμβαίνει το αντίθετο. Κεντρική παραγωγός της ταινίας δεν είναι άλλη παρά η πρωταγωνίστρια, Margot Robbie, ενώ τη σκηνοθεσία έχει αναλάβει η Cathy Yan. Αυτό παρατηρούμε πως επεκτείνεται και στους σεναριογράφους. Πίσω από το σενάριο του Suicide Squad βρίσκεται ο David Ayer, ενώ την υπογραφή της στο σενάριο του Birds of Prey βάζει η Christina Hodson.

Harley vs Harley (+ the crew)

Λίγες μέρες μετά την κυκλοφορία του Birds of Prey, η ταινία δέχθηκε αρκετές αρνητικές κριτικές. Οι πλειοψηφία αυτών των κριτικών επικεντρωνόταν στο πόσο διαφορετική έμοιαζε η Harley σε αυτή την ταινία. Σε κάθε γωνιά των social media, εξοργισμένα fanboys της DC κατηγορούσαν τους συντελεστές πως μετέτρεψαν τον αγαπημένο τους χαρακτήρα από μία σέξι, ποθητή γυναίκα σε μια «καρικατούρα». Ταυτόχρονα, έντονη κριτική ασκούσαν και στους υπόλοιπους χαρακτήρες της ταινίας. Οι γυναικείοι χαρακτήρες, στα μάτια τους, φάνταζαν ημιτελείς και άχαροι, με έλλειψη «γυναικείας ομορφιάς». Όσο για τους βασικούς αντρικούς, που ήταν κυρίως δύο, αυτοί του Roman Sionis και Victor Zcasz, υπήρχαν εξίσου αρνητικά σχόλια. Πολλοί θεώρησαν τους χαρακτήρες όχι μόνο ρηχούς και χωρίς ιδιαίτερο backstory, αλλά ταυτόχρονα δύσκολους στο να ταυτιστεί κάποιος άνδρας μαζί τους.

Τα ρούχα των βασικών γυναικείων χαρακτήρων ήταν και οι πρώτοι στόχοι αυτών των κριτικών. Από τη μία, η «σέξι» για πολλούς Harley Quinn του Suicide Squad και από την άλλη η Harley του Birds of Prey.

Οι υπόλοιποι χαρακτήρες

Δίπλα στην Harley Quinn, η ταινία παρουσιάζει την ιστορία τεσσάρων γυναικών, οι οποίες αν και εντελώς διαφορετικές η μία από την άλλη, καταλήγουν στην ίδια ομάδα.

• Η Huntress, κόρη γκάνγκστερ και εκδικήτρια, κυνηγάει όσους ήταν υπεύθυνοι για το θάνατο της οικογένειάς της.
• Η Black Canary, η οποία εμφανίζεται στην ταινία ως τραγουδίστρια στο club του Sionis, η συμπεριφορά του οποίου φαίνεται πως την αηδιάζει.
• Η Renee Montoya, μία αλκοολική ντετέκτιβ, η οποία κυνηγά τον Sionis.
• Η Cassandra Cain, η οποία αφού κλέβει ένα σπάνιο διαμάντι, καταδιώκεται από τον Sionis.

Οι πιο ιδιαίτερες φαίνεται να είναι οι περιπτώσεις της Black Canary και της Montoya. Η πρώτη βιώνει από πρώτο χέρι το σαδιστικό χαρακτήρα του αφεντικού της, ο οποίος την απειλεί σε πολλές περιπτώσεις. Η δεύτερη αντιμετωπίζει ένα πρόβλημα δυστυχώς αρκετά γνώριμο σε πολλές γυναίκες σήμερα. Παρά τις εξαιρετικές της ικανότητες, και την επίλυση πολλών υποθέσεων, τα εύσημα παίρνει ο άνδρας συνάδελφός της, πρώην σύντροφος και πλέον αφεντικό της. Επιπλέον, πολλοί από τους συναδέλφους της φαίνεται να υποτιμούν την ίδια και τις ικανότητές της.

Τι είναι το male gaze;

Έχοντας πλέον αναφέρει τους χαρακτήρες και συντελεστές των δύο ταινιών μπορούμε να εστιάσουμε στη θεωρία και τη σύγκριση. Τι είναι λοιπόν το male gaze; Τον όρο έφερε στο προσκήνιο το 1972, μέσω μιας σειράς ταινιών με τίτλο Ways Of Seeing, ο κριτικός τέχνης, John Berger. Σύμφωνα με τον ίδιο λοιπόν, το male gaze είναι η πράξη απεικόνισης της γυναίκας, μέσω των οπτικών τεχνών και της λογοτεχνίας, ως ένα σεξουαλικό αντικείμενο. Αυτό αποσκοπεί στην ικανοποίηση του άνδρα θεατή ή αναγνώστη. Στο χώρο του κινηματογράφου μπορούμε να συναντήσουμε το male gaze σε τρεις βαθμίδες:

1. Αυτή του άνδρα πίσω από την κάμερα
2. Αυτή που έχουν οι άνδρες χαρακτήρες εντός της ταινίας
3. Αυτή του άνδρα θεατή

Σπουδαίο ρόλο στην κριτική εναντίον του male gaze στον χώρο του θεάματος έπαιξε η κριτικός ταινιών Laura Mulvey. Για την Mulvey, ο χώρος του σινεμά είναι ένας χώρος υποταγμένος στις αντιλήψεις της πατριαρχίας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ο άνδρας θεατής να αντιμετωπίζεται ως το βασικό target audience, με τη βιομηχανία να προσπαθεί να ικανοποιήσει πρωτίστως τις δικές του ανάγκες.

Dress code

Μέσω μίας πολύ απλής σύγκρισης μπορεί κάποιος να καταλάβει το πόσο ριζικά το BOP επιχείρησε να απελευθερώσει τον χαρακτήρα της Quinn. Και στις δύο ταινίες η Harley φοράει αποκαλυπτικά ρούχα. Η διαφορά όμως δεν βρίσκεται στο μάκρος του υφάσματος αλλά στη χρήση του. Για το Suicide Squad, το κοστούμι της Harley είναι το ίδιο της το κορμί. Τα ρούχα της απευθύνονται στο ανδρικό κοινό, ενώ η μπλούζα και το τζάκετ της φέρουν τα “Daddy’s Lil Monster” και “Property of Joker” αντιστοίχως. Η ίδια είναι ιδιοκτησία ενός άνδρα, του Joker.

Από την άλλη, η Harley του Birds of Prey παραμένει σέξι, αποκτώντας όμως τον δικό της χαρακτήρα. Δεν είναι πλέον η ιδιοκτησία ενός άνδρα, κάτι που αρκεί για να εξοργίσει και να καταστρέψει τα wet dreams πολλών fanboys. Τα ρούχα τα οποία επιλέγει να φορέσει είναι εκείνα που την κάνουν να αισθάνεται πιο άνετα και εκφράζουν τον χαρακτήρα της και όχι εκείνα τα οποία θα ικανοποιήσουν τους θεατές.

Σκηνοθεσία: David Ayer vs Cathy Yan

Λένε πως ένας σκηνοθέτης έχει την ικανότητα να μετατρέψει μια ταινία στο δικό του κόσμο, μέσω της προσωπικής του οπτικής. Η φράση αυτή θα μπορούσε να χαρακτηρίσει πλήρως τη σύγκρουση δύο κόσμων, αυτού της Cathy Yan και του κόσμου του David Ayer. Συγκεκριμένα, ο τρόπος που βλέπουν την ίδια τη Harley Quinn είναι τόσο διαφορετικός που αρκεί η σύγκριση λίγων πλάνων για να γίνει εμφανής.

David Ayer

Η πρώτη σκηνή στην οποία κάνει έντονα την εμφάνισή του το ωμό πρόσωπο του male gaze στο Suicide Squad, είναι αυτή στο αεροδρόμιο. Σε αυτή τη σκηνή δίνονται στους κεντρικούς ήρωες τα ρούχα και οι εξοπλισμοί τους. Η σειρά της Harley έρχεται με ένα πλάνο το οποίο ανεβαίνει από τα πόδια της καθώς εκείνη ντύνεται. Ταυτόχρονα όλοι στο αεροδρόμιο έχουν σταματήσει και την κοιτάνε. Με αυτό το πλάνο ο Ayer δεν επιτυγχάνει μόνο να σερβίρει fan service στο αντρικό κοινό. Βάζοντας όλους τους ηθοποιούς να την κοιτάνε καθώς εκείνη ντύνεται ενθαρρύνει και τους ίδιους τους θεατές να το κάνουν, απενοχοποιώντας την ίδια την πράξη.

Υποσυνείδητα λοιπόν το μήνυμα που δίνει είναι: «It’s okay, η Harley ημίγυμνη είναι σέξι, είναι νορμάλ να σας τρέχουν τα σάλια». Φυσικά και δεν είναι λάθος να νιώθει κανείς σεξουαλική έλξη για ένα άλλο άτομο. Ο κίνδυνος πίσω από αυτή τη σκηνή βρίσκεται στον τρόπο που ο ίδιος ο σκηνοθέτης χρησιμοποιεί τον χαρακτήρα, δηλαδή ως ένα σκεύος ηδονής.

Η δεύτερη σκηνή που αξίζει να σχολιάσουμε είναι εκείνη όπου η Quinn χορεύει στο club του Joker. Φορώντας σέξι αποκαλυπτικά ρούχα παρουσιάζεται να χορεύει μέσα σε ένα κλουβί μαζί με έναν άλλο άνδρα ψυχαγωγώντας το κοινό. Για ακόμα μία φορά, η Harley δεν κάνει κάτι για την ίδια τη Harley, αλλά για το αντρικό κοινό, εντός και εκτός ταινίας. Στον καβγά που ακολουθεί ανάμεσα στον Joker και έναν gangster, ο οποίος δείχνει πως του αρέσει η Quinn, γίνεται αντιληπτός και ο τρόπος που τη βλέπει ο Joker. Τη βλέπει ως ένα κομμάτι ιδιοκτησίας του.

Cathy Yan

Σε αντίθεση με την οπτική του Ayer ως προς την Quinn, έρχεται η σκηνοθετική δουλειά της Yan στο BOP. Για την ίδια, η Harley δεν ντύνεται για κανέναν άλλο πέρα από τον εαυτό της. Επιπλέον δεν καταβροχθίζεται από την ίδια της τη σεξουαλικότητα. Ο αλλόκοτος και ξεκαρδιστικός χαρακτήρας της πλέον έρχεται στην επιφάνεια. Μία από τις σκηνές που απεικονίζουν πολύ εύστοχα αυτή την αλλαγή είναι η σκηνή του Egg Sandwich, με το οποίο παρουσιάζεται να έχει έρωτα. Ναι, μια γυναίκα που μπορεί ελεύθερα στη μεγάλη οθόνη να δηλώσει την αγάπη της για το junk food. 

Μία ακόμα χαρακτηριστική σκηνή που έρχεται σε πλήρη αντίθεση με εκείνη του Joker’s Club από το Suicide Squad, είναι ο επικός χορός της Harley στο Club του Sionis. Για πρώτη φορά τη βλέπουμε να χορεύει για τον εαυτό της, εκφράζοντας το πως η ίδια νιώθει. Δεν προσπαθεί ψυχαγωγήσει κανέναν παρά την ίδια τη Harley. Δε χορεύει ως το «παιχνίδι» του Joker, πλέον. Όταν μάλιστα ο οδηγός του Sionis τη βρίζει αποκαλώντας τη “dumb slut”, αυτή δεν διστάζει να του σπάσει τα πόδια.

Μουσική επένδυση

Τέλος, ακόμα και τα ίδια τα μουσικά κομμάτια που χαρακτηρίζουν τη Harley Quinn στις δύο ταινίες μπορούν εύκολα να αποτελέσουν σημεία σύγκρισης.

Από τη μία το “Gangsta” της Kehlani, ένα τραγούδι που αναφέρεται στην ανάγκη της να βρει έναν “gangster” που θα την αγαπήσει. Αυτό το κομμάτι ακούγεται χαρακτηριστικά στις σκηνές της με τον Joker καθώς συμβολίζει την ανάγκη, ή μάλλον την εξάρτηση που νιώθει από εκείνον.

Σε αντίθεση έρχεται το κομμάτι που επιλέχθηκε για το Birds of Prey. Το Boss Bitch, της Doja Cat, είναι ένα τραγούδι που αναφέρεται σε αυτό ακριβώς που προσπαθεί να πετύχει η ταινία, να κάνει δηλαδή τη Harley αφεντικό του εαυτού της. Αυτό το τραγούδι, μάλιστα, ακούγεται κατά τη διάρκεια του δυναμικού της χορού στο club του Sionis.

Εν κατακλείδι

Αυτοί οι δύο εντελών διαφορετικοί τρόποι αναπαράστασης της Harley Quinn αποτελούν ένα παράδειγμα σύγκρουσης δύο ταινιών, μίας με male gaze και μίας χωρίς. Η ανδρική ματιά στην απεικόνιση των γυναικείων χαρακτήρων φυσικά δε σταματάει στη Harley ή στη DC. Το φαινόμενο δυστυχώς όχι μόνο είναι σύνηθες αλλά θεωρείται και αποδεκτό από πολλούς. Ας θέσουμε λοιπόν στον εαυτό μας το εξής ερώτημα. Εφόσον, πολύ σωστά πλέον, κατακρίνουμε τις ταινίες με ρατσιστικό περιεχόμενο ή τις ομοφοβικές ταινίες, τι μας εμποδίζει να κάνουμε ένα βήμα μπροστά και να πολεμήσουμε τον σεξισμό όχι μόνο στην έβδομη τέχνη αλλά και την κοινωνία μας;

Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν:

• Unpacking the Male Gaze: Birds of Prey vs. Suicide Squad. Ανακτήθηκε από youtube.com.
• It Has Come To My Attention You Don’t All Love BIRDS OF PREY. Ανακτήθηκε από youtube.com.
• Film Theory 101 – Laura Mulvey: Male Gaze Theory. Ανακτήθηκε από filminquiry.com

Παρόμοια άρθρα:

• If they come in the morning: Το μανιφέστο της Angela Davis
• Spider-Man: Into The Spider-Verse: Η καλύτερη ταινία του εικονικού ήρωα
• Seeking a Friend for the End of the World: Μια γνωριμία εφ’ όρου ζωής

Ακολουθήστε τις σελίδες μας σε Instagram, Facebook και Spotify για περισσότερη έμπνευση.

Giving Sight by Beasty-Press // Giving Sight The Project