Οι ηρωίδες των ταινιών της Disney δεν κατάγονται μόνο από μια πολιτισμική παράδοση. Για παράδειγμα, το γνωστό παραμύθι Η Πεντάμορφη και το Τέρας εντοπίζεται σε τουλάχιστον επτά παραλλαγές που ξεκινούν από την αρχαία Ρώμη, συνεχίζουν στην Ευρώπη του 18ου και 19ου αιώνα και φτάνουν μέχρι τη Ρωσία και τη Κίνα. Στις ταινίες της Disney, παρόλο που τα σκηνικά δεν αντικατοπτρίζουν πραγματικά τοπία, οι σκηνές περιέχουν αναφορές που μας παραπέμπουν σε συγκεκριμένες περιοχές του κόσμου. Πάμε, λοιπόν, να ταξιδέψουμε από τα καταπράσινα βουνά που περιβάλλουν τα μικρό χωριό της Belle, στα γραφικά και πλημμυρισμένα με τζάζ μουσική σοκάκια της Τιάνα..
Χιονάτη
Η πρώτη μεγάλη παραγωγή της Walt Disney, Snow White and the Seven Dwarfs, δημοσιεύτηκε τον Δεκέμβριο του 1937. Για την συγκεκριμένη ιστορία συναντάμε παραλλαγές σε διάφορες χώρες ανά τον κόσμο. Μερικές από αυτές είναι οι περιοχές της Αιγύπτου, της Ιαπωνίας, της Αρμενίας και της Ινδίας. Ωστόσο, η ταινία της Disney βασίστηκε στο κλασσικό παραμύθι των αδελφών Grimm με τίτλο Schneewittchen (Χιονάτη) και φαίνεται να αποπνέει μια αισθητική που μπορούμε εύκολα να ταυτίσουμε με την παράδοση της Γερμανίας.
Παρατηρώντας λίγο πιο προσεκτικά τις σκηνές, μπορούμε να διακρίνουμε λεπτομέρειες όπως το γραφικό σπίτι των νάνων, τους χαρακτηριστικούς κούκους (γερμανικά ρολόγια) και τα ξύλινα κρεβάτια που κοσμούν το εσωτερικό του. Τα παραπάνω αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά, σε συνδυασμό με το φολκλορικό τοπίο, μας δημιουργούν την αίσθηση πως βρισκόμαστε σε ένα γερμανικό κότατζ. Εκτός αυτού, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε και το ενδυματολογικό κομμάτι του φιλμ. Το χτένισμα των μαλλιών, τα φουσκωτά μανίκια και τα ξύλινα clogs που φορά η ηρωίδα παραπέμπουν στην Γερμανία της εποχής.
Όλα τα παραπάνω στοιχεία μας ταξιδεύουν σε ένα παραδοσιακό, καταπράσινο γερμανικό τοπίο, το οποίο φαίνεται να είναι το σπίτι της πρώτης μας πριγκίπισσας της Disney.
Σταχτοπούτα
Δεύτερη χρονολογικά στις ταινίες τις Disney, η Cinderella προβλήθηκε για πρώτη φορά τον Φεβρουάριο του 1950. Πρόκειται για μια ιστορία που έχει γνωρίσει δεκάδες παραλλαγές που ξεκινούν από τον κινέζικο μύθο της Ye Xian (860 μ.Χ.). Το συγκεκριμένο παραμύθι φτάνει στο απόγειο της δημοτικότητας του, στην Γαλλία του 1697 με το βιβλίο του Charles Perrault “Cendrillon ou la petite pantoufle de verre”. Αυτή την εκδοχή υιοθετεί και η παραγωγή της Disney και έτσι, βλέπουμε στην ταινία την πρώτη αναπαράσταση ενός γαλλικού σκηνικού.
Εδώ, δεν χρειάζεται να ψάξουμε πολύ για να βρούμε χαρακτηριστικά που υποδηλώνουν την παρουσία μας στην συγκεκριμένη γωνιά του κόσμου. Από τον πρόλογο της ταινίας, ακούμε φράσεις όπως “a nice chateau” ή τα γαλλικά επίθετα “Tramaine” και “Marcel Dubois”. Βέβαια, αν πρέπει να αναφερθούμε σε κάποια στοιχεία, μπορούμε απλώς να σημειώσουμε τα κλασικά γαλλικά χτενίσματα του 17ου αιώνα με τα χαρακτηριστικά φτερά των θετών αδελφών, τα παραφουσκωμένα φορέματα, το πέπλο της μητριάς αλλά και την ενδυμασία των αξιωματικών του παλατιού. Ακόμη και το στυλ της άμαξας που οδηγεί την ηρωίδα μας στον χορό θυμίζει γαλλική βασιλική άμαξα της εποχής.
Γενικότερα, η Disney δεν κρύβει στιγμή την εθνικότητα της πριγκίπισσας μας, αφού κάθε σκηνή φαίνεται να αποπνέει μια γαλλική φινέτσα.
Ωρόρα
Άλλη μια ταινία βασισμένη στις ιστορίες του Charles Perrault, το Sleeping Beauty βγαίνει για πρώτη φορά στις οθόνες το 1959. Δυστυχώς, εδώ, δεν βρίσκουμε τόσο ηχηρές αποδείξεις που να υποδηλώνουν ότι βρισκόμαστε για ακόμη μια φορά στην Γαλλία. Εκτός από τα μεγαλοπρεπή κάστρα γαλλικής αρχιτεκτονικής και το όνομα της villain, Maleficent που προέρχεται από την γαλλική λέξη mal (=κακό), θεωρώ πως η πιο βάσιμη απόδειξη της εθνικότητας της συγκεκριμένης πριγκίπισσας είναι η παρουσία ενός ισχυρού θρησκευτικού, πολιτικού και εμβληματικού συμβόλου στην ταινία. Αναφέρομαι φυσικά στο fleur de lis, ένα σύμβολο που έχει ταυτιστεί με την γαλλική παράδοση εδώ και πολλά χρόνια.
Βέβαια, οφείλω να ομολογήσω πως υπάρχουν στιγμές στην ταινία που μου θυμίζουν σκηνικά γερμανικού εξπρεσιονισμού. Κυρίως, όσον αφορά το κάστρο που βρίσκεται φυλακισμένος ο Φίλιππος και το περιβάλλον όπου διαδραματίζονται οι σκηνές της απελευθέρωσης του. Ωστόσο, αυτό δεν είναι αρκετό για να τοποθετήσουμε την ηρωίδα μας σε κάποια γερμανική περιοχή. Βάσει αυτού, πιστεύω πως η Ωρόρα είναι άλλη μια Γαλλίδα πριγκίπισσα, αφήνοντας πάντα ένα παράθυρο ανοιχτό για περεταίρω συζήτηση.
Άριελ
Φτάνουμε, λοιπόν, στο 1989, όταν η Disney μας παρουσιάζει για πρώτη φορά την ταινία The Little Mermaid. Εδώ τα πράγματα γίνονται λίγο πιο περίπλοκα, καθώς μιλάμε για μια ηρωίδα που ζει στα βάθη του ωκεανού. Εκτός αυτού, το βασίλειο του πρίγκιπα και οι σκηνές της ταινίας που διαδραματίζονται στην ξηρά δεν μας δίνουν πολλά στοιχεία. Δεδομένου ότι οι ρίζες της ιστορίας εντοπίζονται στο παραμύθι του Hans Christian Anderson του 1837, θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε ότι οι σκηνές του φιλμ διαδραματίζονται στις ακτές της Δανίας. Ωστόσο, τα αρχιτεκτονικά στοιχεία του παλατιού καθώς και τα μορφολογικά στοιχεία του πλοίου του Έρικ, μας ταξιδεύουν στην Μεσόγειο. Πιθανότατα, σε περιοχές όπως η Ιταλία ή η νότια Γαλλία. Βέβαια, πολλοί υποστηρίζουν πως τα υποθαλάσσια στοιχεία της ταινίας (είδη ψαριών, μορφολογία του βυθού) θυμίζουν μάλλον τα νερά της Καραϊβικής.
Είναι πιθανόν, η παραγωγή να άντλησε έμπνευση από ποικίλες περιοχές του κόσμου προκειμένου να φτάσει στο επιθυμητό αισθητικό αποτέλεσμα. Όμως, όπως και να’ χει το σπίτι της Άριελ θα είναι πάντα η θάλασσα, συνεπώς ίσως θα ήταν άδικο να προσπαθήσουμε να την εντάξουμε σε κάποιο χερσαίο πολιτισμικό πλαίσιο.
Μπελ
Βασισμένη στην ιστορία της Gabrielle-Suzanne Barbot de Villeneuve του 1740, η ταινία Beauty and the Beast προβάλλεται για πρώτη φορά τον Νοέμβριο του 1991.
Στην περίπτωση της Μπελ δεν έχουμε να πούμε πολλά. Ένα χωριό που φωνάζει “bonjour”, ταμπέλες με γαλλικές λέξεις όπως “boulangerie”, “plantes & fleurs” και “au petit chapeau”, χαρακτηρισμοί όπως monsieur/madame, ονόματα όπως Gaston, Marie, Belle (= όμορφη). Κάθε λεπτό της ταινίας μοιάζει να προσπαθεί να εκθειάσει την γαλλική κληρονομιά της ηρωίδας μας.
Νομίζω δεν χρειάζεται να πούμε κάτι παραπάνω, βρισκόμαστε ξεκάθαρα σε ένα χωριό της γαλλικής επαρχίας. Θα ήθελα όμως να σημειώσω, ότι εδώ η Disney προσπάθησε να δώσει στην Μπελ μια πιο δυναμική υπόσταση σε σύγκριση με το ορίτζιναλ αφήγημα. Ας μην ξεχνάμε, ότι όσο πλησιάζουμε στον 21ο αιώνα η εικόνα της γυναίκας αλλάζει και μαζί με αυτήν, τα πρότυπα των ηρωίδων της Disney παύουν να είναι απλά λεπτεπίλεπτες και ντελικάτες γυναικείες φιγούρες. Αναφέρομαι σε αυτό, διότι όσο προχωράμε χρονολογικά μπαίνουμε στην δεύτερη γενιά των πριγκιπισσών της Disney.
Γιασμίν
Η ταινία Aladdin προβάλλεται το 1992 και βασίζεται στο κινέζικο παραμύθι Aladdin and the Wonderful Lamp. Η υπόθεση διαδραματίζεται στην Μέση Ανατολή και συγκεκριμένα (σύμφωνα με τον αφηγητή) στην περιοχή της ερήμου κοντά στον ποταμό Ιορδάνη.
Ένα ενδιαφέρον fact για την συγκεκριμένη ταινία, είναι η προέλευση του ονόματος της πόλης “Agrabah”. Πρόκειται για έναν συνδυασμό της πόλης “Agra” της Ινδίας (όπου βρίσκεται το Taj Mahal) και της πρωτεύουσας του Ιράκ “Baghdad”.
Η ταινία διαδραματίζεται σε ένα καθαρά ανατολίτικο σκηνικό γεμάτο σουλτάνους, παλάτια, παζάρια, φακίρηδες, καμήλες, τίγρεις, τζίνι και ιπτάμενα χαλιά. Ένα σκηνικό, στο πλαίσιο του οποίου προβάλλονται ολοκάθαρα χαρακτηριστικά της τοπικής κοινωνίας (φτώχεια – χλιδή, θέση της γυναίκας, κλοπή – τιμωρία κλπ.). Γενικότερα, η Γιασμίν δεν θα μπορούσε να είναι πιο ξεκάθαρα μια πριγκίπισσα της Ανατολής.
Ποκαχόντας
Βασισμένη σε πραγματική ιστορία, η ταινία Pocahontas προβάλλεται από την Walt Disney το 1995. Η Ποκαχόντας δεν είναι μια ηρωίδα σαν τις προηγούμενες, καθώς πρόκειται για ένα πραγματικό πρόσωπο. Αν και η εκδοχή της Disney είναι αρκετά διαφορετική από το αληθινό στόρι, και οι δύο ιστορίες μας ταξιδεύουν στην αποικία Jamestown της Virginia. Τα σκηνικά αντανακλούν την πραγματικότητα της εποχής και γενικότερα θα έλεγα πως η συγκεκριμένη ταινία έχει και μια ιστορική υπόσταση. Το αναφέρω αυτό, διότι το συγκεκριμένο φιλμ αναφέρεται σε μια περίοδο καθοριστικών αλλαγών σχετικά με την διαμόρφωση των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής.
Παρόλο που η Ποκαχόντας ήταν κόρη του αρχηγού της φυλής Powhatan, μπορεί να θεωρηθεί η πρώτη Αμερικανίδα πριγκίπισσα της Disney.
Μουλάν
Μια ηρωίδα χωρίς σταγόνα βασιλικού αίματος, κάτι το οποίο δεν έχει όμως και καμία σημασία. Η Mulan γνωρίζει για πρώτη φορά το κοινό της το 1998. Το στόρι βασίζεται στον μύθο της ομώνυμης επικής πολεμίστριας που πρωτοεμφανίζεται στο κινέζικο ποίημα Ballad of Mulan. Στην ταινία, όπως και στο ποίημα, η Μουλάν κατάγεται από την Tuoba, μια αρχαία κινέζικη φυλή, η οποία βρισκόταν στην περιοχή ανάμεσα στην Μογγολία και την Κίνα.
Για άλλη μια φορά, έχουμε ξεκάθαρες αναφορές στην πολιτισμική ταυτότητα της ηρωίδας μας. Πολύχρωμα τοπία που σου κόβουν την ανάσα, ομπρέλες, κιμονό, παιχνίδια Pai Sho, παραδοσιακά έθιμα και ενδύματα, μακιγιάζ και χτενίσματα, βεντάλιες, χοροί, σπαθιά και πολλά άλλα χαρακτηριστικά που παραπέμπουν στην πλούσια και εξαιρετικά ενδιαφέρουσα κινεζική κουλτούρα. Συν τοις άλλοις, η ταινία αναφέρεται σε πραγματικά γεγονότα βγαλμένα από την ιστορία του κινεζικού πολιτισμού (εισβολή των Huns).
Σε κάθε περίπτωση, η Μουλάν είναι μια λαϊκή ηρωίδα η οποία καταρρίπτει τα παραδοσιακά στερεότυπα όσον αφορά την διάκριση των φύλων, ενώ παράλληλα μας ταξιδεύει στην δική της μεριά του κόσμου αφήνοντας το προσωπικό της πολιτισμικό στίγμα στην ταινιοθήκη της Walt Disney.
Τιάνα
Μια ιστορία εμπνευσμένη από το παραμύθι των αδελφών Grimm The Frog Prince, το Princess and the Frog δημοσιεύεται το 2009.
Το σκηνικό της ταινίας τοποθετείται στην περιοχή της Νέας Ορλεάνης στις αρχές του 20ου αιώνα. Εκεί, η ηρωίδα μας παρουσιάζεται ως μια ανεξάρτητη μαγείρισσα, σε αντίθεση με το κακομαθημένο κορίτσι που εμφανιζόταν στην ορίτζιναλ ιστορία. Από τα έντονα χρώματα μέχρι τα γραφικά σοκάκια, όπου αντηχεί η τζαζ μουσική, το μεγαλύτερο μέρος του φιλμ αντικατοπτρίζει με δεξιότητα, ένα τοπίο που μας παραπέμπει στην αμερικανική πολιτεία της Λουϊζιάνα των αρχών του προηγούμενου αιώνα. Γενικότερα, κατά τη διάρκεια της ταινίας παρουσιάζονται ποικίλα χαρακτηριστικά της αρχιτεκτονικής, αλλά και της γαστρονομικής παράδοσης της περιοχής, γεγονός που δεν αφήνει περιθώρια για αμφιβολίες σχετικά με καταγωγή της πριγκίπισσας Τιάνα.
Ραπουνζέλ
Πρωταγωνίστρια της ταινίας Tangled, που πρωτοεμφανίστηκε στην μεγάλη οθόνη τον Νοέμβριο του 2010, είναι η αγαπημένη μας Ραπουνζέλ. Η ηρωίδα ζει στο φανταστικό βασίλειο Corona, η αρχιτεκτονική του οποίου φαίνεται δέχεται επιρροές από την παράδοση της Ανατολικής Ευρώπης. Αν και πολλοί τοποθετούν την ταινία στην περιοχή της Γερμανίας, θα έλεγα πως η μορφολογία του φυσικού τοπίου, παραπέμπει περισσότερο στους λόφους του βόρειου τμήματος της Πολωνίας, κοντά στην Βαλτική θάλασσα.
Μέριντα
Μια πριγκίπισσα περήφανη για την καταγωγή της, η Μέριντα, εμφανίζεται στις οθόνες μας το 2012 με την ταινία Brave. Οι περιπέτειες της συγκεκριμένης ηρωίδας της Disney διαδραματίζονται στις καταπράσινες πεδιάδες της Σκωτίας, την περίοδο του Μεσαίωνα. Η ταινία ενσωματώνει ποικίλα στοιχεία της σκωτσέζικης κουλτούρας, όπως τα παραδοσιακά σκωτσέζικα φορέματα, τα κιλτς (καρό φούστες), τους χαρακτηριστικούς ήχους της Γκάιντας, τα παραδοσιακά High Land Games (π.χ. τοξοβολία, σφαιροβολία κλπ.) ακόμη και τα χαρακτηριστικά της εμφάνισης των ηρώων (κόκκινα μαλλιά, ανοιχτόχρωμο δέρμα, φακίδες).
Ακόμα ένα ενδεικτικό, θα έλεγα, στοιχείο είναι και το τοπίο με τους ορθόλιθους (όρθιες σκαλισμένες πέτρες). Πρόκειται για μια ξεκάθαρη παραπομπή σε ένα αντίστοιχο αξιοθέατο που μπορούμε να θαυμάσουμε μέχρι και σήμερα στο χωριό Κάλλανις του νησιού Λιούις της Σκωτίας. Η θαρραλέα μας πριγκίπισσα, λοιπόν, είναι σίγουρα σκωτσέζα και το δηλώνει με καμάρι.
Έλσα & Άννα
Last but not least, οι πρωταγωνίστριες της ταινίας Frozen, Έλσα και Άννα βγαίνουν στο γυαλί τον Νοέμβριο του 2013. Οι εν λόγω πριγκίπισσες ζουν στο φανταστικό βασίλειο Anderelle. Δυστυχώς, στην πραγματικότητα δεν υπάρχει το συγκεκριμένο μέρος. Ωστόσο, δεδομένου ότι η ταινία είναι γεμάτη από στοιχεία της σκανδιναβικής κουλτούρας, είναι ασφαλές να υποθέσουμε πως οι δυο αδελφές μας βρίσκονται σε κάποια από τις βόρειες χώρες. Η μορφολογία του χιονισμένου τοπίου, τα χαρακτηριστικά ονόματα (π.χ. Όλαφ), τα έλκηθρα, οι τάρανδοι, η μουσική, τα παγωμένα τρόλλς αλλά και τα ενδυματολογικά στοιχεία στο φιλμ μας παραπέμπουν στα υψίπεδα της Νορβηγίας.
Εδώ και περίπου έναν αιώνα, η Walt Disney έχει παρασύρει το κοινό της σε περιπέτειες που διαδραματίζονται σε κάποια από τα πιο όμορφα μέρη του κόσμου. Εκτός αυτού, τα τελευταία χρόνια φαίνεται να προσπαθεί να ενσωματώσει στο έργο της διαφορετικές κουλτούρες, δείχνοντας πάντα τον απαιτούμενο σεβασμό και θαυμασμό προς αυτές. Σιγά σιγά, βλέπουμε τις ηρωίδες μας να εκσυγχρονίζονται και να προσαρμόζονται στα νέα πρότυπα της κάθε κοινωνίας που εκπροσωπούν. Η συμβολή της Walt Disney στην διατήρηση και την εξέλιξη των παραμυθιών και η προσπάθεια της να αναδείξει, ή να καταρρίψει διάφορα πολιτισμικά στερεότυπα, είναι αξιοθαύμαστη. Ευελπιστώ πως μελλοντικά, με την προσθήκη νέων ηρώων και ηρωίδων, θα καταφέρει να εκπροσωπήσει επάξια τις νέες γενιές από κάθε μεριά του κόσμου.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν:
- List of Walt Disney Pictures films. Ανακτήθηκε από: en.wikipedia.org
- Disney Princess Historical Costume Influences: Snow White (1937). Ανακτήθηκε από: www.frockflicks.com
- Snow White and the Seven Dwarfs (1937 film). Ανακτήθηκε από: en.wikipedia.org
- Ye Xian. Ανακτήθηκε από: en.wikipedia.org/wiki
- Sleeping Beauty (1959 film). Ανακτήθηκε από: en.wikipedia.org
- 7 Variants of Beauty and the Beast Fairy Tales – A Tale as Old as Time. Ανακτήθηκε από: www.pookpress.co.uk
- Aladdin (1992 Disney film). Ανακτήθηκε από: en.wikipedia.org
- Legacy of the Pocahontas Myth. Ανακτήθηκε από: www.theatlantic.com
- Mulan — China’s Heroine, an Asian Disney Princess. Ανακτήθηκε από: www.chinahighlights.com
- The Princess and the Frog. Ανακτήθηκε από: en.wikipedia.org
- DISNEY•PIXAR’S BRAVE. Ανακτήθηκε από: www.visitscotland.com
- Where Does Frozen Take Place? 9 Ways Norway Inspired Arendelle. Ανακτήθηκε από: www.familysearch.org
Παρόμοια άρθρα:
- H διφορούμενη ζωή του Walt Disney
- Ratatouille: ανακατεύοντας λαχανικά και συναισθήματα
- Η αληθινή ιστορία πίσω από τις ταινίες της Disney
Ακολουθήστε μας σε Instagram, Facebook και Spotify για περισσότερη έμπνευση.
