Ε. Βακαλό: «Η έννοια των τυφλών»

Ηχογράφηση από την Κορνηλία Χαλκίδη:

Η έννοια των τυφλών (1962) αποτελεί μία από τις 14 ποιητικές συλλογές που δημοσίευσε η ποιήτρια και τεχνοκριτικός Ε. Βακαλό, εστιάζοντας συμβολικά στην έννοια της τυφλότητας και τον ρόλο των αισθήσεων στο χώρο και την πρόσληψη αυτού, πλην της όρασης.

Η συμβολή της Βακαλό στην τέχνη της μεταπολεμικής Ελλάδας

Η Ε. Βακαλό συνιστά σημαντική γυναικεία παρουσία στο χώρο της τέχνης και της ποίησης της μεταπολεμικής Ελλάδας. Πιο συγκεκριμένα, στη βάση αλλά και στο επίκεντρο της θεωρίας της τοποθετεί την έννοια της προσομοίωσης, κατά την οποία ο θεατής συμμετέχει ενεργά στην διαδικασία πρόσληψης κάθε εικαστικού φαινομένου. Απορρίπτει, δηλαδή, την παθητικότητα του αποδέκτη, θέτοντάς τον συνδημιουργό του έργου τέχνης. Η σχέση θεατής – έργο τέχνης διακατέχει, κατά κανόνα, την θεωρητική της σκέψη, στην οποία αυτοί οι δύο όροι αλληλοσυμπληρώνονται, συνδιαμορφώνονται και επικοινωνούν άμεσα μεταξύ τους. Γενικά, εμπλουτίζει και αναπτύσσει πολυπρισματικά έννοιες και φαινόμενα που ως τότε δεν είχαν οριστεί από μία πιο μοντέρνα ματιά.

Η ποιητική συλλογή ” Η έννοια των τυφλών ” (1962)

Εν συνόλω, θα μπορούσαμε να πούμε πως η ποίησή της είναι σωματοκεντρική. Στην συγκεκριμένη ποιητική συλλογή, η ποιήτρια αντιτάσσεται στη μεταφορά του δυτικού πολιτισμού, βλέπω = γνωρίζω και την αντικαθιστά με το, δεν βλέπω = γνωρίζω. Με αυτό τρόπο, προτείνει πως η γνώση μπορεί να προέλθει από την αίσθηση της ακοής, της αφής ή των συναισθημάτων ενός ανθρώπου. Παράλληλα, η έννοια της τυφλότητας και οι αναφορές της στον ήλιο και το πουλί ως τρωκτικό των θεμελίων δεν μπορούν παρά να ερμηνευθούν, ποικιλοτρόπως, συμβολικά. Επίσης, ιδιαίτερη είναι η ατμόσφαιρα των ποιημάτων της καθώς, μέσω της συνειδητής ανακατάταξης των λέξεων της, επιθέτων, ουσιαστικών ή άρθρων, σε μία διαφορετική, παράδοξη σειρά, καλεί τον δέκτη να αποκωδικοποιήσει νοήματα. Δίνοντας του, αυτό που υποστηρίζει θεωρητικά: τη δυνατότητα να αναλάβει το ρόλο του συμμέτοχου / συνδημιουργού.

Ποίημα  Η έννοια των τυφλών 

– Απʼ το ημερολόγιο των τυφλών –
Απλώθηκε σα σκιά απειλής και ησυχίας μεγάλης, όταν μέσα της
βρίσκεσαι και δεν έχεις να λες
το «πότε πια θα ʽρθει»
Εφηβεία καινούργια με χλόη που μαύρη, τώρα καθώς το μπορούσα
κατάματα να βλέπω τον ήλιο, στις παρυφές του φυτρώνει

Κι όπως τότε που έρωτα περιμένοντας την καρδιά μου φοβόμουν
Πολλά γύρω μου κι αόριστα κι ακοές πιο ωραίες
Όπως πάντα πλησιάζοντας τη σιωπή και οι ψίθυροι και τα νεύματα
που διακρίνεις

Όλα μοιάζαν πως χάνονταν κι όλα τότε ξανοίγαν
Νοσταλγία αργής μεταμόρφωσης συνοδεύει το ποίημα
Γιατί τάχα πώς να βρεθήκανε οι επιθυμίες στο ποίημα και τα άλλα
που το θάνατο ετοιμάζουν;

Αυτά ένας συλλογισμός βαθύς τα αναπαύει

Ζώνες που αστράφτουν έρημες κι απρόσκοπτος ο αέρας τους
περνάει από τη γη

Με το γυμνό κεφάλι του και τις μικρές ψιλές φωνές, τις γρήγορες
Του λάρυγγα
Διασχίζοντας – τι γρήγορα – τις ζώνες του καιρού
Όχι με μιας
Με πάλεψε, σʼ όλο το σώμα μου έσκαψε για τα όμοια του φωλιές
Κι έγινα κατοικία άγριων πουλιών
Στη μέση ερημιάς

Τώρα εκεί θα κατοικεί τʼ ωραίο πουλί
Σʼ ένα κουβάρι συνωστίζεται αναπνοής
Το τρωκτικό των θεμελίων

Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν:

• http://www.poiein.gr
• Μορφές και λέξεις, στο έργο της Ελένης Βακαλό, Μαρία Κακαβούλια, Εκδόσεις Νεφέλη, 2004,2017

Παρόμοια άρθρα:

• Πέτρος Ρουκουτάκης: η τέχνη της αφής
• Ο Όμηρος και ο τυφλός αοιδός Δημόδοκος

Για περισσότερη έμπνευση, ακολουθήστε τις σελίδες μας σε Facebook και Instagram.

Giving Sight by Beasty-Press // Giving Sight The Project