Πηγή εικόνας: fanthatracks.com

Φανταστείτε έναν κόσμο όπου η ομοιομορφία και η έλλειψη εμπάθειας είναι η νόρμα. Μια παράλληλη πραγματικότητα αν θέλετε, όπου δεν έχετε τη δυνατότητα να εκφράσετε συναισθήματα και να σκέφτεστε ελεύθερα. Να στερείστε βασικών απολαύσεων όπως ένα γευστικό γεύμα ή σωματική επαφή κάθε είδους και για όλη αυτή τη καθημερινότητα να ανταμείβεστε με πολύωρη εργασία και ηχογραφημένες απαντήσεις ενός απρόσωπου θεού. Η προοπτική μιας τέτοιας ζωής φαντάζει απάνθρωπη και σίγουρα σε καμία περίπτωση θεμιτή (όχι πως θα είχαμε επιλογή). Παρόλα αυτά το THX 1138 πραγματεύεται αυτή την προοπτική. Σήμερα θα μυηθούμε σε ένα κόσμο που, όσο μακρινός και αν μας φαίνεται, έχει πολλές ομοιότητες με το δικό μας και δεν μπορούμε να τις αγνοήσουμε.

Ένας αλλοτινός Buck Rogers 

Το THX 1138 ξεκινά με μια αναφορά στη θρυλική σειρά ταινιών του 1939, Buck Rogers. Στα κινηματογραφικά επεισόδια ο Buck, ένας πιλότος που ξυπνά 500 χρόνια στο μέλλον, μαθαίνει ότι ο κόσμος κυβερνάται από τον σατανικό δικτάτορα Killer Kane. Ο Buck θα μπει στην αντίσταση και θα προσπαθήσει να σώσει το κόσμο από τον αντίζηλό του. Η ιστορία τους εξυμνείται σε 12 επεισόδια.

https://wonderclub.com/videogames/videogame-alphabetical-list.php?letter=b&console=atari
Πηγή εικόνας: wonderclub.com

Υπάρχουν πολλοί λόγοι για να ξεκινήσει κανείς μια δυστοπική ταινία σαν το THX 1138 με μια τέτοια αναφορά. Ο κυριότερος η σύγκριση. Ο Buck έχει παρουσιαστεί ως ένας ήρωας ικανός να σώσει το κόσμο και να προσφέρει ελπίδα στους απλούς πολίτες. Είναι γενναίος, έξυπνος και το poster boy μιας επανάστασης. Διαφέρει από τους άλλους ανθρώπους γιατί ήταν ήδη εκτός του συστήματος και αυτό αποτελεί το ατού του. Ο THX από την άλλη δεν είχε ποτέ αυτή την ευκαιρία. Είναι ένα με τη μάζα που χειραγωγείται και οι πιθανότητες να ξεφύγει είναι μικρές. Δεν διαθέτει ιδιαίτερες ικανότητες ούτε μπορεί να γίνει εύκολα αντικομφορμιστής και να πείσει και άλλους να τον ακολουθήσουν. Αλλά μιλάμε για σενάριο του George Lucas οπότε δύσκολα κανείς περιμένει να παραμείνει υποχείριο ο πρωταγωνιστής.

Η διαδοχή των καθοριστικών στιγμών φέρει στις οθόνες μας μαζί με τις ηθικολογίες ένα πιο προσεγγίσιμο και ρεαλιστικό χαρακτήρα. Αν και ο THX αποτελεί το κλασικό χαρακτήρα-είδωλο στις ταινίες του Lucas, όπου ανακαλύπτει τις δυνάμεις του και πάει κόντρα στο σύστημα, διατηρεί τα απλοϊκά του θέλω. Γίνεται ένας πρωταγωνιστής άξιος της προσοχής μας και τον στηρίζουμε στη προσπάθεια του να ξεφύγει.

Μαθήματα κοινωνιολογίας 

Στην πλασματική, οργουελική κοινωνία του THX 1138 παρατηρείται ένα μοτίβο ελέγχου, υπερκαταναλωτισμού και ομοιομορφίας. Το κράτος επιβάλλει τη χορήγηση φαρμάκων στους πολίτες του για τη συμμόρφωσή τους και ελέγχει αν τα πήραν με κάμερες εντός του σπιτιού τους. Δηλώνεται με έναν ψυχρό τρόπο η μικρή σημασία της ανθρώπινης ζωής με ένα ατύχημα στο εργοστάσιο που εργάζεται ο THX. Αναφέρει το θάνατο 242 εργαζομένων στο διπλανό τμήμα και τους επικροτεί που είχαν λιγότερες απώλειες. Η θεϊκή μορφή όπου μπορούν να απευθυνθούν δεν είναι παρά ένα προηχογραφημένο μήνυμα, με τους πολίτες να νιώθουν πως βρίσκονται σε ένα αδιέξοδο ακόμα και στις στιγμές αδυναμίας τους. Ακόμα και η ίδια η δόμηση της κοινωνίας βασίζεται στην ομοιομορφία των πολιτών -λευκές στολές και ξυρισμένα κεφάλια- και στο μετέπειτα κοινωνικό διαχωρισμό τους -απλοί πολίτες, ιερείς και αστυνομικοί.

Πηγή εικόνας: imdb.com

Ένα από τα μεγαλύτερα ατού της ταινίας είναι τα θέματα που εξερευνώνται στη διάρκεια των 86 λεπτών. Αποτελεί όμως πρόβλημα διότι αφήνονται σε μια ημιτελή κατάσταση. Σε αυτή τη μορφή κοινωνίας οι σεξουαλικές επαφές και η δημιουργία οικογένειας είναι ταμπού. Παρόλα αυτά δεν εξερευνάται το γιατί. Παροτρύνεται η υπερκατανάλωση και αγορά αγαθών. Όμως οι χώροι και τα άτομα δεν έχουν τίποτα στη κατοχή τους που να τη δικαιολογεί. Τα άτομα ελέγχονται συνεχώς για τη λήψη της φαρμακευτικής τους αγωγής αλλά όταν διαπιστώνεται η παύση της δεν γίνεται τίποτα. Υπάρχει συνεχώς και σε εμφανή σημεία αστυνομία που ελέγχει την δημόσια τάξη όμως στη πράξη δεν κάνουν τίποτα. Ακόμα και οι ποινές φυλάκισης επιβάλλονται σε μια φυλακή χωρίς τοίχους. Έτσι η συμμόρφωση των ατόμων δεν μας αγγίζει τόσο όσο σε άλλες ταινίες του Lucas και δεν συγκινούμαστε από την ζοφερή πραγματικότητα των ατόμων.

Βλέποντας το δάσος και όχι το δέντρο

Από κοινωνικής απόψεως, το THX 1138 λειτουργεί ως μια μορφή κοινωνικού πειράματος. Εξερευνά την ανθρώπινη ύπαρξη όταν στερείται όλα αυτά που την ορίζουν. Συλλέγει τις αντιδράσεις της έπειτα από συναπτά έτη υποδούλωσης και ελέγχου. Θέτει ηθικά ερωτήματα και αποτελεί ένα ενδιαφέρον θέμα για συζήτηση όντας μια δυνητική εξέλιξη της κοινωνίας μας. Σε αυτό το σημείο θέλω να αποδώσω έναν φόρο τιμής στον Walter Murch ο οποίος επιμελήθηκε όλες τις overhead ανακοινώσεις και λοιπές αφηγήσεις. Λειτούργησε με ένα καθοριστικότατο τρόπο και ένα μεγάλο μέρος του χαρακτηρισμού «οργουελική ταινία» οφείλεται σε αυτόν. Σας παροτρύνω να παρατηρήσετε τι λένε τα προωθητικά μηνύματα στην διάρκεια της ταινίας και να συγκρίνετε τον πλασματικό με το πραγματικό κόσμο.

THX 1138
Πηγή εικόνας: twitter.com

The begining of an era

Ο George Lucas έγινε γνωστός για τρία πράγματα στο κινηματογράφο. Μουσική υπόκρουση, φωτογραφία και δράση. Το δυνατό σημείο της ταινίας του δεν είναι το βαθυστόχαστο σενάριο μα το αίσθημα που μπορεί να προκαλέσει και η εντύπωση που μπορεί να αφήσει. Έτσι, παρότι υπάρχουν κάποιες σημαντικές «τρύπες», η γραφή του στην ουσία του αποτελεί ένα διαχρονικό φιλμ.

Πριν τον John Williams υπήρξε ο Lalo Schifrin και συνέθεσε μερικές από τις πιο ονειρικές μελωδίες που έχω ακούσει. Είτε συνόδευε μουσικά το κινηματογραφικό ζευγάρι των THX και LUH είτε τις σκηνές δράσης, ο Αργεντινο-Αμερικανός συνθέτης στάθηκε στο ύψος των περιστάσεων και αποτέλεσε έναν από τους λόγους που λάτρεψα τη ταινία. Χρησιμοποιώντας κυρίως έγχορδα, επιζητά να προκαλέσει ένα αίσθημα εγκατάλειψης και απόγνωσης για να συνοδεύσει τα καρέ. Η μουσική του χτίζει μια ιστορία που έχει σκοπό να ρίξει στα τάρταρα τη ψυχή μας και να την εξυψώσει πάλι όταν -επιτέλους- αντικρίσουμε το φως της μέρας.

Επιπλέον, αξίζει κανείς να παρατηρήσει την εξαιρετική φωτογραφία των David Myers και Albert Kihn. Σε ένα κόσμο φτιαγμένο από λάμπες φθορίου και έλλειψη χρωμάτων, πρέπει να επιβληθεί κανείς με μια ανθρωποκεντρική ματιά. Το δίδυμο το επιτυγχάνει με πλάνα που εστιάζουν στις απρόσωπες εκφράσεις και στην χαοτική μονόχρωμη πραγματικότητα. Στις σκηνές που καθιερώνουν την τάξη των πραγμάτων δημιουργούν μια αίσθηση εγκλωβισμού και χτίζουν στο μυαλό του θεατή τα επιτρεπόμενα όρια ελευθερίας του. Εξισορροπώντας το απέραντο λευκό μιας φυλακής χωρίς τοίχους με την ίδια την φυλακή που αποκαλούν καθημερινότητα, οι άνθρωποι εντός και εκτός του φιλμ αποκτούν μια πλούσια τροφή για σκέψη περί ελεύθερης βούλησης.

THX 1138
Πηγή εικόνας: lucasfilm.com

Ας μιλήσουμε όμως και για τις φιγούρες του THX 1138

Ο Lucas για να μπορέσει να αποδώσει την αποξένωση των ατόμων φρόντισε οι ηθοποιοί του να υποδύονται τους ρόλους του ως μια μίμηση άψυχων μηχανών. Εκ πρώτης όψεως οι θεατρικές ικανότητες των ηθοποιών κρίνονται και απορρίπτονται διότι είναι υπερβολικά απόμακροι. Και γι’ αυτό πετυχαίνουν το σκοπό τους. Μετέπειτα στην ιστορία, όταν παύουν να παίρνουν τα φάρμακα τους, διακρίνεται η ανθρωπιά τους και συνειδητοποιούμε μαζί τους τη πραγματική έννοια της ανθρώπινης φύσης μας.

Ο Robert Duvall, που αποτελεί το κέντρο βάρους της ταινίας, υποδύεται έναν ανυπάκουο εργάτη που καταφέρνει να ξεφύγει από τον ασφυκτικό κλοιό της κοινωνίας. Παρότι σεναριακά αδικείται διότι δεν υπάρχει ουσιαστική ανάπτυξη του χαρακτήρα του, ο Duvall έχει μια όμορφη εξελικτική πορεία. Η συμπρωταγωνίστριά του, Maggie McOmie, παρότι ως LUH 3417 είχε προοπτικές για μια βαρυσήμαντη θέση στη πλοκή, χάθηκε κάπου στη πορεία. Έτσι έμεινε στο μυαλό μου ως μια συνεχής αναφορά στις συζητήσεις των υπολοίπων. Άκρως ενδιαφέρουσα αποτέλεσε η παρουσία του Donald Pleasence ο οποίος υποδύθηκε τον SEN 5241. Πέρασε από την οθόνη μας ως ένα χειριστικό άτομο και κατέληξε ως μια τραγική φιγούρα, της οποίας η κατάληξη προκαλεί λύπηση. Τέλος, θα ήθελα να αναφέρω τους Don Pedro Colley και James Wheaton για δύο ρόλους που δεν τραβούν τόση προσοχή πάνω τους αλλά αποτελούν ένα σημείο αναφοράς για το THX 1138.

Πηγή εικόνας: berlinale.de

Αντί απολογισμού 

H soft science fiction ταινία του 1971, THX 1138, αποτελεί ένα από τα «κρυφά διαμάντια» και του είδους και του δημιουργού. Ως ταινία σίγουρα έχει ελλείψεις και σίγουρα έχει στιγμές που αναρωτιέται κανείς αν τα 86 της λεπτά υπόκεινται σε κάποιo περίεργo φυσικό φαινόμενο και μακραίνει η διάρκεια τους. Ως σύνολο, η επιστημονική οπερέτα είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα προσπάθεια μιας δυστοπίας και σίγουρα η δράση της είναι ικανή να καλύψει την πιθανή βαρεμάρα που μπορεί να προκαλέσει ο υπερβολικός ανούσιος διάλογος. Πάντως αν περιμένετε κάποια πρώιμη δουλειά του Star Wars ίσως και να ικανοποιηθείτε. Ίσως και όχι. Εξάλλου έχουμε μάθει να αγαπάμε τον Lucas από συνήθεια πλέον.

Ακολουθήστε τις σελίδες μας σε FacebookInstagram και Spotify για περισσότερη έμπνευση.