Ο Eugene Smith γεννήθηκε το 1918 στην πόλη Ουιτσίτα, του Κάνσας των Ηνωμένων Πολιτειών. Η μητέρα του ασχολούταν ερασιτεχνικά με την φωτογραφία. Έτσι, η πρώτη γνωριμία του με την τέχνη του φακού πραγματοποιήθηκε σε πολύ μικρή ηλικία. Μετά την αυτοκτονία του πατέρα του, ο Smith απέκτησε εμμονή με την κάμερα στην προσπάθεια του να αντιμετωπίσει αυτό το τραγικό γεγονός. Ήταν πεπεισμένος πως οι εφημερίδες που κάλυψαν το θέμα της αυτοκτονίας είχαν παραποιήσει τις πραγματικές συνθήκες. Γεγονός που τον έκανε να αμφισβητήσει την ποιότητα του αμερικανικού τύπου και τον οδήγησε να επιδιώξει, καθ’ όλη την διάρκεια της καριέρας του ως φωτορεπόρτερ, την απόλυτη ειλικρίνεια, την αντικειμενικότητα αλλά και την όσο το δυνατόν καλύτερη ποιότητα στην δουλειά του.
Τα πρώτα χρόνια
Ο Smith ξεκίνησε την καριέρα του βγάζοντας φωτογραφίες για δύο τοπικές εφημερίδες («The Wichita Eagle», «The Beacon»). Στη συνέχεια, σπούδασε για ένα χρόνο, με υποτροφία, στο πανεπιστήμιο Notre Dame της Ιντιάνα. Το 1937 μετακόμισε στην Νέα Υόρκη και ξεκίνησε να δουλεύει για την εφημερίδα «Newsweek» εγκαταλείποντας τις σπουδές του. Από το 1938 έως το 1939 εργάστηκε ως ελεύθερος φωτογράφος, δημοσιεύοντας φωτογραφίες σε περιοδικά – εφημερίδες όπως «Life», «Collier’s», «Harper’s Bazaar» και «New York Times» και τελικά συνεργάστηκε μόνιμα με το περιοδικό «Life» (1939-1941).
Κατά τη διάρκεια του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου, δούλεψε ως πολεμικός ανταποκριτής. Αρχικά εργάστηκε για την εκδοτική εταιρία Ziff-Davis και αργότερα για το περιοδικό «Life», καλύπτοντας το θέμα του πολέμου στο θέατρο του Ειρηνικού Ωκεανού (1942-1944). Οι φωτογραφίες του από τον πόλεμο είναι γνωστές τόσο για την συναισθηματική τους φόρτιση όσο και για την αληθοφάνεια τους.
Ανάμεσα στις δεκάδες φωτογραφίες που τράβηξε εκείνη την περίοδο ξεχωρίζουν οι εξής δύο: Burial at sea (1944), Soldier in Saipan Holds Baby (1944).
Burial at sea (1944)
Εξετάζοντας την σύνθεση της εικόνας της ταφής στη θάλασσα, το πρώτο πράγμα που παρατηρούμε είναι το πτώμα. Μια άμορφη, υπερβολικά ακίνητη μάζα, τυλιγμένη σε ένα λευκό σεντόνι, που απέχει μόλις λίγα μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας. Η εικόνα του πτώματος δεν μας παρουσιάζεται ωραιοποιημένη. Ο φωτογράφος δεν επιχειρεί να καλύψει ή να παραβλέψει το θέαμα. Aντιθέτως, μας παρουσιάζει την γυμνή αλήθεια, την εικόνα του θανάτου όπως είναι στην πραγματικότητα, ψυχρή, σκοτεινή και άκαμπτη. Αυτό οφείλεται τόσο στην εμμονή του για τη διάδοση της αλήθειας μέσω των φωτογραφιών του όσο και σε κάτι που είχε δηλώσει ο ίδιος στην αυτοβιογραφία του, «W. Eugene Smith: Shadow and Substance: The Life and Work of an American Photographer»,
«…με την ελπίδα ότι μπορεί αυτές να αντηχούν στο μυαλό των ανθρώπων στο μέλλον προκαλώντας τους να είναι προσεκτικοί, να θυμούνται το παρελθόν και να έχουν αντίληψη…»
Με λίγα λόγια, ο Smith ήλπιζε ότι οι φωτογραφίες του θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως αρκετά ισχυροί συναισθηματικοί καταλύτες ώστε να αποφευχθούν παρόμοιες καταστάσεις στο μέλλον.
Στην συγκεκριμένη φωτογραφία χρησιμοποιεί συνθετικά στοιχεία προκειμένου να ενισχύσει την δύναμη και το δράμα της εικόνας. Η λήψη της φωτογραφίας την κατάλληλη στιγμή, η σωστή χρήση της φωτοσκίασης καθώς και η αντίθεση του λευκού χρώματος των ναυτών με το μαύρο κατάστρωμα σε συνδυασμό με την αμυδρή θαμπάδα, η οποία προσδίδει μια αίσθηση κίνησης στην εικόνα, εξυπηρετούν αυτόν ακριβώς τον σκοπό. Το μάτι του θεατή που επεξεργάζεται τη φωτογραφία ακολουθεί ένα οπτικό μονοπάτι. Aπό την άνω αριστερή γωνία της εικόνας καταλήγει στο κέντρο, όπου οι αγωγοί ολίσθησης μας συνδέουν άμεσα με την πτώση του σώματος και από εκεί, κάτω στα βάθη της θάλασσας.
Soldier in Saipan Holds Baby (1944)
Ακoλουθώντας τα αμερικανικά στρατεύματα στο Saipan, ο W. Eugene Smith τράβηξε την παραπάνω εικόνα τον Ιούλιο του 1944. Ο στρατιώτης που απεικονίζεται έχει μόλις διασώσει ένα βρέφος μέσα από μία σπηλιά γεμάτη χιλιάδες πτώματα.
Η εικόνα αυτή δημοσιεύτηκε τον Αύγουστο του 1944 στο περιοδικό «Life» με τον εξής υπότιτλο:
«Το μοναδικό ζωντανό άτομο ανάμεσα σε εκατοντάδες πτώματα σε μια σπηλιά, ήταν αυτό το καλυμμένο με μύγες μωρό το οποίο σχεδόν πνίγηκε πριν το βρουν οι στρατιώτες και το μεταφέρουν γρήγορα στο νοσοκομείο.»
Στην συγκεκριμένη εικόνα, o φωτογράφος, απαθανατίζει μια τρομακτική αλλά συνάμα τρυφερή στιγμή. Η εικόνα ενός Αμερικανού στρατιώτη, ο οποίος σώζει ένα νεογέννητο βρέφος στο Saipan, προκαλεί έντονα συναισθήματα στους Αμερικανούς πολίτες και τους ωθεί να δουν τον πόλεμο από μια άλλη οπτική γωνία. Μια τέτοια εικόνα από τη μία, τονίζει τον αντίκτυπο του πολέμου, την πραγματική φρίκη και τις απώλειες που προκαλούνται από τις εχθροπραξίες. Από την άλλη όμως, λειτουργεί και ως μέσο εμψύχωσης των Αμερικανών πολιτών παρουσιάζοντας τους έναν στρατιώτη με ανθρώπινη πλευρά.
Το πώς ο θεατής αντιλαμβάνεται μια φωτογραφία επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από τον τρόπο που ο φωτογράφος επιλέγει να κάνει την λήψη. Η συγκεκριμένη φωτογραφία έχει τραβηχτεί από πάνω, αντικατοπτρίζοντας τον στρατιώτη να κρατά το βρέφος (σημείο εστίασης). Ο δεύτερος στρατιώτης στο παρασκήνιο προσθέτει την ιδέα της Αμερικής ότι ο στρατός στο σύνολό του εργάστηκε για να σώσει ζωές . Στη φωτογραφία το μωρό είναι το άτομο που χρήζει προστασίας και η λήψη δείχνει ότι οι δύο στρατιώτες φροντίζουν για τη διάσωση του. Γνωρίζοντας την ιδεολογία του Smith, θα έλεγα πως ο στόχος του στην συγκεκριμένη εικόνα ήταν περισσότερο η απεικόνιση της φρίκης του πολέμου και όχι τόσο η εμψύχωση του αμερικανικού λαού.
Ο τραυματισμός
Η δουλειά του ως πολεμικός ανταποκριτής διακόπηκε το 1945 καθώς κατά τη διάρκεια της εισβολής στην Okinawa υπέστη σοβαρούς τραυματισμούς στο πρόσωπο και τα χέρια. Μετά από δύο χρόνια χειρουργικών επεμβάσεων και ανάρρωσης, ο Smith μετά βίας μπορούσε να κρατήσει την κάμερα. Ωστόσο, φαινόταν αποφασισμένος να δημιουργήσει φωτογραφίες με κοινωνικό ενδιαφέρον, που θα αποτελούσαν σύμβολα ελπίδας και ευτυχίας. Όπως είπε και ο ίδιος σε συνέντευξη του, μερικά χρόνια αργότερα: «Την ημέρα που προσπάθησα ξανά για πρώτη φορά να φτιάξω μια φωτογραφία, μετά βίας μπορούσα να βάλω το ρολό του φιλμ στην κάμερα. Ωστόσο, ήμουν αποφασισμένος ότι αυτή η πρώτη φωτογραφία θα ήταν το αντίθετο από τις φωτογραφίες του πολέμου, και ότι θα αντικατοπτρίζει την θετική πλευρά της ζωής.»
A Walk To The Paradise Garden (1946)
Το 1946, μετά από δύο χρόνια αποχής από το φωτογραφικό του έργο, ο Eugene Smith τραβάει την πρώτη του φωτογραφία κατά τη διάρκεια μιας βόλτας στο πάρκο με τα παιδιά του (Juanita και Patrick Smith). Η εικόνα αυτή αποτελεί μια από τις πιο διάσημες φωτογραφίες του και αντιπροσωπεύει την νέα του νοοτροπία. Είναι, δηλαδή, χαρακτηριστικό παράδειγμα της τάσης του για απεικόνιση μιας θετικής και ελπιδοφόρας πλευράς της ζωής μετά την φρικτή εμπειρία του ατυχήματος.
Κατά τη διάρκεια εκείνης της βόλτας ο Smith βρήκε μέσα από τα παιδιά του όχι μόνο την έμπνευση για να συνεχίσει το έργο του αλλά και τη δύναμη να ξεπεράσει την δύσκολη περίοδο του τραυματισμού του.
Η εικόνα αντικατοπτρίζει δύο μικρά παιδιά, πιασμένα χέρι με χέρι να βαδίζουν προς το πάρκο προκειμένου να ανακαλύψουν τις ομορφιές του. Πρόκειται για μία εκπληκτική, φορτισμένη συναισθηματικά, εικόνα, η οποία δίνει ένα θετικό μήνυμα για την ζωή. Μέσω της αθωότητας των δύο μικρών παιδιών, ο φωτογράφος προκαλεί στον θεατή μια αίσθηση αισιοδοξίας. Με τον τρόπο που βαδίζουν από το σκοτάδι προς το λευκό φώς τα δύο νήπια, φαντάζουν σαν να προχωρούν προς το μέλλον. Ένα μέλλον που παρουσιάζεται ελπιδοφόρο. Με έναν ανέμελο τρόπο, προχωρούν μπροστά, κατευθύνονται προς ένα καλύτερο αύριο που φαντάζει πιο φωτεινό.
Γνωρίζοντας τις ιδιαίτερες περιστάσεις κάτω από τις οποίες τραβήχτηκε η συγκεκριμένη φωτογραφία, νομίζω είναι ξεκάθαρο το μήνυμα του φωτογράφου. Παρά τους πολέμους, τις δυστυχίες και την καταστροφή, η ζωή συνεχίζεται. Για αυτό, οφείλουμε να βλέπουμε το μέλλον αισιόδοξα, σαν δύο μικρά παιδιά, έτοιμα για εξερεύνηση. Πρόκειται για ένα κοινωνικό μήνυμα που απευθύνεται στους ανθρώπους της εποχής, οι οποίοι έχουν υποφέρει αρκετά από τις διαμάχες και τους συνεχείς πολέμους, υπενθυμίζοντας τους ότι υπάρχει και η θετική πλευρά της ζωής.
Η ανάκαμψη
Ο Smith συνέχισε την δουλειά του και τελειοποίησε την τέχνη των φωτογραφικών εκθέσεων μέσα στα επόμενα χρόνια. Επιπλέον, παραιτήθηκε από το «Life» εξαιτίας του τρόπου με τον οποίο το περιοδικό είχε χρησιμοποιήσει κάποιες φωτογραφίες του. Το 1955, συνεργάστηκε με το φωτογραφικό πρακτορείο Magnum, όπου ξεκίνησε το τριετές έργο του για την πόλη του Pittsburgh. Από το 1957 μέχρι το 1965 ο Eugene Smith φωτογράφιζε μουσικούς της τζαζ που έπαιζαν σε ένα διαμέρισμα στο Manhattan.
Τον Ιανουάριο του 1972, ξεκίνησε ένα νέο πρόγραμμα στην Minamata, ένα μικρό ψαροχώρι της Ιαπωνίας. Το νερό του χωριού είχε δηλητηριαστεί από υδράργυρο, λόγω της εκβιομηχάνισης της περιοχής, με αποτέλεσμα μια ολόκληρη γενιά ανθρώπων σε εκείνο το χωριό να γεννηθούν παραμορφωμένοι. Η φωτογραφία που ακολουθεί ανήκει σε αυτή την συλλογή.
Tomoko Uemura in Her Bath (December 1971)
Ο Smith και η γυναίκα του (Aileen M. Smith) έζησαν στην Minamata για τρία χρόνια (1971-1973). Εκεί δημιούργησε μια φωτογραφική έκθεση η οποία παρουσίαζε την αρρώστια που έπληττε τα παιδιά της περιοχής. Μια τραγωδία που οφειλόταν σε ένα εργοστάσιο το οποίο άδειαζε βαρέα μέταλλα στα αποθέματα νερού του χωριού. Η έκθεση δημοσιεύτηκε το 1975 με το όνομα “Minamata, Words and Photographs by W.E. Smith and A.M. Smith.”.
Η παραπάνω εικόνα αποτελεί ένα από τα πιο χαρακτηρίστηκα έργα αυτής της έκθεσης.
Η δραματική αυτή φωτογραφία τραβήχτηκε με σκοπό την ευαισθητοποίηση της Ιαπωνικής κυβέρνησης και γενικότερα του κοινού σχετικά με το θέμα της μόλυνσης. Ήταν μια δημόσια κατακραυγή για την κατάσταση αυτή των ανθρώπων και συγχρόνως μια παράκληση για την λήψη μέτρων σχετικά με το θέμα.
Στην φωτογραφία απεικονίζεται η Ryoko Uemura, κρατώντας το παραμορφωμένο παιδί της, Tomoko, σε μια γιαπωνέζικη μπανιέρα. Παρατηρώντας την εικόνα, διακρίνουμε ξεκάθαρα την θλίψη και τον πόνο της μητέρας καθώς περιποιείται το παιδί της. Η φωτογραφία είναι σκοτεινή και προκαλεί στον θεατή συναισθήματα τρόμου αλλά και συμπόνιας για την άτυχη οικογένεια. Αποτελεί αδιαμφισβήτητα μια εκπληκτική φωτογραφία, που καταφέρνει να αναδείξει την αγάπη μιας μητέρας για το παιδί της και τον πόνο που της προκαλεί η κατάσταση του. Η οικογένεια Uemura, παρόλο που δέχτηκε να ποζάρει για τον φωτογράφο, ζήτησε να μην δημοσιοποιηθεί η συγκεκριμένη φωτογραφία. Για αυτό τον λόγο, παρατηρούμε ότι δεν εμφανίζεται σε συγκεκριμένα ανθολόγια.
Λόγω της συλλογής του, ο Smith δέχτηκε επίθεση από υπαλλήλους της βιομηχανίας που μόλυνε το νερό και τραυματίστηκε σοβαρά. Ωστόσο, οι φωτογραφίες του οδήγησαν την κυβέρνηση στο να πάρει άμεσες αποφάσεις περί την αντιμετώπιση του θέματος και ανάγκασε την εταιρία να αποζημιώσει 2,500 άτομα.
Τα τελευταία χρόνια
Τον Νοέμβριο του 1974, ο φωτογράφος επέστρεψε από την Minimata και μετακόμισε στην Νέα Υόρκη με μια νέα σύζυγο, την Sherry Suris. Το 1977 μετακόμισαν στην Αριζόνα οπού ανέλαβε να διδάξει στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνας, στο τμήμα της τέχνης και στο τμήμα της δημοσιογραφίας. Πέθανε στις 15 Οκτωβρίου του 1978, μετά από ένα σοβαρό εγκεφαλικό επεισόδιο.
Το Κέντρο Δημιουργικής φωτογραφίας της Αριζόνα διαθέτει την μεγαλύτερη έκθεση φωτογραφιών του. Μια έκθεση που αποτελείται από 3.000 τυπωμένες φωτογραφίες, χιλιάδες αρνητικά, αποκόμματα περιοδικών, γράμματα, κάμερες και φωτογραφικό εξοπλισμό.
Ο Eugene Smith ήταν αναμφισβήτητα ένας από τους σημαντικότερους φωτογράφους της εποχής του. Ένας άνθρωπος, που προσπάθησε μέσω της τέχνης του να δήξει στον κόσμο την καλή αλλά και την κακή πλευρά της ζωής. Ένας καλλιτέχνης, που χρησιμοποίησε την δύναμη της φωτογραφίας για να αλλάξει τον κόσμο προς το καλύτερο.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν:
- W. Eugene Smith
- Smith, W. Eugene
- Rescuing a Dying Infant in Saipan
- Living with the Dead: W. Eugene Smith and World War II
Παρόμοια άρθρα:
- Ομαδική Έκθεση Φωτογραφίας Fine Art στη Blank Wall Gallery
- Ομαδική Έκθεση Φωτογραφίας της ομάδας PHOTOPIA στη Blank Wall Gallery
- Δήμητρα Παπαγεωργίου: «το Αυτοπορτραίτο είναι ένα προσωπικό ταξίδι»
Ακολουθήστε τις σελίδες μας σε Facebook, Instagram και Spotify για περισσότερη έμπνευση.
