Η επέτειος του Πολυτεχνείου της 17ης Νοεμβρίου το 1973

Η επέτειος του πολυτεχνείου, της 17ης Νοεμβρίου και τα νέα μέτρα για την καταπολέμιση της εξάπλωσης του covid 19, που καθιστούν απαγορευτικές τις πορείες γι’αυτό το γεγονός, το κάνουν να μοιάζει πιο επίκαιρο από ποτέ να μιλάμε σήμερα για έκεινη την εποχή.

Στο σημείο αυτό θα ήθελα να επιστήσω την προσοχή όλων στο άρθρο του Συντάγματος 114. «Η τήρηση του Συντάγματος επαφίεται στον πατριωτισμό των Ελλήνων. Που δικαιούνται και υποχρεούνται να αντιστέκονται με κάθε μέσο εναντίον οποιουδήποτε επιχειρεί να το καταλύσει με τη βία». Δυστυχώς κάποιοι αποφάσισα ν’ ακολουθήσουν τη γνωστή φράση. Πονάει κεφάλι, κόψει κεφάλι. Διότι άγια η προστασία της υγείας και η αντιμετώπιση της κρίσης, αλλά υπάρχουν κι άλλα που πρέπει να δούμε όταν βγούμε από αυτήν την περιπέτεια. Όπως άλλωστε η σημερινή επέτειος μας υπενθυμίζει, το σπουδαιότερο όλων είναι τα δημοκρατικά μας δικαιώματα. Και κατά πόσο αυτά καταλύονται στο όνομα του κορονοϊού.

Η στρατιωτική δικτατορία στην Ελλάδα

Η επέτειος του πολυτεχνείου που γιορτάζουμε σήμερα, όσο κι αν φαντάζει μακρινή δεν είναι παρά μόνο σαρανταέξι χρόνια πριν. Όταν καταπατήθηκαν οι πύλες του Μετσόβειου Πολυτεχνείου Αθηνών και σκοτώθηκαν νέα παιδιά. Οι παππουδές αλλά και οι γονείς μας ακομά, έζησαν εκείνα τα εφτά μάυρα χρόνια, στην ιστορία της δημοκρατίας στη χώρα μας. Της χώρας που την γέννησε (τη δημοκρατία). Τα χρόνια δηλαδή που κατέλυσαν το δημοκρατικό πολίτευμα στην Ελλάδα και επέβαλλαν μία στυγνή δικτατορία: 1967 – 1974.

Η Ελλάδα απο 21 Απριλίου 1967 μέχρι 23 Ιουλιού 1974, κυβερνήθηκε από στρατιωτική δικτατορία που επιβλήθηκε με στρατιωτικό πραξικόπημα. Γι’ αυτό ονομάζεται και «Δικτατορία της 21ης Απριλίου» και οι ηγέτες της «Απριλιανοί». Η περίοδος της δικτατορικής διακυβέρνησης διήρκησε επτά χρόνια. Εξού και η περίοδος αυτή αποκαλείται «επταετία». Οι πραξικοπηματίες την αποκαλούσαν «Επάνασταση της 21ης Απριλίου».

Το πραξικόπημα είχε επικεφαλής τον ταξίαρχο Στυλιανό Παττακό και τους συνταγματάρχες Γεώργιο Παπαδόπουλο και Νικόλαο Μακαρέζο. Ο αιφνιδιασμός ήταν πλήρης. Στις 3:30 τα ξημερώματα της 21ης Απριλίου το στρατιωτικό κίνημα είχε επικρατήσει. Νωρίς το πρωί, το ραδιόφωνο ΕΙΡ έπαιζε εμβατήρια και δημοτικά άσματα. Οι αγουροξυπνημένοι Έλληνες άκουγαν τα πρώτα «Αποφασίζομεν και Διατάζομεν» των δικτατόρων. Που ήταν η απαγόρευση των συγκεντρώσεων άνω των τριών ατόμων. Με συντακτική πράξη κατά τη διάρκεια της ημέρας, ανεστάλησαν οι διατάξεις του Συντάγματος. Και ματαιώθηκαν οι εκλογές της 28ης Μαΐου 1967.

Τα γεγονότα

Τον Οκτώβριο του 1967 ξεκίνησε να χρησιμοποιείται για το δικτατορικό καθεστώς ο ισπανικός όρος «χούντα». Είχε εισαχθεί στον ελληνικό δημόσιο λόγο, από το 1965 για να περιγράψει ομάδες που απεργάζονταν αντιδημοκρατικά σχέδια. Η χρήση του οποίου για τη δικτατορία διαδόθηκε ευρέως. Λόγω της υιοθέτησης και χρήσης του όρου από εκπομπές πολλών ξένων ραδιοφωνικών σταθμών. Όπως της Μόσχας ο Deutsche Welle και το BBC. Για οποιαδήποτε επιβαλλόμενη στρατοκρατία γενικότερα.

Την εξουσία ασκούσε άμεσα ή έμμεσα κυρίως μία ομάδα πραξικοπηματιών συνταγματαρχών. Από τους οποίους το καθεστώς ονομάστηκε και «Χούντα των Συνταγματαρχών» ή «Δικτατορία των Συνταγματαρχών». Στη διάρκεια της επταετίας σχηματίστηκαν τέσσερις δικτατορικές κυβερνήσεις. Η κυβέρνηση Κωνσταντίνου Κόλλια 1967, η κυβέρνηση Γεωργίου Παπαδόπουλου 1967, η κυβέρνηση Σπύρου Μαρκεζίνη 1973 και η κυβέρνηση Αδαμαντίου Ανδρουτσόπουλου 1973.

Η επέτειος του πολυτεχνείου, μας θυμίζει πάντα πως η κατάργηση των στοιχειωδών ελευθεριών, οι φυλακές, οι εξορίες, τα βασανιστήρια. Οι δολοφονίες των αντιπάλων του καθεστώτος, ο πνευματικός και πολιτιστικός μεσαίωνας. Αλλά και η Κυπριακή τραγωδία, καταγράφουν τη Χούντα των Συνταγματαρχών, ως μία από τις μελανότερες στιγμές της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας.

Η εξέγερση του Πολυτεχνείου

Η επέτειος του πολυτεχνείου ζει στη συλλογική μνήμη. Είναι ένα αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας, της δημοκρατίας και της πάλης για έναν καλύτερο κόσμο. Η εξέγερση, ήταν μαζική και δυναμική εκδήλωση της λαϊκής αντίθεσης στο καθεστώς της Χούντας των συνταγματαρχών. Έλαβε χώρα στην ελληνική επικράτεια τον Νοέμβριο του 1973. Η εξέγερση ξεκίνησε στις 14 Νοεμβρίου με κατάληψη του Μετσόβειου Πολυτεχνείου Αθηνών. Από φοιτητές και σπουδαστές. Κλιμακώθηκε σε αντιχουντική εξέγερση, καταλήγοντας σε αιματοχυσία το πρωί της 17ης Νοεμβρίου. Τη μέρα που τιμάται ως επέτειος του πολυτεχνείου, ύστερα από μια σειρά γεγονότων αρχής γενομένης με την είσοδο άρματος μάχης στον χώρο του πολυτεχνείου. Η χούντα επανέφερε σε ισχύ τον σχετικό στρατιωτικό νόμο που απαγόρευε τις συγκεντρώσεις και την κυκλοφορία σε όλη την επικράτεια.

Η χούντα, στην προσπάθειά της να ελέγξει κάθε πλευρά της πολιτικής, είχε αναμιχθεί στον φοιτητικό συνδικαλισμό από το 1967. Απαγορεύοντας τις φοιτητικές εκλογές στα πανεπιστήμια. Στρατολογούσε υποχρεωτικά φοιτητές και επέβαλλε μη εκλεγμένους ηγέτες των φοιτητικών συλλόγων, στην Eθνική Φοιτητική Ένωση Eλλάδας (ΕΦΕΕ).

Η δράση των φοιτητών

Έτσι τον Φεβρουάριο του 1973 περίπου τρείς με τέσσερις χιλιάδες φοιτητές της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών κατέλαβαν το κτίριο της σχολής τους. Ζητώντας ανάκληση του νόμου 1347 που επέβαλε την στράτευση «αντιδραστικών νέων». Από την ταράτσα του κτιρίου προβάλλοντας τα συνθήματα «Δημοκρατία», «Κάτω η Χούντα» και «Ζήτω η Ελευθερία». Απήγγειλλαν τον ακόλουθο όρκο. «Εμείς οι φοιτηταί των Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων. Ορκιζόμαστε στο όνομα της ελευθερίας να αγωνισθούμε μέχρι τέλους για την κατοχύρωση, των ακαδημαϊκών ελευθεριών. Του πανεπιστημιακού ασύλου και της ανακλήσεως όλων των καταπιεστικών νόμων και διαταγμάτων».

Οι φοιτητές που αυτοαποκαλούνταν «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι», οχυρώθηκαν μέσα στο κτίριο της σχολής. Ξεκίνησαν τη λειτουργία του ανεξάρτητου ραδιοφωνικού σταθμού του πολυτεχνείου. Το πλέον ιστορικό, μήνυμά τους ήταν. «Εδώ Πολυτεχνείο! Λαέ της Ελλάδας το Πολυτεχνείο είναι σημαιοφόρος του αγώνα μας. Του αγώνα σας, του κοινού αγώνα μας ενάντια στη δικτατορία και για την Δημοκρατία». Εκφωνητές του σταθμού ήταν η Μαρία Δαμανάκη, ο Δημήτρης Παπαχρήστος και ο Μίλτος Χαραλαμπίδης. Επιπλέον, στο πολυτεχνείο εγκαταστάθηκαν πολύγραφοι. Για να πληροφορούν τους φοιτητές και τον υπόλοιπο κόσμο. Συγκροτήθηκαν συνεργεία φοιτητών, που έγραφαν συνθήματα. Σε πλακάτ, σε τοίχους, στα τρόλεϊ, στα λεωφορεία και στα ταξί για να τα γνωρίσουν όλοι οι Αθηναίοι. Στο πολυτεχνείο οργανώθηκε εστιατόριο και νοσοκομείο. Ενώ ομάδες φοιτητών ανέλαβαν την περιφρούρηση του χώρου.

Η επέτειος του πολυτεχνέιου

Από τις 14 Νοεμβρίου μέχρι και τις 17 Νοεμβρίου στήθηκαν οδοφράγματα και διεξήχθησαν οδομαχίες μεταξύ εξεγερμένων και αστυνομίας. Αυτό επρόκειτο να αποτελέσει την κορύφωση των αντιδικτατορικών εκδηλώσεων. Μεγάλες αστυνομικές δυνάμεις επιτέθηκαν εναντίον του πλήθους που ήταν συγκεντρωμένο έξω από το Πολυτεχνείο. Με γκλομπς, δακρυγόνα και σφαίρες ντουμ-ντουμ. Στις 3:00 της 17ης Νοεμβρίου, τη μέρα που γιορτάζεται ως επέτειος του πολυτεχνείου. Κι ενώ οι διαπραγματεύσεις για ασφαλή αποχώρηση των φοιτητών από το χώρο του Πολυτεχνείου βρίσκονταν σε εξέλιξη. Aποφασίστηκε η επέμβαση του στρατού. Ένα από τα τρία άρματα που είχαν παραταχθεί έξω από τη σχολή, γκρέμισε την κεντρική πύλη. Κατά την είσοδο του άρματος, χτυπήθηκαν θανάσιμα oι φοιτητές που βρίσκονται πίσω από την πύλη. Καθώς επίσης μία κοπέλα  που ήταν σκαρφαλωμένη στον περίβολο κρατώντας την ελληνική σημαία. Κι ένα αγοράκι πέντε ετών που χτυπήθηκε απο πυροβόλο. Οι μοίρες των ΛΟΚ, μαζί με ομάδες αστυνομικών, εισέβαλαν στο Πολυτεχνείο και κυνήγησαν τους φοιτητές. Οι οποίοι πηδώντας από τα κάγκελα προσπάθησαν να διαφύγουν στους γύρω δρόμους. Τους κυνηγούσαν αστυνομικοί, και ΕΣΑτζήδες. Αρκετοί σώθηκαν, πολλοί άλλοι συνελήφθησαν και μεταφέρθηκαν στη Γενική Ασφάλεια και στην ΕΣΑ.

Μετά τη μεταπολίτευση αξιωματικοί της Αστυνομίας ανακρινόμενοι, ανέφεραν ότι οι συλληφθέντες ξεπέρασαν τα 2400 άτομα. Οι νεκροί επισήμως ανήλθαν σε 34 άτομα. Στην ανάκριση που διενεργήθηκε το φθινόπωρο του 1975 εναντίον των πρωταιτίων της καταστολής, εντοπίστηκαν 21 περιπτώσεις θανάσιμου τραυματισμού. Ωστόσο, τα θύματα πρέπει να ήταν πολύ περισσότερα, διότι προκειμένου να διαφύγουν τη σύλληψη, αρνήθηκαν να διακομιστούν σε νοσοκομείο.

Η δίκη για τα γεγονότα

Ο δικτάτορας Γεώργιος Παπαδόπουλος κήρυξε στρατιωτικό νόμο, αλλά ανατράπηκε με πραξικόπημα. Πρόεδρος ορίστηκε ο αντιστράτηγος Φαίδων Γκιζίκης και πρωθυπουργός της νέας κυβέρνησης ο Αδαμάντιος Ανδρουτσόπουλος. Όμως ο ισχυρός άνδρας του νέου καθεστώτος ήταν ο διοικητής της Στρατιωτικής Αστυνομίας, ταξίαρχος Δημήτρης Ιωαννίδης. Επέβαλλε ένα καθεστώς σκληρότερο από εκείνο του Παπαδόπουλου. Η δικτατορία κατέρρευσε στις 23 Ιουλίου του 1974. Αφού είχε ήδη προηγηθεί η τουρική εισβολή στην Κύπρο. Ο Γκιζίκης και ο αντιστράτηγος Ντάβος, διοικητής του Γ’ Σώματος Στρατού, κάλεσαν τον Κωνσταντίνο Καραμανλή να επιστρέψει στην Ελλάδα. Ώστε να επαναφέρει τη δημοκρατική διακυβέρνηση.

Στις 30 Δεκεμβρίου του 1975 ακολούθησε η πολυπόθητη δίκη τους. Μετά από ακροαματική διαδικασία δύομιση μηνών και διάσκεψη 6 ημερών ενώπιον του πενταμελούς εφετείου Αθηνών. Εκδόθηκε η απόφαση του δικαστηρίου το οποίο κήρυξε ένοχους τους 20 από τους 32 κατηγορούμενους. Κατά τη δίκη αυτή, των υπευθύνων της χούντας υπήρξαν μαρτυρίες για τον θάνατο πολλών πολιτών κατά τη διάρκεια της εξέγερσης. Τέλος χιλιάδες σύμφωνα με εκτιμήσεις ήταν οι τραυματίες πολίτες.

Καταδικάσθηκαν οι :

• Δημήτριος Ιωαννίδης : Αρχηγός της ΕΣΑ την περίοδο της εξέγερσης.
• Γεώργιος Παπαδόπουλος : Εν ενεργεία δικτάτορας την περίοδο της εξέγερσης.
• Νικόλαος Ντερτιλής : Ταξίαρχος Ε.Α.
• Σταύρος Βαρνάβας : Αντιστράτηγος Ε.Α.
• Άλλοι τέσσερις ανώτατοι αξιωματικοί.
• Άλλοι 12 κατηγορούμενοι σε μικρότερες ποινές.

Ο απόηχος

Τα γεγονότα του πολυτεχνείου υπήρξαν σταθμός στη διαμόρφωση της ταυτότητας της σύγχρονης ελληνικής αριστεράς. Από την οποία θεωρούνται ως, κορυφαία εκδήλωση αυθόρμητης εξέγερσης κι αντιαυταρχισμού.

Η επέτειος του πολυτεχνείου, καθιερώθηκε επίσημα κάθε 17η Νοεμβρίου το 1981. Από την τότε νέα κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ.

Πολλές τανίες, θεατρικά έργα, τραγούδια και ποιήματα είναι γραμμένα έκεινη την εποχή. Αλλά λόγω λογοκρισίας εμφανίστηκαν αργότερα ή σε κάποιες περιπτώσεις και καθόλου. Έμπνευση στους καλλιτέχνες συνέχισαν να δίνουν μέχρι και σήμερα τα γεγονότα της εποχής εκείνης.

Εμείς ας ευχηθούμε αυτή η επέτειος του πολυτεχνείου, εκτός από έμπνευση να αποτελεί πάντα ένα χρήσιμο φάρο του παρελθόντος. Ώστε πότε πια να μη ζήσουμε κάτι παρόμοιο. Να μην επιτρέψουμε να ξανακαταλυθούν τα δημοκρατικά μας δικαιώματα.

Μάνος Λοΐζος – ακορντεόν

Παρόμοια άρθρα

• Μία νέα εποχή, μία νέα αρχή
• Πώς να περάσεις όσο το δυνατόν πιο ευχάριστα στο νέο lockdown
• Η τέχνη του να εκδηλώνεις την δυναμικότητα σου
• Ξεκίνα Την Ημέρα Σου Διαφορετικά

Για περισσότερη έμπνευση ακολουθήστε μας σε Facebook, Instagram και Spotify.

Giving Sight by Beasty-Press // Giving Sight The Project