Το 2006, το ολλανδικό κοινό επέλεξε το Girl with a Pearl Earring ως τον πιο όμορφο πίνακα στις Κάτω Χώρες. Ο πίνακας βρίσκεται από το 1902 στη συλλογή του Maurithuis στη Χάγη, ενώ χρονολογείται γύρω στο 1665.
Γεννημένος μια γενιά μετά τον Rembrandt, ο ζωγράφος Johannes Vermeer (1632-1675), ασχολείται με τις καθημερινές σκηνές. Δεν υπάρχει καμία αφήγηση. Συνήθως, γυναικείες φιγούρες ασχολούνται με κάποια καθημερινή δουλειά, μεμονωμένες. Καθηλωμένες σε έναν άχρονο κόσμο, όπου τα πάντα βρίσκονται σε μια τέλεια κατάσταση. Επικρατεί ισορροπία τόσο στο σχέδιο, όσο και στα χρώματα. Αποφεύγεται κάθε συμβολισμός που θα μπορούσε να αποδώσει μια μόνο ερμηνεία.
Σε κάθε έργο, ο Vermeer, ενδιαφέρεται περισσότερο από όλα για το ρόλο του φωτός. Ταυτόχρονα, οι -περισσότεροι- πίνακές του, αρνούνται να δώσουν μια οριστική απάντηση στα ερωτήματά μας. Σε αντίθεση με παλαιότερους καλλιτέχνες, εντάσσει την πραγματικότητα στον καμβά μεταμορφώνοντάς τη σε μωσαϊκό. Μετά τον Jan van Eyck κανένας άλλος ζωγράφος δεν είχε τόσο διεισδυτική ματιά όσο ο Johannes Vermeer. Το τόσο πρωτότυπο ύφος του, έρχεται να αναγνωριστεί μόλις στα μέσα του 19ου αιώνα.
Girl with a Perl Earring
Το πιο εμβληματικό του έργο, το Girl with a Perl Earring, απεικονίζει μια νεαρή γυναίκα σε εξωτική ενδυμασία και ένα πολύ μεγάλο μαργαριταρένιο σκουλαρίκι. Η υπογραφή του, “IVMeer”, δεν συνοδεύεται από κάποια ημερομηνία. Συνεπώς, εκτιμάται πως φιλοτεχνήθηκε περίπου το 1665, σε μια περίοδο κατά την οποία συναντώνται πολλοί πίνακες με την ίδια θεματική (μαργαριτάρια).
Σε αντίθεση με την πλειοψηφία των έργων του, η πρωταγωνίστρια δεν είναι απασχολημένη με κάποια καθημερινή δουλειά, ούτε εν αγνοία. Το Κορίτσι, είναι στραμμένο προς τον θεατή, ενώ ξεπροβάλλει μέσα από ένα σκοτεινό περιβάλλον, χωρίς κάποιο βάθος. Η αντίθεση που δημιουργείται σε σχέση με το λευκό της σώμα συγκεντρώνει όλη την προσοχή πάνω της. Φοράει μπλε και κίτρινο τουρμπάνι και ένα χρυσό σακάκι, στο οποίο διακρίνεται ένας λευκός γιακάς. Η στάση του σώματός της θυμίζει περισσότερο μια φευγαλέα σκηνή, σαν να έστρεψε την προσοχή σε κάποιον που φώναξε το όνομά της, την ίδια στιγμή που το βλέμμα της μοιάζει τόσο οικείο. Δεν υπάρχουν κάποιες πληροφορίες για την ταυτότητά της και η τόσο μυστηριώδης έκφρασή της φέρνει απορίες.
Tronie
Υπήρχαν αρκετές συγκρίσεις με τη Mona Lisa του da Vinci, καθώς και αυτό το έργο είχε ιδιαίτερα αινιγματικό χαρακτήρα. Ωστόσο, όσο διφορούμενο κι αν είναι το περιεχόμενό του, ο Vermeer εξάλλου δεν δημιούργησε ένα πορτραίτο, όπως έκανε ο Leonardo με την Lisa Gherardini (σύζυγος φλωρεντινού εμπόρου). Το έργο είναι ένα “tronie”, ένας ολλανδικός όρος που περιλαμβάνει ομάδες έργων που αφορούν έναν τύπο/ χαρακτήρα. Η διαφορά του σε σχέση με το πορτραίτο, έγκειται στο ότι στην περίπτωση του πορτραίτου μιλάμε για ένα υπαρκτό μοντέλο -που πόζαρε για τον καλλιτέχνη-, ενώ από την άλλη πλευρά πρόκειται για μια πιο εξιδανικευμένη απεικόνιση.
Έτσι, κι ο Vermeer ακόμα κι αν είχε κάποια γυναίκα που στήθηκε για την δημιουργία του έργου, δεν είχε αυτόν τον σκοπό. Το είδος αυτό, παρουσίαζε μια μοναδική ευκαιρία στους καλλιτέχνες για πειραματισμό με το φως και τις εκφράσεις του προσώπου. Οι ζωγράφοι είχαν την δυνατότητα να βελτιώσουν τις ικανότητες τους μέσα από δύσκολες πτυχές του πίνακα.
Details
Παρατηρώντας τον πίνακα πιο προσεκτικά, καταλαβαίνει κανείς πως δεν υπάρχει ουσιαστική γέφυρα στη μύτη του Κοριτσιού. Ο Vermeer δίνει μορφή χωρίς να χρησιμοποιεί κάποιο περίγραμμα, αλλά φως. Το μαργαριτάρι είναι μεγαλύτερο από το συνηθισμένο, αλλά η ιδιοφυΐα σε αυτό είναι πως κοιτάζοντας τη λεπτομέρεια, δεν υπάρχει ούτε καν γάντζος. Μόνο δύο πινελιές: μια δυνατή στην κορυφή και άλλη μια να αντικατοπτρίζει τον λευκό γιακά. Παρόμοια έμφαση δίνει και στα χείλη με κάποιες ανεπαίσθητες λευκές πινελιές.
“The soul exists partly in eternity and partly in time.” – Marsilio Ficino
Τα εικονογραφικά είδη κατά τον 17ο αιώνα έχουν τις ρίζες τους στον νεο-πλατωνισμό, μια σχολή που θεωρούσε τις ιδέες ανώτερες από τη φύση. Υποστήριξε επίσης, πως σκοπός της ζωγραφικής δεν ήταν να μιμηθεί τη φύση, αλλά και να την ξεπεράσει. Οι ρεαλιστικές λεπτομέρειες δεν ήταν αρκετές. Τα ρούχα και τα αξεσουάρ συνέβαλαν σε αυτό, όπως και στον πίνακα του Vermeer. Στην προκειμένη περίπτωση, ρούχα εξωτικά, ανατολίτικα που δεν αναφέρονται σε μια συγκεκριμένη εθνική καταγωγή. Αντιθέτως, οι χαρακτήρες έχουν απομονωθεί και έχουν τοποθετηθεί σε ένα ανώτερο και ιδανικό επίπεδο, χωρίς χωρο-χρονικούς φραγμούς.
Ο πίνακας, ωστόσο, απέκτησε τόση δημοτικότητα τον 21ο αιώνα σχεδόν, μετά την blockbuster έκθεση της Εθνικής Πινακοθήκης Τέχνης στην Ουάσιγκτον το 1995, καθώς και την έκδοση του μυθιστορήματος της Tracy Chevalier το 1999, με το τίτλο Girl with a Pearl Earring. Το 2003, πραγματοποιείται και η κινηματογραφική του μεταφορά.
Μέσα από την διαδικασία αυτής της εξιδανίκευσης, το Κορίτσι παύει να είναι μια νεαρή του 17ου. Τα όρια εξαφανίζονται μέσα στο αφηρημένο ιδανικό. Το μικρό μέγεθος του καμβά και το σκοτεινό υπόβαθρο, συντελεί στη δημιουργία μιας αίσθησης οικειότητας. Την αντικρίζουμε σχεδόν σε απόσταση αναπνοής. Τη γνωρίζουμε, βρίσκεται κοντά μας. Είναι διαχρονική, καθολική και πηγή έμπνευσης για κάθε σύγχρονη -και μη- μορφή τέχνης.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν:
- Girl with a Pearl Earring
- Painting of the Week: Johannes Vermeer, Girl with a Pearl Earring
- H. W. Janson, Anthony F. Janson, Ιστορία της Τέχνης – Η Δυτική Παράδοση, εκδόσεις Έλλην
Παρόμοια άρθρα:
Για περισσότερη έμπνευση ακολουθήστε μας σε Facebook, Instagram και Spotify
