Το παράπονο της Γαλάτειας Καζαντζάκη

Το παρόν άρθρο γράφεται με σκοπό να δοθεί όσο το δυνατόν πιο περιεκτικά αλλά κατανοητά μια εικόνα της Γαλάτειας Καζαντζάκη. Ποια ήταν, πώς έδρασε και πώς επηρεάστηκε από τον γάμο της με τον Νίκο Καζαντζάκη. Αφού αναφέρουμε βιογραφικά στοιχεία και σκιαγραφήσουμε την συζυγική και μετασυζυγική ζωή του Νίκου και της Γαλάτειας Καζαντζάκη, θα εστιάσουμε στο πολυσυζητημένο έργο της δεύτερης, «Άνθρωποι και υπεράνθρωποι».

Ποια ήταν η Γαλάτεια Καζαντζάκη;

Γεννημένη στις 8 Μαρτίου 1881 στο Ηράκλειο της Κρήτης, κόρη του διακεκριμένου τυπογράφου και λόγιου Στυλιανού Αλεξίου, η Γαλάτεια Καζαντζάκη συγκαταλέγεται ανάμεσα στις πρώτες αντικομφορμίστριες γυναίκες στον ελλαδικό χώρο. Συνδέθηκε με την Αριστερά και τον Κομμουνισμό, ασχολήθηκε με την συγγραφή μυθιστορημάτων, ποιημάτων, θεατρικών έργων, μεταφράσεων κ.ά. Ξεκίνησε τη συγγραφική της σταδιοδρομία το 1906, όταν άρχισε να δημοσιεύει ποιήματα και μεταφράσεις με το ψευδώνυμο Lalo de Castro.

Η ζωή και το έργο της είναι αφιερωμένα στην πάλη και τον μόχθο των μικροαστών, διατηρώντας ριζοσπαστικές και φεμινιστικές αντιλήψεις. Η ίδια δεν περιορίστηκε στην συγγραφική της ιδιότητα αλλά υπήρξε ενεργή υποστηρίκτρια  του κομμουνιστικού Κινήματος και Κόμματος. Παντρεύτηκε 2 φορές, με πρώτο σύζυγο τον Νίκο Καζαντζάκη το 1911 (του οποίου το επώνυμο διατήρησε και έπειτα από τον χωρισμό τους το 1926) και δεύτερο τον ποιητή Μάρκο Αυγέρη το 1933. Πέθανε στις 17 Νοεμβρίου του 1962 σε ηλικία 81 ετών, ύστερα από αυτοκινητιστικό δυστύχημα.

Γνωριμία και σχέση με τον Νίκο Καζαντζάκη.

Μία κριτική του Νίκου Καζαντζάκη (με το ψευδώνυμο Κάρμα Νιρβαμή) στη νουβέλα «Ridi Pagliaccio» («Γέλα Παλιάτσο»), που δημοσίευσε η Γαλάτεια στο περιοδικό «Νουμάς» το 1909, στάθηκε η αφορμή της γνωριμίας τους. Ο γάμος τους διήρκεσε 15 χρόνια (1911-1926). Το διαζύγιο βγήκε συναινετικό με την προϋπόθεση να δοθεί το ελεύθερο στην Γαλάτεια να χρησιμοποιεί το επώνυμο του ανδρός της και ύστερα από το διαζύγιο. Ωστόσο, η ιστορία τους δεν τελειώνει εκεί. Η Γαλάτεια, ορμώμενη από ένα άρθρο του Ν. Καζαντζάκη που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Η Καθημερινή» το 1936, με επιστολή της στην «Ελευθέρα Γνώμη» κατηγορεί εν ολίγοις τον πρώην σύζυγό της πως υποστηρίζει τον φασισμό, χωρίς να διακρίνει μεταξύ αυτού και του αριστερισμού. Το 1957 (λίγους μόλις μήνες μετά τον θάνατο του Καζαντζάκη) η ίδια εκδίδει το μυθιστόρημά της «Άνθρωποι και υπεράνθρωποι». Το έργο προκαλεί θύελλα αρνητικών σχολίων από τους κριτικούς της εποχής. Για το μυθιστόρημα θα μιλήσουμε αμέσως μετά.

Οι «Άνθρωποι και υπεράνθρωποι» της Γαλάτειας Καζαντζάκη.

Δανάη Φραντζή και Αλέξανδρος Αρτάκης. Ή αλλιώς: Γαλάτεια και Νίκος Καζαντζάκης. Ποιος είναι ο λόγος που επέλεξε να δημοσιεύσει ένα τέτοιο έργο 30 περίπου χρόνια μετά τον χωρισμό τους και γιατί το δημοσίευσε την χρονιά που απεβίωσε ο Νίκος Καζαντζάκης; μας είναι, μάλλον, άγνωστο. Διακρίνουμε, όμως, τους λόγους που έγραψε, έστω και υστερόχρονα, την ιστορία και τη σύνδεσή της με τον μεγάλο Καζαντζάκη.

Μέσα από το έργο μπορούμε να κατανοήσουμε τις δυσκολίες της Δανάης – Γαλάτειας ως συντρόφου και μετέπειτα συζύγου του Αλεξάνδρου – Νίκου. Στην αρχή ο έρωτας τα καλύπτει όλα, δίνει από μόνος του τόπο στην οργή, κρατάει τις ισορροπίες, δεν αφήνει χώρο για τριβές. Όσο, όμως, η πλοκή προχωράει, όσο οι ήρωες εξελίσσουν τους εαυτούς τους, τόσο αποκαλύπτεται το χάσμα ανάμεσά τους. Τα παράπονα της Δανάης όλο και πληθαίνουν. Η αδιαφορία του Αλεξάνδρου γίνεται όλο και δριμύτερη. Η Δανάη (και κατ’ επέκταση η Γαλάτεια) αναρωτιέται γιατί ο Αλέξανδρος αναλώνεται σε λόγια που έχουν ειπωθεί από άλλους για να εκφράσει τον έρωτά του! Γιατί δεν εκφράζεται με τον δικό του τρόπο! Και ύστερα γιατί γράφει για εποχές παλιές και όχι για τη δική του, για τα σύγχρονα προβλήματα, για τις ανάγκες της σύγχρονης κοινωνίας!

Επίλογος

Βλέπουμε, επομένως, έναν (υπερ)άνθρωπο, τον γνωστό σε όλους μας Νίκο Καζαντζάκη, μέσα από τα μάτια μιας γυναίκας που έζησε κάτω από την ίδια στέγη με τον ίδιο. Μιας γυναίκας που άντεξε 15 χρόνια δίπλα σε αυτόν που αδιαφορούσε για όσα ενδιέφεραν εκείνη και αντιτασσόταν στις ιδέες της. Βλέπουμε τον συγγραφέα, που πολλοί από εμάς έχουμε διαβάσει, να παρουσιάζεται ως ένα άτομο που ενδιαφέρεται για τον άνθρωπο σαν ιδέα και αδιαφορεί για τους ανθρώπους σαν όντα. Και, συνεπώς, ένας τέτοιος δεσμός μία μόνο κατάληξη θα μπορούσε να έχει: τον χωρισμό. Ο καθένας θα χαράξει τη δική του πορεία, η Δανάη θα συνεχίσει την ανθρώπινη ζωή της και ο Αλέξανδρος θα εξακολουθήσει να ζει στον κόσμο των «υπερανθρώπων».

Παρόμοια άρθρα:

• «–Τετέλεσται! Κι ήταν σα να ’λεγε: Όλα αρχίζουν», Νίκος Καζαντζάκης
• Νίκος Καζαντζάκης – Αφιέρωμα στη ζωή του Έλληνα συγγραφέα
• Παράταση Παραστάσεων: «ΓΥΝΑΙΚΕΣ» της Γαλάτειας Καζαντζάκη από τον θίασο «Αντάμα» σε σκηνοθεσία Πέρη Μιχαηλίδη

Aκολουθήστε μας σε Facebook, Instagram και Spotify για περισσότερη έμπνευση.

Giving Sight by Beasty Press // Giving Sight The Project