Πηγή εικόνας: catchplay.com

Το The Stanford Prison Experiment έκανε τη πρώτη του εμφάνιση στις οθόνες το 2015. Όμως, το συγκεκριμένο πείραμα είχε γίνει γνωστό ήδη από το 1971. Εγώ ανακάλυψα την ταινία μέσα από την προβολή της στην τηλεόραση, αλλά άργησα να καταφέρω να την παρακολουθήσω. Ύστερα από τρεις αποτυχημένες προσπάθειες παρακολούθησης, τελικά εμφανίστηκε ξανά πρόσφατα στη μικρή οθόνη. Το πείσμα μου να την δω από την περιέργεια που με έχει πιάσει εκπλήρωσε αυτή μου την επιθυμία. Το σοκ όμως από τη τροπή που πήρε το πείραμα του ψυχολόγου ήταν μεγάλο.

Πλοκή

Τον Αύγουστο του 1971, ο ψυχολόγος Phillip Zimbardo (Billy Crudup) αποφασίζει να εκτελέσει ένα πείραμα. Πρόκειται για μια προσπάθεια να κατανοήσει τις ψυχικές αλλαγές και διαταραχές των ανθρώπων στη φυλακή. Για να τα καταφέρει, επιλέγει, μαζί με την ομάδα του, δεκαοχτώ φοιτητές που προθυμοποιούνται να συμμετέχουν επί πληρωμή για τη διάρκεια των δύο εβδομάδων που θα διαδραματιζόταν το πείραμα. Με τη ρίψη ενός κέρματος, οι φοιτητές χωρίζονται σε δεσμοφύλακες και φυλακισμένους. Ο ρόλος τους είναι απλός, ή έτσι πιστεύουν.

Αστυνομικοί συλλαμβάνουν τους ενόχους και τους δένουν τα μάτια για να μην καταλάβουν που ακριβώς πηγαίνουν. Η πραγματική τοποθεσία είναι το υπόγειο στο πανεπιστήμιο Stanford, αλλά ο σκοπός είναι να μην το αντιληφθούν. Εκεί ξεκινάει ο ρόλος των δεσμοφυλάκων. Αν και παίρνουν στα σοβαρά τη κατάσταση που βρίσκονται, ξέροντας ότι κανένας από τους φυλακισμένους δεν τους γνωρίζει πραγματικά, η κατάσταση σύντομα αρχίζει να ξεφεύγει.

Stanford prison experiment
Πηγή εικόνας: carsenwatchesmovies.home.blog
Οι δεσμοφύλακες

Το σχέδιο φαίνεται απλό αλλά είχε αναλυθεί σε βάθος. Πριν την είσοδό τους στις ψεύτικες φυλακές, δίνεται στους δεσμοφύλακες μια στολή, γυαλιά ηλίου με καθρέπτες και γκλοπ. Η βασική ιδέα είναι να παραμείνει η ανωνυμία. Δηλαδή να γίνουν ένα απρόσωπο προσωπικό που η δουλειά τους είναι να κρατήσουν τη τάξη στις φυλακές. Η δύναμη αυτή που τους δίνεται στην αρχή φαίνεται άσκοπη στους υποκρίνοντες δεσμοφύλακες. Αλλά στη συνέχεια μπαίνουν κανονικά στο πετσί του ρόλου και όλα αλλάζουν.

Το δυνατό χέρι, πλέον, της κατάστασης είναι αυτοί και η συνειδητοποίηση πως μπορούν να κάνουν τους φυλακισμένους κυριολεκτικά ό,τι θέλουν τους οδηγεί στον σαδισμό. Απολαμβάνουν να τους βασανίζουν βάζοντάς τους παραδείγματος χάρη να κάνουν κάμψεις μέσα στη νύχτα. Και όταν τα πράγματα ξεφεύγουν και οι αντιδράσεις των φυλακισμένων είναι έντονες, ξεσπούν σε εκείνους. Τους βάζουν στην απομόνωση, ή ακόμα τους παίρνουν και το προνόμιο να κοιμούνται σε κρεβάτι.

Stanford prison experiment
Πηγή εικόνας: in.style.yahoo.com
Οι φυλακισμένοι

Ένας ρόλος που όλοι οι υποψήφιοι για τις θέσεις θεωρούσαν αρχικά πιο εύκολο. Αποδεικνύεται το ακριβώς αντίθετο. Στο The Stanford Prison Experiment, όπως και στους δεσμοφύλακες, κάτι αντίστοιχο είχαν σχεδιάσει και για τους κρατούμενους. Το όνομά τους πλέον είναι ένας αριθμός που βρισκόταν ραμμένος πάνω στις ενδυμασίες της φυλακής -μακριά φορέματα. Τους βάζουν στα μαλλιά καλσόν και τους ζητούν να αφαιρέσουν ακόμα και τα εσώρουχα. Βασικό μέλημα είναι να τους αποπροσωποποιήσουν.

Τι γίνεται επομένως όταν ο άνθρωπος χάνει τη ταυτότητά του; Δεν έχει ελεύθερη βούληση. Νιώθει αδύναμος απέναντι στα ισχυρά πρόσωπα. Αδυνατεί να στηρίξει τον εαυτό του, πόσο μάλλον και τους υπόλοιπους φυλακισμένους. Αποδεικνύεται επομένως, πως ο κάθε κρατούμενος μένει αμέτοχος στις περισσότερες αντιδράσεις των υπολοίπων. Ο φόβος που τους κυριεύει, τους κάνει σκυλάκια των δεσμοφυλάκων.

Stanford prison experiment
Πηγή εικόνας: cineday.orange.fr
Η ψυχολογία

Οι φοιτητές ερχόμενοι στο πανεπιστήμιο για τη θέση των δεσμοφυλάκων είχαν κάποιους όρους να δεχτούν. Η απαγόρευση άσκησης βίας στους κρατούμενους ήταν ένας από αυτούς. Επομένως ο βασικός τρόπος με τον οποίο μπορούσαν να εκμεταλλευτούν τους φυλακισμένους ήταν ο ψυχολογικός πόλεμος. Αυτό δεν άργησε να επηρεάσει τους φοιτητές και να δημιουργήσει πολύ άσχημες καταστάσεις.

Stanford prison experiment
Πηγή εικόνας: index.hu

Οι ίδιοι οι φύλακες θεώρησαν πως εφόσον αυτό γίνεται για το απώτερο καλό, είχαν την άνεση να γίνουν αυταρχικοί σε έντονο βαθμό. Τα στοιχεία σαδισμού που εμφανίστηκαν σε κάποιους από αυτούς αποτέλεσαν μεγάλη επίπτωση για τους ίδιους και τους αποδέκτες, δηλαδή τους κρατούμενους. Ένα παιχνίδι αντοχής είχε ξεκινήσει από την κάθε μεριά και ο καθένας φαινόταν να χάνει τις αντιστάσεις του.

Η πραγματικότητα

Η αλήθεια είναι πως εντυπωσιάστηκα από τα πόσα κοινά στοιχεία είχε η ταινία με τις αληθινές εξελίξεις. Διαβάζοντας για το The Stanford Prison Experiment και βλέποντας διάφορα βίντεο ανακάλυψα πως κατάφεραν και επιλέξανε πολλά πραγματικά συμβάντα. Αυτό όμως που φαίνεται καλύτερα στα βίντεο απ’ ό,τι στη ταινία είναι οι αντιδράσεις κάποιων δεσμοφυλάκων.

Stanford prison experiment
Πηγή εικόνας: facebook.com

Προφανώς δεν είχαν όλοι έντονους χαρακτήρες στους ρόλους τους. Οι κρατούμενοι επέλεγαν να αποστασιοποιηθούν από τους εκρηκτικούς χαρακτήρες, κάνοντας τις απλές δουλειές που τους απασχολούσαν. Όπως να πάνε να πάρουνε το φαγητό για τους κρατούμενους, ώστε να αναγκαστούν να φύγουν από τις υποτιθέμενες φυλακές. Αυτό ήταν μια παρατήρηση του ψυχολόγου Zimbardo που τη σχολιάζει στις συνεντεύξεις του. Στη ταινία του Kyle Patrick Alvarez επικεντρώθηκαν περισσότερο στους «κακούς» της υπόθεσης.

Συμπερασματικά

Το The Stanford Prison Experiment είναι μια ενημερωτική ταινία, γύρω από γεγονότα για τα οποία πολλοί δεν γνωρίζαμε. Εμένα μου φάνηκαν άκρως σοκαριστικά, αν αντιληφθούμε τις αντιδράσεις των φοιτητών που είχαν την εξουσία. Γνωρίζουμε πλέον πώς μπορεί να αλλάξει ο άνθρωπος κάτω από δύσκολες και κακές συνθήκες. Δεν ήταν όλοι έτσι, σαφέστατα, απλά κάποιοι απέκτησαν άσχημες συμπεριφορές ξέροντας πως είναι οι αρχηγοί και δεν έχουν καμία επίπτωση στις συμπεριφορές τους.

Ακόμα και ο ίδιος ο Zimbardo βρέθηκε αντιμέτωπος με τους δικούς του δαίμονες. Είχε θολώσει το μυαλό του από την ιδέα του πειράματος που ξέφυγε αφήνοντας τους φοιτητές να δράσουν όπως εκείνοι επιθυμούσαν. Έπρεπε να φάει ο ίδιος ένα γερό χτύπημα για να καταλάβει τι είχε συμβεί.

Πηγή εικόνας: aminoapps.com

Σχετικά βίντεο:

Παρόμοια άρθρα:

Ακολουθήστε τις σελίδες μας σε Instagram, Facebook και Spotify για περισσότερη έμπνευση.

1 COMMENT

Comments are closed.