Serpico: Η ηθική απέναντι στη διαφθορά

Ηχογράφηση από την Πελαγία Σαβ:

Απρίλιος 1970. Στην πρώτη σελίδα των New York Times δημοσιεύεται άρθρο που περιγράφει την διαφθορά αλλά και τον χρηματισμό των Νεοϋορκέζων αστυνομικών. Το άρθρο βασίζεται σε πληροφορίες που έδωσε στους Times ο αξιωματικός Frank Serpico. Τρία χρόνια μετά θα κυκλοφορήσει η ταινία Serpico, του Sidney Lumet, με τον Al Pacino στον ρόλο του ιδεαλιστή Frank Serpico. Στον ρόλο ενός ανθρώπου που κάνει της ηθικές του αξίες πυξίδα η οποία τον βοηθά να αποφύγει τον δρόμο της διαφθοράς θέτοντας πολλές φορές τον εαυτό του σε κίνδυνο.

«Πολλοί από τους συναδέλφους του τον θεωρούσαν τον πιο επικίνδυνο άντρα – έναν ειλικρινή μπάτσο»

Αυτή είναι η πρώτη πληροφορία που μαθαίνει κανείς για τον Frank Serpico ήδη από την αφίσα της ταινίας. Πράγματι, η πληροφορία αυτή της αφίσας επαληθεύεται από την αρχή της ταινίας που ξετυλίγει την πορεία του Frank Serpico καθ’ όλη τη διάρκεια της υπηρεσίας του στο αστυνομικό σώμα. Ήδη από τα πρώτα χρόνια της υπηρεσίας του ως αστυφύλακας ο Serpico διαφέρει. Ο λόγος που επέλεξε το επάγγελμα του αστυνομικού ήταν η μάχη ενάντια στο έγκλημα και κάνει ότι μπορεί για να συμβάλει σε αυτή τη μάχη παρά τη χαμηλόβαθμη θέση του.

Όσο όμως ανεβαίνει τα σκαλοπάτια στην ιεραρχία της αστυνομίας τόσο περισσότερο ξεχωρίζει ανάμεσα στους συναδέλφους του. Τι θέση έχει ένας άνδρας που μαθαίνει ισπανικά και μπαλέτο και κάνει συλλήψεις με πολιτικά (και μάλιστα χίπικα) ρούχα ανάμεσα σε όλους τους άλλους; Κυρίως, όμως, τι θέση έχει ένας αξιωματικός που αρνείται να χρηματιστεί, για να συγκαλύψει εγκλήματα, στο σώμα; Πόσο επικίνδυνος μπορεί να γίνει ένας τέτοιος άντρας;

Όσο δεν πλένουμε τα άπλυτα μας τόσο πιο βρώμικα γίνονται…

Για τον Serpico ρόλος της αστυνομίας είναι η προστασία των πολιτών με κάθε κόστος. Αυτή την ιδεατή εικόνα των σωμάτων ασφαλείας έχει στο μυαλό του. Όμως, η αποκομμένη από κάθε ηθική αξία πραγματικότητα έρχεται να καταρρίψει αυτή την εικόνα. Ο Serpico ωστόσο μένει ανεπηρέαστος. Κάτω από τη μουσική του Μίκη Θεοδωράκη o Al Pacino γυρίζει τους δρόμους της Νέας Υόρκης κυνηγώντας το έγκλημα και σχοινοβατώντας ανάμεσα στην ηθική και τον κίνδυνο καθώς η στάση του δεν περνά αδιάφορη στους συναδέλφους του. Η ίδια του η ζωή τίθεται σε κίνδυνο λόγω της άρνησης του να γίνει ένας ακόμη κρίκος στην αλυσίδα της διαφθοράς.

Για να προστατεύσει τον ίδιο του τον εαυτό συνεργάζεται με ομάδες αστυνομικών που χρηματίζονται αρνούμενος πάντοτε να πάρει το μερίδιο του. Έτσι αρχίζει να κινεί υποψίες «πως θα βγάλει τα άπλυτα του ίδιου του του κλάδου στη φόρα». Τα άπλυτα που όπως ο ίδιος λέει κανείς δεν πλένει και γίνονται όλο και πιο βρώμικα. Ξεκινά, λοιπόν, ένα μακρύ ταξίδι για να αλλάξει την κατάσταση αυτή. Δεν αρκεί να μένει ο ίδιος αδιάφθορος. Οι αξίες του δεν το επιτρέπουν να συγκαλύψει την διαφθορά για την οποία γνωρίζει. Ωστόσο, πολλές προσπάθειες του να αποκαλύψει την κατάσταση και να την ανατρέψει φτάνουν σε αδιέξοδο. «Γιατί το ψάρι βρωμάει από το κεφάλι». Γιατί οι ανώτεροι του που υποτίθεται πως θα έπρεπε να εξασφαλίζουν την νομιμότητα αρνούνται να εκθέσουν το σώμα, και κατ΄επέκταση τους αυτούς τους, αλλά και όλο το θεσμικό σύστημα.

«Serpico, o Άγιος Φραγκίσκος της αστυνομίας»

Αυτές οι απελπισμένες προσπάθειες του Serpico να καταγγείλει τη διαφθορά, παρά τους κινδύνους που συναντά, τον κάνουν να φαντάζει ένας άγιος που μέσα σε μία διαλυμένη κοινωνία νιώθει την ανάγκη να αντισταθεί στην διάλυση αυτή. Για τον Vincent Cnby των New York Times η φιγούρα του Al Pacino μοιάζει με έναν σύγχρονο Άγιο Φραγκίσκο της Ασίζης. Για τους λάτρεις των εικαστικών τεχνών μοιάζει εμφανώς με την απεικόνιση του Χριστού σε πληθώρα pop art έργων της εποχής. Το διαπεραστικό και συγχρόνως αδιαπέραστο βλέμμα του, σε συνδυασμό με την κινησιολογική του ταπεινότητα έρχονται να συμπληρώσουν τους παραπάνω ισχυρισμούς.

Πρόκειται πράγματι για έναν απλό άνδρα που μοιάζει με θεό ικανό να θυσιαστεί για να σώσει τους ανθρώπους από τη διαφθορά. Το Serpico, ωστόσο, δεν είναι μια ταινία για τη διαφθορά. Είναι μια ταινία για τις αξίες. Για αξίες τόσο κατακερματισμένες που όποιος μάχεται στο όνομα τους θεωρείται εμμονικός. Αυτή είναι η περίπτωση του Frank Serpico. Ενός άνδρα που στο πρόσωπο του Al Pacino περνά από το στάδιο του ιδεαλισμού σε αυτό της εμμονής. Ή μάλλον αυτή την αίσθηση δίνει τόσο στους γύρω του όσο και σε κάθε θεατή ανεξαρτήτως εποχής. Γιατί η υποχώρηση των ηθικών αξιών ίσχυε και ισχύει.

Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν:

• Serpico, the Saint Francis of Copdom. Ανακτήθηκε από nytimes.com.
• Bernard F. Dick, «Ανατομία του Κινηματογράφου», μτφ. Ιωάννα Νταβαρίνου, Εκδόσεις Πατάκη

Παρόμοια Άρθρα:

• The Trial of the Chicago 7: κινηματογραφώντας μια ιστορική δίκη
• Judas and the Black Messiah: Οι δύο όψεις της επανάστασης
• Fences: Όταν το παρελθόν θέτει εμπόδια στην εξέλιξη του παρόντος

Ακολουθήστε μας στις σελίδες μας Facebook, Instagram και Spotify για περισσότερη έμπνευση.

Giving Sight by Beasty Press // Giving Sight The Project