Midsommar: είναι τα έθιμα της ταινίας αληθινά;

Το Midsommar είναι ένα φιλμ φολκλορικού τρόμου Aμερικανικής και Σουηδικής παραγωγής, σε σκηνοθεσία Ari Aster. Η Dani, μια νεαρή Aμερικανίδα φοιτήτρια ψυχολογίας είναι συντετριμμένη από τον πρόσφατο θάνατο της οικογένειάς της. Η σχέση της με τον Christian, το συναισθηματικά απόμακρο αγόρι της, όλο και δυσχεραίνεται. Η ζωή της έχει αγγίξει το ναδίρ. Εν μέσω αυτής της συναισθηματικής καταιγίδας, ένας φίλος του Christian, προσκαλεί αυτόν και δύο συμφοιτητές τους, κοινωνικούς ανθρωπολόγους, στο χωριό του, στη Σουηδία. Η περίσταση είναι η γιορτή του μεσοκαλόκαιρου και ένα έθιμο το οποίο επαναλαμβάνεται κάθε 90 χρόνια. Σε μια έσχατη απόπειρα να ενώσει τα κομμάτια της συνθλιμμένης σχέσης του, ο Christian καλεί την Dani. Κάπως έτσι, ξεκινά το ταξίδι των πρωταγωνιστών.

To Midsommar είναι ένα άρτιο δημιούργημα, ένα γλυπτό τέλεια σμιλεμένο από κάθε πλευρά. Η επιλογή της Βουδαπέστης για τα γυρίσματα είναι ευφυέστατη. Οι απέραντες πεδιάδες, τα μυριάδες λουλούδια, οι πελώριοι βράχοι, συνθέτουν ένα τοπίο που αποπνέει μια φυσική λυρικότητα. Ο τρόμος της σειράς πραγματοποιείται εντός ενός καλαίσθητου και πολύχρωμου περιβάλλοντος, κάτω από το εκτυφλωτικό φως της μέρας.

Ένα θεμελιώδες μοτίβο στο Midsommar, είναι ο ίδιος ο τρόμος, η έννοια του οποίου μεταλλάσσεται και επαναπροσδιορίζεται καθ’ όλη τη διάρκεια της ταινίας, χωρίς να γίνεται άμεσα αντιληπτό από τον θεατή. Στη μικρή κοινότητα στην οποία βρίσκεται – θέλοντας και μη – η πρωταγωνιστική παρέα, πρακτικές και θεάματα που φαντάζουν φρικαλέα και αποτρόπαια στον μέσο δυτικό άνθρωπο, αντιμετωπίζονται ως οργανικά, ίσως και απαραίτητα. Ο λεπτεπίλεπτος χειρισμός της παρουσίασης αυτών των πρακτικών είναι εντυπωσιακός. Πρόκειται, όμως, για φανταστικά έθιμα; Ή μήπως ο Aster και οι συνεργάτες του εμπνεύστηκαν από την πραγματικότητα;

Περί χώρου και χορού

Η μικρή αιρετική κοινότητα στην οποία επικεντρώνεται το Midsommar βρίσκεται σε μια αγροτική περιοχή της Σουηδίας, ονόματι Hårga. Η Hårga αποτελεί πραγματικό σημείο στο χάρτη και η γιορτή του μεσοκαλόκαιρου είναι πράγματι σημαντική για την κοινωνία της, όπως και για τη Σουηδία, εν γένει. Η γιορτή πρωτοεμφανίστηκε πριν από χιλιάδες χρόνια και αποτελεί για τους Σουηδούς μια αφορμή επανασύνδεσης με την αγροτική τους κληρονομιά, μια ευκαιρία για απόδραση στην ύπαιθρο.

Το γαϊτανάκι, ή αλλιώς Maypole, ο χορός, δηλαδή που πραγματοποιείται στην κορύφωση της γιορτής, είναι χριστιανικής, Γερμανικής προέλευσης. Κατά την προβιομηχανική περίοδο της Σουηδίας, ο εορτασμός γινόταν προς τιμή του Ιωάννη του Βαπτιστή, πλέον όμως έχει αποκοπεί από τις θρησκευτικές της ρίζες. Οι Σουηδοί συγκεντρώνονται γύρο από τον στύλο, χορεύουν, τραγουδούν ρομαντικά ή παιδικά τραγούδια, πίνουν και τρώνε ρέγκες, που αποτελούν παραδοσιακό εορταστικό πιάτο.

Οι ντόπιοι της Hårga δεν υιοθετούν τα τρομακτικά έθιμα της ταινίας, ωστόσο, η περιοχή συνδέεται με έναν ανατριχιαστικό μύθο από όπου εμπνεύστηκε και ο χορός στην κορύφωση της ταινίας. Σύμφωνα με τον μύθο του Hårgalåten, ο διάβολος κατέβηκε μια μέρα στο μικρό χωριό, μεταμφιεσμένος σε βιολιστής και ανάγκασε τους κατοίκους να χορέψουν μέχρι θανάτου. Η ιστορία αυτή αποτέλεσε και την αιτία επιλογής της συγκεκριμένης περιοχής.

Στο Midsommar, βλέπουμε τις υποψήφιες May Queens να χορεύουν μέχρι να πέσουν κάτω, έως ότου μείνει μόνο μία όρθια. Η συγκεκριμένη τελετουργία, πέρα από την ομοιότητά της με τον παραπάνω μύθο, αποτελεί πραγματικό διαγωνισμό σε πολλά μέρη της χώρας. Ονομάζεται Hälsingehambon.

Ανθρωποθυσίες

Η στιγμή στο Midsommar που οι πρωταγωνιστές συνειδητοποιούν τη φύση της κοινότητας στην οποία βρίσκονται είναι όταν βλέπουν από κοντά μια διπλή αυτοκτονία. Στην Hårga της ταινίας, όταν οι άνθρωποι φτάνουν την ηλικία των 72 ετών, πηδούν οικειοθελώς στον θάνατό τους, από έναν ψηλό βράχο, υποτιθέμενα δίνοντας την ψυχή τους στον Odin. Εκδοχή της τελετουργικής αυτής αυτοκτονίας αναφέρεται στην «Ιστορία της Σουηδίας» του Anders Fryxell. Ο ιστορικός περιγράφει έναν πανύψηλο βράχο από όπου ηλικιωμένα μέλη πηδούσαν, προτού βιώσουν τους πόνους και τις δυσκολίες της τρίτης ηλικίας.

Αργότερα, στο Midsommar, βλέπουμε τους κατοίκους να καίνε τους δύο ηλικιωμένους. Στο τέλος, μάλιστα, της ταινίας, πραγματοποιείται μια ανθρωποθυσία, όπου 9 άνθρωποι καίγονται ζωντανοί. Οι πρακτική αυτές ενδεχομένως επηρεάστηκαν από τις σκοτεινές παραδόσεις της Γερμανίας. Κατά το εαρινό ηλιοστάσιο, Γερμανοί παγανιστές άναβαν τεράστιες φωτιές, όπου θυσίαζαν ανθρώπους στη θεά του ήλιου, Saule.

Εικονογραφία και αρχαίοι ρούνοι

Η φολκλορική τέχνη και εικονογραφία κάνει αισθητή την παρουσία της καθ’ όλη τη διάρκεια του Midsommar. Από το πρώτο πλάνο της ταινίας, που είναι ένας πίνακας, μέχρι την πλήρως τοιχογραφημένη αίθουσα όπου κοιμούνται οι πρωταγωνιστές. Στην περιοχή του Hälsingland, μάλιστα, υπάρχουν 7 φάρμες που αποτελούν χώρους παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO και φημίζονται για τις εντυπωσιακές τοιχογραφίες τους.

Ο σκηνοθέτης δήλωσε ότι δημιουργώντας την αισθητική της ταινίας επηρεάστηκε από διάφορα καλλιτεχνικά ρεύματα. Επηρεάστηκε από τους προ-ραφαηλίτες, τον Βέλγο συμβολιστή Léon Frédéric, την σουηδή Hilma af Klint και άλλους Σουηδούς ζωγράφους και εικαστικούς του 20ου αιώνα.

Κατά τη διάρκεια της ταινίας, κάνουν την εμφάνισή τους ρούνοι, όπως αυτοί στην παραπάνω φωτογραφία. Ο Aster και η ομάδα του δημιούργησαν μια γλώσσα που ονόμασαν Affekt και αποτελεί ένα αμάγαλμα ιστορικής γνώσης και φαντασίας. Σύμφωνα με τον σκηνοθέτη, αρκετές φορές στο Midsommar η κατάληξη διαφορετικών χαρακτήρων προμηνύεται από ρούνους. Το ίδιο το χωριό είναι δομημένο στο σχήμα ενός ρούνου.

Μερικές σκέψεις πριν φύγεις

Ο Aster έκανε μερικούς εύστοχους παραλληλισμούς στο Midsommar, ανάμεσα στους κατοίκους της αιρετικής κοινότητας και στις δυτικές κοινωνίες των τελευταίων 100 χρόνων. Με τρόπο αποτελεσματικό, που όμως δεν αποσπά τον θεατή. Η κοινωνία της Hårga, όπως παρουσιάζεται στην ταινία, είναι μια κλειστή κοινωνία, που δεν δίνει στους επισκέπτες της άλλη επιλογή παρά να αφομοιωθούν πλήρως. Αυτή είναι η μοναδική τους ευκαιρία για επιβίωση. Άτομα, δε, που εμφανισιακά δεν εναρμονίζονται, δεν έχουν καμία θέση.

Στο Midsommar, το φρικτό και απαράδεκτο γίνεται σταδιακά, βήμα – βήμα, το φυσιολογικό. Τόσο αργά και σταδιακά, που οι χαρακτήρες το καταλαβαίνουν μόνο όταν είναι πλέον πολύ αργά. Μπορεί η ταινία να μην είναι πολεμική, ωστόσο θέτει διαρκώς ένα υποβόσκον ερώτημα. Τι μας περιμένει όταν οι κοινωνίες μας καταρρεύσουν κάτω από το βάρος του εθνικισμού, της περιβαλλοντικής καταστροφής και των εξαπλωνόμενων ιών;

Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για αυτό το άρθρο: 

• How Midsommar Warped Sweden’s Real Midsummer Festival Into Horror. Ανακτήθηκε από esquire.com.
• Midsommar: What Inspired the Bizarre Folklore in the Film? Ανακτήθηκε από vanityfair.com.
• Are the Midsommar Movie’s Traditions and Rituals Real or Fake? Ανακτήθηκε από elle.com.
• The Real Places, People, and Art that Inspired the Horrifying Village in ‘Midsommar’. Ανακτήθηκε από thrillist.com.
• How Real Is The Cult From Midsommar? Ανακτήθηκε από oxygen.com.
• The Real-Life Rituals and Practices that Inspired Misdommar. Ανακτήθηκε από ranker.com.