Η αλήθεια είναι ότι ακούγεται σα σενάριο επιστημονικής φαντασίας και για να είμαστε ειλικρινείς δεν αναστήσαμε τον Μπαχ, αλλά κατά μία έννοια θα μπορούσαμε να πούμε ότι φτάσαμε πολύ κοντά, τουλάχιστον όσον αφορά την ιδιότητα του σα συνθέτη.
Φανταστείτε ότι είστε ένας εξαιρετικά φιλόμουσος άνθρωπος, λάτρης της κλασικής μουσικής και θαυμαστής του Μπαχ. Μάλιστα, το σπίτι σας ξεχειλίζει από κορνιζαρισμένα πτυχία μουσικολογίας και μια βιβλιοθήκη με έργα, βιογραφίες και βινύλια της μπαρόκ περιόδου της μουσικής.
Μια μέρα παρακολουθείτε ένα φεστιβάλ μουσικής με έργα του Μπαχ. Ακούτε κάποια κοράλ του και σκέφτεστε «Τι εξαιρετική γραφή; Πόσο καλοφτιαγμένο έργο; Μα, δε γίνεται να περιμένεις κάτι λιγότερο από τον Μπαχ…Αχ», ξεφυσάτε, απολαμβάνοντας τη μουσική.
Τα επόμενα λεπτά, μαθαίνετε ότι αυτό που μόλις ακούσατε δεν το συνέθεσε ο Μπαχ. Δεν το συνέθεσε καν κάποιος άνθρωπος που προσπαθεί να το μιμηθεί. Αυτό που μόλις ακούσατε και αποθεώσατε, φτιάχτηκε μέσα σε λίγα λεπτά από έναν αλγόριθμο.
Μένετε άφωνος και νιώθετε εκτεθειμένος. Σα να σας χτύπησε ένα μεγάλο κύμα που αμφισβητεί όλη σας την κοσμοαντίληψη που έχετε χτίσει τόσα χρόνια γύρω από τον αγαπημένο σας συνθέτη. «Μα είναι δυνατόν να μην αναγνώρισα τη μοναδικά ευφυή γραφή του Μπαχ;», αναρωτιέστε.
Αυτά βίωσε το κοινό στο Φεστιβάλ του πανεπιστημίου της Σάντα Κρουζ, λίγο πριν αλλάξει η χιλιετία. Πίσω από αυτόν τον αλγόριθμο που αποπροσανατόλισε τα πλήθη κρυβόταν ο μουσικολόγος, συγγραφέας, επιστήμονας και συνθέτης David Cope.
Εν ολίγοις, ο Cope προσπαθώντας να φτιάξει έναν αλγόριθμο που θα του έδινε ιδέες όταν κολλούσε στη συνθετική διαδικασία, κατάφερε να τον αναπτύξει σε τέτοιο βαθμό, ώστε να μπορεί αυτόματα (μετά από επεξεργασία εκατομμυρίων δεδομένων) να δημιουργεί ένα καινούργιο έργο με αρχή-μέση-τέλος. Μάλιστα, μπορούσε να μιμηθεί και το στυλ του κάθε συνθέτη, όπως του Μπαχ, Σοπέν, Μπετόβεν και άλλους. Ονομάστηκε EMI (Experiments in Musical Intelligence) και ήρθε για να προβληματίσει αρκετούς ακαδημαϊκούς και λάτρεις της «κλασικής» μουσικής.
Η επέλαση των αλγορίθμων
Σίγουρα, τις τελευταίες δεκαετίες, οι αλγόριθμοι κι η τεχνητή νοημοσύνη έχει φτάσει σε σημείο να μπορεί πολύ εύκολα να αντικαταστήσει τα ανθρώπινα χέρια αλλά και πολλές ανθρώπινες γνωσιακές δεξιότητες. Βλέπουμε ολοένα και περισσότερο αυτοματοποιημένες μηχανές να έχουν μπει δυναμικά σε πολλούς τομείς στη ζωή μας (ιατρική, μεταφορές, χρηματιστήριο κλπ).
Δεκαετία με δεκαετία, εκεί που νομίζουμε ότι δεν μπορεί να πάει παραπάνω, οι αλγόριθμοι μας εκπλήσσουν και πάλι. Ενδεικτικά, τη δεκαετία του 80′, είχαν γίνει ήδη πολλά βήματα στην τεχνητή νοημοσύνη. Αλλά ακόμα, πολλοί πίστευαν ότι οι αλγόριθμοι έχουν κι ένα όριο. Μάλιστα, χρησιμοποιούσαν το σκάκι σαν κάτι που μόνο ο ανθρώπινος νους μπορεί να καταλάβει και θεωρούσαν πως καμία πλακέτα από σιλικόνη δε θα μπορούσε ποτέ να νικήσει κάποιον σε μια παρτίδα.
Μερικά χρόνια αργότερα, ο Ντιπ Μπλου της IBM, ένας εξελιγμένος αλγόριθμος, κατάφερε με ευκολία να νικήσει τον παγκόσμιο πρωταθλητή στο σκάκι, Κασπάροφ, σπάζοντας το όριο των δυνατοτήτων που πίστευαν μέχρι τότε ότι ένας αλγόριθμος μπορεί να έχει.
Οι αλγόριθμοι στην τέχνη
Εντάξει, λοιπόν, μπορεί η τεχνολογία να έχει φτάσει σε σημείο να νικάει τον Κασπάροφ, αλλά οι άνθρωποι έχουν κάτι που οι αλγόριθμοι δεν μπορούν να κατακτήσουν. Κι αυτό είναι η τέχνη. Με αυτή τη σκέψη ο Στιβ Λάρσον, καθηγητής του πανεπιστημίου του Όρεγκον, προκάλεσε τον Cope σε μουσικό διαγωνισμό. Σκέφτηκε ότι κανένα μηχάνημα και κανένας αλγόριθμος δε θα μπορούσε ποτέ να ξεπεράσει την ανθρώπινη ευαισθησία στην τέχνη.
Έτσι λοιπόν, κάλεσε ένα πλήθος από έμπειρους μουσικούς, καθηγητές, συνθέτες και σπουδαστές και μαζεύτηκαν στην αίθουσα συναυλιών του πανεπιστημίου. Άκουσαν τρεις συνθέσεις, εκτελεσμένες από άνθρωπο. Μία του Μπαχ, μία του ΕΜΙ και μία του ίδιου του Λάρσον. Το κοινό θα έπρεπε να ψηφίσει ποιος έγραψε τι. Το κοινό άκουσε και ψήφισε. Το αποτέλεσμα ήταν μάλλον ένα γερό χτύπημα για το Λάρσον.
Το έμπειρο, μουσικόφιλο κοινό ψήφισε ότι η σύνθεση του Μπαχ ήταν δημιούργημα του Λάρσον, ότι η σύνθεση του ΕΜΙ ήταν ο αυθεντικός Μπαχ κι ότι η σύνθεση του Λάρσον ήταν δημιούργημα του αλγορίθμου. Φανταστείτε πώς ένιωσε ο Λάρσον.
Το αποτέλεσμα έδειξε ότι ακόμα και στην τέχνη τελικά δεν υπάρχουν σαφή όρια και η τεχνολογία έχει λόγο και σ’ αυτή. Πολλά ειπώθηκαν ύστερα από το διαγωνισμό του Λάρσον. Διάφορες απόψεις ως προς την αυθεντικότητα, την αισθητική κι άλλους παράγοντες εξέφρασαν πολλοί μελετητές, επιστήμονες, καλλιτέχνες και φιλόσοφοι. Αυτές αφορούν τη γενικότερη τροπή που έχει πάρει η τεχνολογία στο κομμάτι της τεχνητής νοημοσύνης τα τελευταία χρόνια, η οποία μπορεί να αλλάξει την πορεία του ανθρώπου προς πάσα κατεύθυνση.
Κανείς δεν ξέρει τι επιφυλάσσει το μέλλον και τι σχέδια έχει ο άνθρωπος γι’ αυτό. Οι επιλογές είναι πάμπολλες κι οι δυνατότητες ακόμα περισσότερες. Δεν μπορούμε να αναστήσουμε τον Μπαχ (ακόμα), αλλά με την τεχνολογία καταφέραμε να το μιμηθούμε τόσο καλά ώστε να μπερδέψουμε και το πιο έμπειρο κοινό.
Back to Bach λοιπόν και προσοχή στις απομιμήσεις!
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν:
- Yuval Noah Harari-Homo Deus
- New York Times
- Web.standford.edu
Παρόμοια άρθρα:
- Motown: Η δισκογραφική που εισήγαγε την μαύρη μουσική και τη soul
- Rammstein – Deutschland: το τραγούδι που δίχασε το διαδίκτυο
- Divorce Lawyers I Shaved My Head: λυρισμός, ταυτότητα και σεξουαλικότητα
Ακολουθήστε μας στις σελίδες μας Facebook, Instagram και Spotify για περισσότερη έμπνευση.
