Un Bar aux Folies Bergère: Ο τελευταίος εμβληματικός πίνακας του Εντουάρ Μανέ

Καθώς χάζευα στο YouTube, το μάτι μου έπεσε σε ένα βίντεο για ένα πολύ ενδιαφέροντα (τουλάχιστον για μένα) πίνακα με τίτλο Un Bar aux Folies Bergère. Ή αν προτιμάτε στα ελληνικά, Το bar του Φολί Μπερζέρ. Γνωστή η αγάπη μου για τα μπαρ και τα εστιατόρια, ακόμη πιο γνωστή η αγάπη μου για την τέχνη. Όταν διαπίστωσα ότι πρόκειται για έναν πίνακα του Εντουάρ Μανέ, κατάλαβα τον λόγο για τον οποίο μου προκάλεσε τόσο μεγάλη εντύπωση.

Εντουάρ Μανέ και Ιμπρεσιονισμός

Ο Εντουάρ Μανέ (1832-1883), Γάλλος ζωγράφος, θεωρείται ο πρόδρομος του κινήματος του Ιμπρεσιονισμού, αν και οι σύγχρονοί του τον κατέτασσαν συχνά στους ιμπρεσιονιστές. Μία από τις συνήθεις μομφές των κριτικών της εποχής ήταν ότι οι πίνακες του στερούνταν νοήματος. Ωστόσο ο καλλιτέχνης ήθελε να αντιμετωπίζονται τα έργα του με όρους καθαρά οπτικούς. Τις ιδέες αυτές υιοθέτησαν οι ιμπρεσιονιστές και τις καλλιέργησαν ακόμη περισσότερο. Ο Ιμπρεσιονισμός, σύμφωνα με τους ειδικούς, υποδηλώνει το έργο των καλλιτεχνών που προσπαθούσαν να «συλλάβουν» την οπτική εντύπωση που γεννάει μια σκηνή, αντί να επιχειρήσουν μια «πραγματική» αναφορά σε αυτή. Οι ιμπρεσιονιστές δεν περιγράφουν αυτό που βλέπουν, αλλά τον τρόπο που το βλέπουν.

Ο Μανέ συνδέθηκε με πολλούς ιμπρεσιονιστές ζωγράφους. Μεταξύ αυτών ο Εντγκάρ Ντεγκά, ο Κλωντ Μονέ, ο Πωλ Σεζάν, ο Πιερ Ωγκύστ Ρενουάρ και ο Καμίλ Πισαρό. Αν και είχε κοινές πεποιθήσεις και το έργο του αποτέλεσε σημαντική επιρροή για τους ιμπρεσιονιστές, δεν συμμετείχε στις εκθέσεις τους. Ούτε και επιθυμούσε να εκλαμβάνεται ως εκπρόσωπος του κινήματος. Εκτός από εκείνους (τους ιμπρεσιονιστές), και ο ίδιος δέχτηκε με τη σειρά του επιδράσεις από αυτούς και ιδιαίτερα από τον Μονέ. Πολλά έργα του ακολούθησαν την ιμπρεσιονιστική τεχνοτροπία και τις τεχνικές που χρησιμοποιούσαν. Εκτός από τους ιμπρεσιονιστές, το έργο του Μανέ υπερασπίστηκαν δημόσια και άλλες προσωπικότητες. Αυτοί είναι οι λογοτέχνες Εμίλ Ζολά, Στεφάν Μαλαρμέ και Σαρλ Μπωντλαίρ. Ιδιαίτερα δημοφιλή είναι και τα πορτραίτα που φιλοτέχνησε ο Μανέ για τους Ζολά και Μαλαρμέ.

Un Bar aux Folies Bergère: Ποιος είναι ο τελευταίος εμβληματικός πίνακας του Μανέ

Το μπαρ του Φολί Μπερζέρ (Courtauld Gallery, Λονδίνο) είναι το τελευταίο αριστούργημα του Μανέ. Με αυτόν τον πίνακα επέστρεψε στην εξύμνηση της σύγχρονης ζωής στο Παρίσι. Η αντίθεση του τεχνητού και του φυσικού, της ψευδαίσθησης και της πραγματικότητας σ’ αυτόν τον κόσμο της νύχτας, πρόσφερε στους καλλιτέχνες κατεξοχήν «μοντέρνες» εικόνες από την καθημερινότητα. Ο πίνακας του Μανέ, ένα από τα πιο χαρακτηριστικά δείγματα αυτής της τέχνης, αποτελεί εικόνα μιας αντανάκλασης. Ολόκληρο το φόντο είναι ένας καθρέφτης, στον οποίο και βλέπουμε την αίθουσα του διασημότερου μουσικού θεάτρου της τότε εποχής. Ο Μανέ προσπάθησε να αποδώσει όσο το δυνατόν καλύτερα τη γοητεία της ατμόσφαιρας που επικρατούσε στον χώρο.

Ο πίνακας Un Bar aux Folies Bergère φιλοτεχνήθηκε έναν χρόνο πριν τον θάνατο του Μανέ. Πραγματικά, ολοκληρώθηκε  κάτω από δύσκολες συνθήκες λόγω της ασθένειάς του. Εξ’ αιτίας αυτής, σχεδόν όλο το έργο φιλοτεχνήθηκε στο ατελιέ. Κεντρικό πρόσωπο του πίνακα είναι η Σουζόν, μία από τις εργαζόμενες στο Φολί Μπερζέρ, η οποία πόζαρε ως μοντέλο, πίσω από ένα μπαρ που είχε στήσει ο Μανέ. Η Σουζόν ήταν μπαργούμαν και εικονίζεται μπροστά από έναν καθρέφτη, ο οποίος αντανακλά το κοινό που παρακολουθεί μία παράσταση. Ο Γάλλος συγγραφέας Γκυ ντε Μωπασσάν έλεγε ότι οι μπαργούμαν ήταν «οι προμηθευτές του ποτού και της αγάπης». Η γυναίκα μοιάζει απομονωμένη και στο άδειο βλέμμα της αποτυπώνεται η μοναξιά, που έρχεται σε αντίθεση με τη φασαρία του πλήθους. Ο Μανέ έχει τοποθετήσει την αντανάκλασή της στα δεξιά (αντί αριστερά). Μας κοιτάζει κατάματα, αλλά στον καθρέφτη φαίνεται ότι γέρνει προς έναν πελάτη.

Η προβληματική για τον πίνακα Un Bar aux Folies Bergère 

Ποιος είναι και πού ακριβώς στέκεται ο άντρας με το ψηλό καπέλο που μιλάει στην κοπέλα του μπαρ; Ο άντρας είναι ο κεντρικός θεατής του θέματος. Όμως ο Εντουάρ Μανέ, επέλεξε να τοποθετήσει το είδωλό του στον καθρέφτη, στα δεξιά του καμβά. Πολλοί κριτικοί κατηγόρησαν τον Μανέ για άγνοια της προοπτικής. Το 2000, ωστόσο, μια φωτογραφία που λήφθηκε από την κατάλληλη γωνία, έδειξε τη σκηνή που ζωγράφισε ο καλλιτέχνης. Σύμφωνα με αυτήν τη φωτογραφία, η «συνομιλία» που πολλοί έχουν θεωρήσει ότι πραγματοποιείται μεταξύ της μπαργούμαν και του τζέντλεμαν αποκαλύπτεται ότι είναι ένα οπτικό τέχνασμα.

Προς μεγάλη έκπληξη, ο άντρας στέκεται έξω από το οπτικό πεδίο του ζωγράφου, προς τα αριστερά. Κοιτάζει μακριά από τη γυναίκα, αντί να στέκεται ακριβώς μπροστά της. Ο παρατηρητής της σκηνής (ο ζωγράφος) στέκεται στα δεξιά. Η γυναίκα κοιτάζει προς το μέρος μας, κι όμως, μέσω της αντανάκλασης μοιάζει ότι συνομιλεί με τον άντρα. Ο Μανέ παίζει αριστοτεχνικά με την προοπτική. Κι εμείς, πλέον ως θεατές του πίνακα, έχουμε την εντύπωση ότι βρισκόμαστε στη θέση του άντρα με το καπέλο, όμως αυτό που αντικρίζουμε δεν είναι παρά η ματιά του καλλιτέχνη. Κατά την άποψή μου, Ίσως ο Μανέ ήθελε να δημιουργήσει στο κοινό, την αίσθηση της μοναξιάς αυτής της γυναίκας. Παρότι κατακλύζεται από κόσμο, το βλέμμα της είναι κενό, χωρίς σπιρτάδα και αίσθημα χαράς. Ίσως, αυτός ο άντρας είναι μία επινόηση της φαντασίας της. Άλλωστε, αυτό μας απέδειξε και ο Εντουάρ Μανέ, με το «περίτεχνο» τέχνασμά του.

Οι λεπτομέρειες του έργου και Το μπαρ του Φολί Μπερζέρ

Στο πρώτο πλάνο, πάνω στο μπαρ διακρίνονται μπουκάλια σαμπάνιας, μπύρας και κρασιού. Οι ετικέτες με το κόκκινο τρίγωνο φανερώνουν ότι πρόκειται για τη μπύρα Bass Pale Ale. Η Ζυθοποιία Bass ιδρύθηκε το 1777 στην Αγγλία και το διακριτικό τρίγωνο της εταιρείας έγινε το πρώτο κατοχυρωμένο εμπορικό σήμα στο Ηνωμένο Βασίλειο. Η τοποθέτηση του κόκκινου σχήματος στην ετικέτα για την αναγνώριση της μπύρας, επιβεβαιώνει ακόμα και με αυτόν τον τρόπο ότι, για τους ιμπρεσιονιστές, είναι αρκετή και πιο σημαντική η γενική εντύπωση του συνόλου, χωρίς να είναι απαραίτητη η λεπτομερής αναφορά.

Η αίθουσα θεαμάτων Φολί Μπερζέρ βρίσκεται στην οδό Ρισέ 32, στο 9ο διαμέρισμα του Παρισιού. Κατασκευάστηκε αρχικά ως όπερα και άνοιξε το 1869 ως Φολί Τρεβίζ. Ήταν μια αίθουσα μουσικής και θεαμάτων όπου η ανώτερη μεσαία τάξη του Παρισιού συνέρρεε για να παρακολουθήσει μια μεγάλη ποικιλία εκπληκτικών ψυχαγωγικών δραστηριοτήτων, όπως μπαλέτο, καμπαρέ, ακροβατικά, παντομίμα, οπερέτες, τραγούδι κ.α. Ο χώρος δεν άργησε να γίνει στέκι μποέμ και καλλιτεχνών που αναζητούσαν διασκέδαση και έμπνευση. Η αίθουσα μετονομάστηκε σε Φολί Μπερζέρ το 1872, παίρνοντας το όνομά του από τη γειτονική οδό Μπερζέρ. Έφτασε στα ύψη της φήμης και της δημοτικότητάς του στη Belle Epoque, από τo 1890 ως το 1920.

Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν:

• To bar του Φολί Μπερζέρ. Ανακτήθηκε από huntingspirits.tv.
• Φολί Μπερζέρ. Ανακτήθηκε από el.wikipedia.org.
• Το μπαρ του Φολί Μπερζέρ. Ανακτήθηκε από beeinart.gr.
• A Bat at the Folies-Bergère,Édouard Manet. Ανακτήθηκε από courtauld.ac.uk.
• Εντουάρ Μανέ. Ανακτήθηκε από el.wikipedia.org.

Παρόμοια άρθρα:

• Πάουλ Κλέε: «To ένα μάτι βλέπει, το άλλο νιώθει»
• Η σχεδία της Μέδουσας… ήταν ένα μικρό καράβι
• Ο εφιάλτης: Μια «φαντασίωση» βιασμού

Ακολουθήστε τη σελίδα μας σε Facebook, Instagram και Spotify για περισσότερη έμπνευση

Giving Sight by Beasty Press // Giving Sight The Project