The Purple Rose of Cairo: μαγικός ρεαλισμός, φαντασία ή πραγματικότητα;

Πόσες φορές, όλοι μας, σινεφίλ και μη, δεν αναζητήσαμε στις αίθουσες του σινεμά το καταφύγιο μας; Πόσες φορές, το μεγάλο αυτό άσπρο πανί, που φιλοξενεί ιστορίες και ιστορίες ανθρώπων, δεν ήταν εκεί για μας ταξιδέψει και να ελαφρύνει κάπως τη σκληρή και αδιάφορη πεζότητα της καθημερινότητας; Η απάντηση είναι μονολεκτική: αμέτρητες. Αφορμή για τις παραπάνω σκέψεις στάθηκε μια ταινία (και τι ταινία ε;). Πραγματικά μιλάμε για μια ταινία την αίσθηση της οποίας θα θυμάμαι για πολύ καιρό ακόμη. Το όνομα αυτής  “The Purple Rose of Cairo” ή ελληνιστί το “Το πορφυρό ρόδο του Καΐρου” και είναι πρώιμο πόνημα της ταλαντούχας και αμφιλεγόμενης προσωπικότητας που ακούει στο όνομα Woody Allen.

Η Σεσίλια πάει σινεμά

Καλλιτεχνικό πόνημα του Woody Allen, αλλά να, κάπως διαφορετικο από εκείνα για τα οποία μας είναι γνωστός. Εδώ, ο ίδιος και οι νευρωτικές του περσόνες ή οι μονόλογοι του απουσιάζουν. Εδώ, παίρνει θέση, ταπεινά, τρυφερά αλλά και κωμικά η Τέχνη. Η κινηματογραφική μας αφήγηση έχει ως εξής: μια γυναίκα, η Σεσίλια, που την υποδύεται η εξαιρετική Μία Φάροου, στον ρόλο της φτωχής και δυστυχισμένης σερβιτόρας πηγαίνει σινεμά. Και πηγαίνει σινεμά γιατί δεν αντέχει άλλο, γιατί εκεί, μέσα από το λευκό πανί, το δράμα της ξεθωριάζει.

Το storyline χτίζεται πάνω σε μια πολύ ιδιαίτερη ιδέα, αυτή που θέλει τον ηθοποιό όχι μόνο να «σπάει» τον τέταρτο τοίχο αλλά να βγαίνει και έξω από αυτόν και διεκδικεί τον έρωτα, τη ζωή. Στην ταινία, όπως αναφέραμε παρακολουθούμε μια σερβιτόρα, την Σεσίλια, που ζει με έναν κακό και άκαρδο σύζυγο που τη χτυπάει και την βλέπει ως υπηρέτρια που στήνει τα μεσημεριανά του γεύματα.

Η περίοδος που διαδραματίζεται είναι την εποχή της μεγάλης κρίσης, το 1935. Δουλειές δεν υπάρχουν, λεφτά δεν υπάρχουν. Και όπως είναι φυσικό ούτε και διάθεση. Η πρωταγωνιστρία σερβίρει καφέδες, δουλεύει και κρατάει το σπίτι της, όσο ο άνεργος άνδρας της παίζει ζάρια, μεθάει και βρίσκει χαρά με άλλες γυναίκες. Η μόνη χαρά στα χρόνια της μεγάλης ύφεσης είναι το σινεμά με τις πολυτελείς ταινίες του Χόλιγουντ, τις χαρούμενες φαντασιώσεις και τις απατηλές ψευδαισθήσεις που αυτό δημιούργησε μέσα από μια σειρά ταινιών. Στον κόσμο του κινηματογράφου, οι καλές μέρες δεν τελειώνουν ποτέ, εκεί οι λύπες γίνονται φτερά και πετάνε μακριά.

«Γκρεμίζοντας» τον τέταρτο τοίχο

Και ενώ που λέτε κάθομαι και εγω αμέριμνη και την παρακολουθώ, χωρίς να έχω και πολλές προσδοκίες για αυτό που θα δω. Ξαφνικά, νιώθω πέρα από τη συμπάθεια για τη θλιμμένη πρωταγωνίστρια και μια περιέργεια για την όλη εξέλιξη. Τελειώνει τη δουλειά της και πάει για πέμπτη φορά να δει το έργο The Purple Rose of Cairo. Και το ενδιαφέρον μου ενεργοποιείται όταν ο πρωταγωνιστής του έργου κοιτάει το κοινό και λέει:

“My god, you must really love this picture”

Και εκεί αρχίζουν όλα. Μια σουρεάλ κωμικό-ρομαντική κατάσταση αρχίζει και εξελίσσεται μπρος μου. Ο ηθοποιός της ταινίας Τομ Μπάξτερ (Τζεφ Ντάνιελς), ο οποιος μας συστήνεται ως «ποιητής, τυχοδιώκτης και εξερευνητής από το Σικάγο» βγαίνει από την οθόνη, ερωτεύεται τη Σεσίλια και την οδηγεί μέσα από το κλίμα μαγικού ρεαλισμού σε ένα κόσμο όπου τα όρια φαντασίας και πραγματικότητας είναι κάπως δυσδιάκριτα.

Στην πορεία παρακολουθούμε το ειδύλλιο μεταξύ της Σεσίλιας και του Τομ, τις συγκρούσεις φαντασίας και πραγματικότητας. Συγκρούσεις που έρχονται να μας υπενθυμίσουν οι θεατές που ζητάνε τα λεφτά τους πίσω. Οι χολιγουντιανοί παραγωγοί του The Purple Rose of Cairo οι οποίοι τρέμουν στην ιδέα ότι οι ήρωες μυθοπλασίας, θα μπορούσαν να αναπτύξουν δική τους ελεύθερη βούληση.

Δεν θα κανω άλλα σχόλια για συμβάντα που ακολουθούν, θα σχολιάσω μόνο μερικές ατάκες και ίσως και την πρόθεση, σύμφωνα με όσα έχει πει και ο ίδιος ο σκηνοθέτης.

Φαντασία ή πραγματικότητα;

Όλα στην αρχή δείχνουν να είναι υπέρ της φαντασίας. Η Σεσίλια κάποια στιγμή λέει την επική ατάκα:

Ναι, μόνο έτσι τα πράγματα θα μπορούσαν να είναι τέλεια. Μόνο φτιασιδωμένα ή δοσμένα μέσα από τον κόσμο της μυθοπλασίας και της φαντασίας, που είναι ατέρμονος και στα μέτρα μας. Κάποια στιγμή ο Τομ λέει στη Σεσίλια ότι εκεί από όπου προέρχεται «οι άνθρωποι είναι συνεπείς, δεν απογοητεύουν και πάντα είναι αξιόπιστοι». Και η Σεσίλια ενω το ξέρει και απαντά ότι τέτοιους ανθρώπους δε βρίσκεις στην πραγματική ζωή, στο τέλος διαλέγει αυτούς που πληγώνουν.

Παρένθεσις για μουσικά άσματα

Άσχετο, αλλά η παραπάνω στιχομυθία που θύμισε δύο αγαπημένα τραγούδια που θα μπορούσαν κάλλιστα να ντύνουν την αρχή ή το τέλος της ταινίας. Σε ένα παράλληλο σύμπαν ίσως. Το ένα λέγεται Movies και είναι από Weyes Blood, πρόκειται για ένα τραγούδι που επίσης δείχνει τον γοητευτικό κίνδυνο του κινηματογράφου. «The meaning of life doesn’t seem to shine like the screen» τραγουδάει η Νάταλι εκφράζοντας και αυτή από τη μια την αγάπη της για τον κινηματογράφο και από την άλλη μια βαθύτερη επιθυμία για μια ολοκληρωμένη ζωή και ονειρική όπως και αυτές που βλέπουμε στο σινεμά. Το άλλο τραγούδι είναι του αγαπημένου και πολυτάλαντου Παύλο Παυλίδη. Αναφέρομαι στη Μαίρη του Παυλίδη που είναι η σύγχρονη Σεσίλια, που πάει σινεμά γιατί «δεν αντέχει άλλο» γιατί «αυτοί οι τοίχοι της πλακώνουν την καρδιά» και γιατί «θέλει ένα χώρο κάπως πιο μεγάλο».

Συνεχίζοντας…

Ο Woody Allen σχολιάζει σε μια παλαιότερη συνέντευξή του:

«Η γυναίκα πρέπει να επιλέξει μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας. Και φυσικά κανένας δεν μπορεί να επιλέξει τη φαντασία, γιατί αυτό οδηγεί στην παράνοια. Οπότε επιλέγει την πραγματικότητα. Και όταν επιλέγεις την πραγματικότητα, πληγώνεσαι»

Διπλές αναγνώσεις

Υπάρχουν νομίζω, τουλάχιστον, όπως το είδα εγώ, δύο τρόποι να δούμε την ταινία. Η μία είναι να την ερμηνεύσουμε σαν μια ωδή, σαν ένα φόρο τιμής στο σινεμά και στις ευκαιρίες διαφυγής που αυτό μας προσφέρει. Η άλλη είναι να το δούμε σαν ένα σχόλιο ή προβληματισμό αν θέλετε πάνω στους κινδύνους που μας οδηγεί καμιά φορά η γοητεία του σινεμά, μέσα από τις αυταπάτες και την αίσθηση της «ολοκληρωμένης ζωής» που αυτό μας παρουσιάζει. Εγώ μπορώ να πω ότι είναι και τα δύο, με τη ζυγαριά να γέρνει προς τη δεύτερη σκέψη. Γιατί το έργο κλείνει λέγοντάς μας στην ουσία, ότι κανείς δεν είναι τέλειος, ότι η πραγματικότητα και η ζωή δε μας χρωστάει τίποτα και ότι οι άνθρωποι απογοητεύουν.

Some facts

• Η ταινία κυκλοφόρησε την 1η Μαρτίου του 1985.
• Κέρδισε το Βραβείο BAFTA για την Καλύτερη Ταινία, ενώ ο Woody Allen έλαβε αρκετές υποψηφιότητες για το σενάριο, συμπεριλαμβανομένου ενός Βραβείου Ακαδημίας, ενός Βραβείου BAFTA και το Βραβείο Συγγραφέας της Αμερικής.
• Ακόμη, ο Άλλεν το έχει κατατάξει στις καλύτερες ταινίες του, μαζί με το Stardust Memories και το Match Point.
• Η Μία Φάροου και ο Τζεφ Ντάνιελς προτάθηκαν για Όσκαρ πρωτότυπου σεναρίου.
• Το σενάριο της ταινίας The Purple Rose of Cairo εμπνεύστηκε ο Woody Allen στις ταινίες Hellzapoppin’ (1941) του H. C. Potter και στο Sherlock Jr. (1924) του Buster Keaton αλλά και στο έργο του Λουίτζι Πιραντέλλο Έξι πρόσωπα ζητούν συγγραφέα.

Παρόμοια άρθρα:

• The miseducation of Cameron Post: μια γλυκόπικρη ιστορία απότομης ενηλικίωσης
• Dickinson: η τηλεοπτική φεμινιστική και κωμική ματιά στη ζωή της Ντίκινσον
• I’m thinking of ending things: μια σουρεαλιστική απεικόνιση της μοναξιάς και των σχέσεων

Ακολουθήστε τις σελίδες μας σε Facebook, Instagram και Spotify για περισσότερη έμπνευση.