The Platform: μια πολιτική αλληγορία και κριτική

Το The Platform του Galder Gaztelu-Urrutia έκανε την πρεμιέρα του στο Netflix εν μέσω της πανδημίας του κορονοϊού και της σχεδόν παγκόσμιας καραντίνας. Αποτελεί μια πολιτική αλληγορία και κριτική διαχρονικών προβλημάτων και παραδόξων, που δεν θα μπορούσε να είναι πιο επίκαιρη. Θρίλερ επιστημονικής φαντασίας στη βάση της, η ταινία επιστρατεύει όλα τα χαρακτηριστικά και τα μέσα του γένους, για να μεταφέρει το μήνυμά της.

Περί τίνος πρόκειται

Το The Platform διαδραματίζεται εξ’ ολοκλήρου σε ένα κτίριο με εκατοντάδες επίπεδα. Κάθε επίπεδο φιλοξενεί δύο ανθρώπους και τα απολύτως απαραίτητα για τη διαμονή τους – δύο κρεβάτια και έναν νιπτήρα. Στο κέντρο κάθε επιπέδου υπάρχει ένας χώρος από όπου περνάει μια πλατφόρμα με φαγητό. Γκουρμέ γεύματα υψηλής γαστρονομίας που πληρούν τις θερμιδικές ανάγκες όλων των ανθρώπων, κάθε επιπέδου. Ο καθένας αλλάζει επίπεδο κάθε μήνα. Έτσι, κάποιος που τον ένα μήνα μπορεί να βρίσκεται στο επίπεδο 8, τον επόμενο μπορεί να βρεθεί στο επίπεδο 133.

Ωστόσο, υπάρχει η εξής παγίδα. Οι κάτοικοι των ανώτερων επιπέδων καταναλώνουν άπληστα τη μεγαλύτερη δυνατή ποσότητα φαγητού, με αποτέλεσμα η συντριπτική πλειοψηφία να λιμοκτονεί και να μάχεται για την τροφή και την επιβίωση. Ακούγεται, μήπως, οικείο;

Τα μάτια του θεατή στην ιστορία του The Platform είναι ο Goreng (Ιván Massagué). Αν και οι περισσότεροι κάτοικοι είναι εγκληματίες και παραβάτες, άνθρωποι που υπό άλλες συνθήκες θα βρίσκονταν στη φυλακή, ο Goreng βρίσκεται εκεί με τη θέλησή του. Ως αντάλλαγμα για τη διαμονή του, θα αποκτήσει ένα πτυχίο. Επίσης, θέλει να κόψει το κάπνισμα. Ειλικρινής, αισιόδοξος και με πίστη στην καλοσύνη τον ανθρώπων, ο Goreng έρχεται να ανατρέψει το σύστημα της πλατφόρμας.

Η τραγωδία των κοινών

Η μικρή κοινωνία του The Platform, ή αλλιώς, το Κέντρο Κάθετης Αυτοδιαχείρισης, όπως το ονομάζουν οι δημιουργοί του, λειτουργεί ως μια τρομακτική και προφανής αλληγορία. Ένα σύστημα όπου τα ανώτερα στρώματα απολαμβάνουν κάθε άνεση, κάνοντας κατάχρηση των αγαθών και αφήνοντας τις μάζες των κατώτερων στρωμάτων να υποφέρουν. Οι ένοικοι των χαμηλότερων επιπέδων καταριούνται τους ανώτερους για ασύδοτη κατανάλωση. Κι όμως, οι ίδιοι άνθρωποι πράττουν με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, αμέσως μόλις βρεθούν σε πλεονεκτική θέση.

Βέβαια, κανείς δεν αναλαμβάνει την ευθύνη. Όλοι την αποδίδουν στην ίδια την “πλατφόρμα”. Καθένας κατηγορεί τους από πάνω για ατομικιστική συμπεριφορά και τους από κάτω για επαιτεία. Πρόκειται για ένα καταπιεστικό σύστημα που δεν ωφελεί σχεδόν κανέναν. Παρόλα αυτά, κανείς δεν επιχειρεί να το ανατρέψει.

Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα

Ο Goreng, με τη βοήθεια μερικών συνοδοιπόρων του, καταφέρνει να θέσει σε εκκίνηση ένα σχέδιο εξέγερσης και κατάρριψης του καθεστώτος του The Platform. Επιχειρεί να ισομοιράσει την τροφή, ώστε να εξαλείψει τη διαφθορά, την έχθρα και τη διαστρέβλωση της ανθρώπινης φύσης που προκαλεί η πείνα στα κατώτερα στρώματα. Πως θα καταφέρουν, όμως, οι εκατοντάδες κάτοικοι να συμβιβαστούν; Να παραμερίσουν το ιδιωτικό τους συμφέρον και να πράξουν για το κοινό καλό; Ή, μάλλον, τι γίνεται εάν επιλέξουν να μη το κάνουν; Τι συμβαίνει όταν τα λόγια δεν αρκούν για να πείσουν;

Που έγκειται τελικά η αξία του;

Στην πολιτική και ηθική αμφιταλάντευση του The Platform έγκειται η ιδιοφυία του και, παράλληλα, η ανεπάρκειά του. Οι δημιουργοί της ταινίας δεν παραβλέπουν τις παγίδες, τα προβλήματα, τα αναγκαία κακά, ίσως, τόσο του καπιταλισμού όσο και του σοσιαλισμού. Οι καπιταλιστές των υψηλών επιπέδων διαθέτουν και καταχρώνται το κεφάλαιο, που στην προκειμένη περίπτωση δεν είναι άλλο από την τροφή. Την ίδια στιγμή, στα χαμηλότερα εκ των στρωμάτων επικρατεί απόλυτη αναρχία και ο νόμος του ισχυρού. Όταν, ωστόσο, ο Goreng αποφασίζει να μοιράσει το φαγητό στον καθένα ανάλογα με τις ανάγκες του, υποχρεώνεται να σκοτώσει όποιον στέκεται εμπόδιο στην καθόλου δημοφιλή πρωτοβουλία του.

Το The Platform ασκεί μια εύστοχη κριτική που εκθέτει τα σφάλματα και τα παράδοξα αμφότερων των πλευρών. Την ίδια στιγμή, ωστόσο, αρνείται να τοποθετηθεί, να διαλέξει μια πλευρά από τις δύο, ή, ενδεχομένως, κάποια τρίτη. Δεν προσφέρει λύσεις ή απαντήσεις. Απέχει με τρόπο που το καθιστά, πολλές φορές ασαφές. Η ίδια η θεματική του, δε, είναι αν μη τι άλλο συνηθισμένη. Κινηματογραφικά διαμάντια όπως το High-Rise και το Snowpiercer, αλλά και το πρόσφατα πολυβραβευμένο Parasite έχουν ασκήσει πολύ επιτυχέστερες και έμμεσες κριτικές έναντι στις ίδιες παθογένειες. Με τρόπο διακριτικό και πολυεπίπεδο.

Τελευταίες σκέψεις

Παρόλα αυτά, το The Platform δεν παύει να παρουσιάζει προβληματισμούς και να καταδικάζει πρακτικές με τρόπο αποτελεσματικό και έξυπνο. Πρόκειται για ένα καθηλωτικό θρίλερ, που κρατά αμείωτη την προσοχή του θεατή. Η αγωνία για τη μοίρα των πρωταγωνιστών και την έκβαση της ιστορίας είναι μεγάλη. Αν και υστερεί τρομερά στην φωτογραφία και τη γενικότερη αισθητική, η ηθοποιία είναι αξιοσημείωτη.

Η σημαντικότερη σκέψη, ωστόσο, με την οποία θα έπρεπε να συνδεθεί η ταινία, σχετίζεται με τα σύγχρονα γεγονότα. Μεταξύ των πολλών διαχρονικών μηνυμάτων, το επίκαιρο νόημα είναι αυτό της υπερκατανάλωσης. Ίσως την επόμενη φορά που, από φόβο για την πανδημία και τον εγκλεισμό, θελήσουμε να αδειάσουμε τα ράφια των σούπερ μάρκετ και να γεμίσουμε τα καλάθια μας με προϊόντα άχρηστα και ποσότητες εξωπραγματικές, καλό θα ήταν να θυμηθούμε τους ένοικους των υψηλών επιπέδων της ταινίας. Ή, μάλλον, τις επιπτώσεις των πράξεών τους, σε βάρος όσων ζούσαν στα χαμηλότερα επίπεδα.

Παρόμοια άρθρα:

• I’m thinking of ending things: μια σουρεαλιστική απεικόνιση της μοναξιάς και των σχέσεων

• Normal People: ωδή στην εγγύτητα

• Heathers: ανατομία ενός 80s cult film

Ακολουθήστε τις σελίδες μας σε Facebook, Instagram και Spotify για περισσότερη έμπνευση.

Giving Sight by Beasty Press