Sarah Kane: η queer φωνή του θεάτρου που δεν έπαψε να ηχεί

Ηχογράφηση από τη Τζωρτζίνα Γεωργακοπούλου:

Οι φετινοί εορτασμοί για την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας μας βρίσκουν θυμωμένες, παγωμένες και κουρασμένες, σε μια πανδημία δίχως τέλος. Ένας διαφορετικός Μάρτιος ενός ιδιότυπου έτους. Η ανάγκη για ορατότητα και ισότητα δεν ήταν ποτέ πριν πιο επιτακτική. Σε οποιοδήποτε χώρο και αν δραστηριοποιείται κάποια θηλυκότητα, έχει να πει μια ιστορία, την δική της. Straight ή queer, cis ή trans, λευκές ή poc, έχουμε φωνή και θέση σε έναν κόσμο που θέλει να φιμώσει ό, τι δεν συμβιβάζεται. Η δικιά μου επιλογή για το φετινό αφιέρωμα του Beasty Press είναι η Sarah Kane, η queer φωνή που δεν σίγησε ποτέ.

Για σήμερα προτείνω, πριν ταξιδέψουμε για λίγο στον κόσμο του θεάτρου της δεκαετίας του ’90, να σηκώσουμε μια κούπα στην υγεία και την μνήμη όλων εκείνων των γυναικών που μας έθρεψαν, μας δίδαξαν και μας παρότρυναν να είμαστε οι καλύτερες εαυτές μας, σε έναν κόσμο που έχει αλλεργία στην θηλυκή έκφραση.

Να αγαπάτε τις ζωντανές και να θυμάστε τις πεθαμένες. Μονάχα έτσι δεν θα είναι ποτέ ξανά καμία μόνη βορά της ετεροκανονικής πατριαρχίας. Πίσω στην Sarah Kane τώρα.

Bio

Βρετανή. Θεατρική συγγραφέας. Εκπρόσωπος του “In-yer-face theatre” της δεκαετίας του ’90. Ένα από τα πιο λαμπρά μυαλά της γενιάς της. Ανοιχτά λεσβία. Γυναίκα.

Η Sara Kane γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Essex. Σπούδασε θέατρο στο πανεπιστήμιο του Bristol και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο πανεπιστήμιο του Birmingham Σήμερα θα ήταν 50 χρονών, αν δεν είχε αποφασίσει να μας πετάξει πρόωρα στα μούτρα τον κόσμο που την απέρριπτε. Αυτοκτόνησε τον Φλεβάρη του ’99, αφήνοντάς μας 5 θεατρικά έργα, μια ταινία και ένα κενό στην πραγματική γυναικεία εκπροσώπηση στο δώμα του Royal Court.

Το τελευταίο της έργο, 4.48 Psychosis, γράφτηκε λίγο πριν την αυτοκτονία της και ανέβηκε πρώτη φορά μετά θάνατον. Πολλοί κριτικοί το περιγράφουν ως το τελευταίο σημείωμα ενός ανθρώπου που χάνει την μάχη με την κατάθλιψη. Η ίδια δεν παραδέχτηκε ποτέ την μαύρη προοικονομία των γραπτών της.

Πολλά έχουν γραφτεί γι’ αυτή και άλλο τόσο έχουν αναλυθεί τα έργα της. Απασχόλησε κοινό και κριτικούς τόσο εν ζωή, όσο και μετά τον θάνατό της. Απορρίφθηκε και δοξάστηκε όσο λίγες. Ωστόσο, οι περισσότερες ήρθαμε σε επαφή μαζί της μέσα από έναν μονόλογο, από το Crave, το έργο σταθμό στην καριέρα της.

Επίκαιρη 20 χρόνια αργότερα

Μεταποιώντας μερικούς στίχους της με αφορμή την 8^η Μαρτίου και το ελληνικό #metoo:

«Και θέλω να βγαίνουμε για φαγητό,

και να μην με νοιάζει που δεν έχει άλλο κόσμο το μέρος.

Και να σε συναντώ στην πλατεία και να μιλάμε για τέχνη,

και να μην φοβάμαι που εργάζεσαι μέσα σ’ αυτή.

Και να βγαίνουμε έξω ως τα μεσάνυχτα,

και να ξέρω πως δεν υπάρχει πραγματικός κίνδυνος.

Και να θέλω να σε πάρω τηλέφωνο το πρωί, αλλά ν’ αφήνω να κοιμηθείς λίγο ακόμα.

Και να μην περιμένω καπνίζοντας στα σκαλιά, μέχρι να γυρίσεις.

Και να μην ανησυχώ όταν αργείς να έρθεις. Η όταν δεν επιστρέφεις ποτέ».

Το «Λαχταρώ» της Sarah Kane έχει αποτελέσει την φωνή που ψάχνανε οι ερωτευμένοι από την πρώτη στιγμή της κυκλοφορίας του. Πόσο μελάνι, χαρτί και δάκρυα δεν το τυλίγουν; Πόσοι στίχοι δεν έχουν γραφτεί πάνω στην πρόζα του μονολόγου του; Αν ψάξεις σε τετράδια, ημερολόγια και κρυπτογραφημένα word είμαι σίγουρη πως θα βρεις τον πόνο και την λαχτάρα του έρωτα να περνούν το γενεακό χρονικό φράγμα. Αν αυτό δεν είναι επιτυχία, δεν ξέρω πραγματικά τι είναι.

Το Crave έκανε πρεμιέρα το 1998 με το ψευδώνυμο Marie Kelvedon. Είναι το πρώτο της έργο που εστιάζει στα συναισθηματικά στάδια μέσα από την μουσικότητα των φωνών. Οι κριτικοί το περιγράφουν ως το πιο αισιόδοξο έργο της. Η ίδια ξαφνιάζεται με αυτό. Αναφέρει πως το έγραψε σε μια περίοδο που είχε πάψει να πιστεύει στην αγάπη. Το θεωρεί το πιο «απελπισμένο» της έργο. Αν και δεν έχει πολύ σημασία, για μένα είναι η απόδοση της ανθρώπινης ύπαρξης σε όλο το ευάλωτο μεγαλείο της.

Όμορφος κόσμος «ηθικός», πατριαρχικά πλασμένος

Η Sara Kane γνώριζε καλά τι σημαίνει να είσαι γυναίκα σε έναν κόσμο φτιαγμένο από άντρες για άντρες. Το γνώριζε και το χλεύαζε μπρος στα έντρομα και «σκανδαλισμένα» πρόσωπα της καλής κοινωνίας. Κέρδισε και διατήρησε την θέση της, πετώντας περιοδικά πορνό σε αυτούς που την κατηγορούσαν για πορνογραφία. Λύγισε από το βάρος της ίδιας της (υπέροχης) ύπαρξης.

Χρόνια μετά, δεν σταματάει να εμπνέει. Δεν σταματά να με εμπνέει. Να δίνει το παράδειγμα με την ζωή (και τον θάνατο) της για το τι (δεν) είναι θηλυκότητα. Δεν υπάρχουμε για να έχουμε μονάχα μακριά μαλλιά, να είμαστε ευγενικές και ευχάριστες, υγιείς και παραγωγικές, όμορφες κούκλες σε ρόλους άκαμπτους πάνω σε σάπια σανίδια.

Μπορείς να είσαι όλα ή και τίποτα από αυτά και να γιορτάζεις (λίγο περισσότερο από τις άλλες μέρες) στις 8 του Μάρτη. Έτσι κι αλλιώς, «καμιά δεν επιβιώνει από αυτή την ζωή».

Δεν υπάρχεις για να εξυπηρετείς κάποιο «μεγάλο σχέδιο». Είσαι το μεγάλο σχέδιο. Αξίζεις αγάπη, αναγνώριση και σεβασμό. Και όλα αυτά τα αξίζεις παρούσα και απούσα, ζωντανή ή νεκρή. Μόνο γιατί γεννήθηκες άνθρωπος.

Η Sarah Kane αδικήθηκε από τους κριτικούς στην αρχή της καριέρας της. Αδικήθηκε από τους δημοσιογράφους την επομένη του θανάτου της. Δικαιώνεται αναδρομικά στο μυαλό και την κοινή συνείδηση ως η πονεμένη θεατρική ιδιοφυΐα που ήταν. Ο Χάρολντ Πίντερ έγραψε γι’ αυτήν:

«Η Σάρα Κέιν πέθανε τραγικά. Ήταν τόσο μεγάλος και τόσο βαθύς ο τρόμος του κόσμου. Δεν τον άντεξε. Ήταν γυμνή. Απροστάτευτη. Γυμνά είναι και τα έργα της. Τρομαγμένα. Τρομερά».

Μέχρι να μην είναι καμιά Sarah γυμνή και απροστάτευτη στην μάχη με την πατριαρχία, να προσέχετε τις εαυτές σας και τις αδερφές σας. Καμιά μόνη, καμιά λιγότερη. Χρόνια μας πολλά.

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας:

• Ίνγκριντ Μπέργκμαν: μια οσκαρική ντίβα
• Πηνελόπη Δέλτα: Η προσωπική μου ηρωίδα
• Φρίντα Κάλο: Η κυρία του Ρεαλισμού
• Riot grrrl: το underground πανκ φεμινιστικό κίνημα
• Ρεμπέτικα τραγούδια: η κοινωνική θέση των γυναικών
• Zaha Hadid: Η βασίλισσα της καμπύλης

Ακολουθήστε τις σελίδες μας σε Instagram, Facebook και Spotify για περισσότερη έμπνευση.

Giving Sight by Beasty-Press // Giving Sight The Project