H. P. Lovecraft, παλπ περιοδικά και η φιλοσοφία του τρόμου

Απόκοσμες και μυστικιστικές διαστάσεις, αποπνικτικό σκοτάδι, φρίκη, οικογενειακά μυστικά και βιβλία απόκρυφης γνώσης. Μοτίβα που συναντά κανείς σε πληθώρα ταινιών, βιβλίων και κάθε είδους πολιτισμικά προϊόντα σήμερα. Αφηγήσεις που φαίνεται – σαν κάθε τι πραγματικά καλό, όπως έλεγε και ο Νίτσε – να ξεπρόβαλαν από το πουθενά. Και που με λίγο ψάξιμο και λίγες λογοτεχνικές γνώσεις, μπορούν να εντοπιστούν ως αποκυήματα της φαντασίας και της εφευρετικότητας του H. P. Lovecraft. Πως, λοιπόν, ο Lovecraft, από συγγραφέας σε παλπ περιοδικά μετατράπηκε σε μαιτρ του τρόμου; Τι συνιστά τελικά η φιλοσοφία και η μυθολογία του; Ποιες είναι σήμερα οι εκφάνσεις της;

Τα πρώτα χρόνια

Ο H. P. Lovecraft γεννήθηκε το 1890, στην Providence του Rhode Island, από μια αριστοκρατική οικογένεια, εκ των παλαιότερων της περιοχής. Όταν ήταν τριών χρονών, ο πατέρας του εισήχθη σε ψυχιατρική κλινική, ύστερα από μια σειρά ψυχωτικών επεισοδίων. Ο Lovecraft, μαζί με τη μητέρα του, εγκαταστάθηκε στο σπίτι του ευκατάστατου παππού του, Whipple. Ήδη από την ηλικία των έξι άρχισε να υποφέρει από τρομακτικούς εφιάλτες που τον βασάνιζαν σε καθημερινή βάση. Περνούσε τις μέρες του κλεισμένος στο σπίτι και αρνούνταν να πάει στο σχολείο. Ωστόσο, από εντυπωσιακά μικρή ηλικία, διάβαζε βιβλία όπως η Μεταμόρφωση του Οβίδιου, οι Χίλιες και Μια Νύχτες και Η Μπαλλάντα του Γέρου Ναυτικού, του Κόλεριτζ. Ο θάνατος της γιαγιάς του, αλλά και του παππού του, που υπήρξε τεράστια επιρροή, άφησαν τεράστιο σημάδι στη ζωή του. Η περιουσία της οικογένειας χάθηκε απευθείας, λόγω χρωστούμενων του Whipple. Ο Lovecraft και η μητέρα του αναγκάστηκαν να μετακομίσουν και η ψυχική υγεία αμφοτέρων πήρε την κάτω βόλτα.

Ένα pulp magazine και ένας συγγραφέας που ο Lovecraft αγαπούσε να μισεί

Το The Argosy ήταν ένα από τα δημοφιλέστερα φτηνιάρικα περιοδικά ρομαντικών μυθιστορημάτων, του οποίου ο Lovecraft ήταν ένθερμος αναγνώστης. Συνήθιζε να το αγοράζει, καθώς απεχθανόταν ιδιαίτερα τις ιστορίες ενός Fred Jackson. Πολύ συχνά, έστελνε γράμματα στο περιοδικό, περιγράφοντας πόσο απαράδεκτες ήταν, σε μορφή ποιημάτων. Τα περίεργα αυτά γράμματα σύντομα τράβηξαν την προσοχή του Edward F. Daas, τότε γραμματέα της United Amateur Press Association. O Lovecraft ξάφνου βρέθηκε βυθισμένος στον κόσμο της ερασιτεχνικής γραφής και δημοσιογραφίας και τα κείμενά του άρχισαν να βλέπουν το φως της δημοσιότητας. Δεν άργησε να γράψει τα πρώτα του διηγήματα, μεταξύ των οποίων το Dagon, που δημοσιεύτηκε το 1917. Πρόκειται για την πρώτη ιστορία στην οποία ενσωμάτωσε την αισθητική, τη μυθολογία και τη φιλοσοφία που έμελλε να πάρει γιγαντιαίες διαστάσεις, τόσο στο προσωπικό του έργο, όσο και στην ποπ κουλτούρα εν γένει.

Κοσμικός Τρόμος

Ο H. P. Lovecraft ξεκίνησε να περιπλανιέται στα μονοπάτια της μυθοπλασίας του τρόμου, σε μια περίοδο που ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος είχε ήδη αρχίσει να επιδρά στην καθημερινότητα των Αμερικανών. Οι άνθρωποι πλέον δεν φοβούνταν τόσο πολύ, ούτε τόσα πολλά, δεδομένης της φρίκης με την οποία έρχονταν αντιμέτωποι. Έτσι, ο συγγραφέας, ίσως λίγο από ανάγκη και άλλο λίγο από προσωπικές ανησυχίες, δημιούργησε ένα δικό του είδος τρόμου. Τον κοσμικό τρόμο (cosmic horror/ cosmicism). Στα ποιήματα, τις νουβέλες και τις μικρές ιστορίες του, δεν επικεντρωνόταν στην ωμή βία, ή σε γνωστές μορφές τεράτων. Ο εχθρός ήταν και είναι αυτό που αφήνεται στην φαντασία του αναγνώστη.

“Τhe oldest and strongest emotion of mankind is fear, and the oldest and strongest kind of fear is fear of the unknown.”

Η κεντρική ουσία του κοσμικού τρόμου, που επηρεάζεται από πεσιμιστικές και νιχιλιστικές φιλοσοφίες, είναι ότι οι άνθρωποι είναι παντελώς ανίσχυροι μπροστά στο αχανές (πολυ)σύμπαν. Δεν έχουν καμία δύναμη, καμία σημασία ή λόγο ύπαρξης στην αχανή κοσμική κλίμακα. Το σύμπαν δεν «ενδιαφέρεται» για εμάς. Φυσικά, η συντριπτική πλειονότητα της ανθρωπότητας το αγνοεί αυτό, ενώ όσοι το αντιλαμβάνονται φλερτάρουν επικίνδυνα με την τρέλα. Οι πρωταγωνιστές του Lovecraft είναι, κατά κανόνα, ακριβώς αυτοί οι άνθρωποι. Ανθρωπολόγοι, αρχαιολόγοι, πάσης φύσεως ερευνητές, που ανακαλύπτουν στοιχεία μυθικών τεράτων, εξωγήινων υπάρξεων και άλλων απόκρυφων δυνάμεων. Και, οι οποίοι, όσο και να παλεύουν να συγκεντρώσουν γνώσεις γύρω από αυτά, πάντοτε παραμένουν εξολοκλήρου ανίσχυροι απέναντί τους. Ο χρόνος μας στη Γη, αλλά και οι νοητικές μας ικανότητες, είναι πολύ περιορισμένα για κάτι τέτοιο. Και ίσως για καλό.

«The most merciful thing in the world, I think, is the inability of the human mind to correlate all its contents.»

Μύθος του Κθούλου

Περίπου 9 χρόνια μετά τις πρώτες του ιστορίες, ο Lovecraft εισήγαγε στις ιστορίες του την οντότητα του Κθούλου, που, στον κόσμο του συγγραφέα λατρεύεται από διαφορετικές αιρέσεις ανά τον κόσμο. Πρόκειται για την χαρακτηριστικότερη επινόηση του συγγραφέως και μια που συνοψίζει το ύφος και τη φιλοσοφία των δημιουργημάτων του. Πολλές από τις ιστορίες του Lovecraft εκτυλίσσονται σε χωροχρονική συνέχεια, εντός δηλαδή του ίδιου σύμπαντος. Με χαρακτήρες, τοποθεσίες και, ιδιαίτερα, μυθικά πλάσματα να κάνουν την εμφάνισή τους ξανά και ξανά. Ο H. P. Lovecraft κατάφερε να δημιουργήσει ένα ολόδικό του σύμπαν. Ή, μάλλον, να επαναπροσδιορίσει τον κόσμο μας, μέσα από τη δική του, τρομακτική οπτική.

H επίδραση του Lovecraft είναι εμφανής, από το Batman, μέχρι τις ταινίες του Guillermo del Toro και από τα βιβλία του Stephen King, μέχρι το προσωπικό αγαπημένο μου Rick and Morty. Πρόκειται για τον δεύτερο μεγαλύτερο συγγραφέα τρόμου, μετά τον Edgar Allan Poe και, όσο ο υπαρξιακός τρόμος βασανίζει τους ανθρώπους, η φιλοσοφία του θα συνεχίσει να έχει θέση στις πιο σκοτεινές πτυχές της ανθρώπινης φαντασίας.

Δεν μπορώ να σκεφτώ ιδανικότερο τρόπο για να κλείσω αυτό το κείμενο, παρά με τις ίδιες τις λέξεις του H. P. Lovecraft:

«The world is indeed comic, but the joke is on mankind.»

Παρόμοια άρθρα:

• Eternal Sunshine of the Spotless Mind: (μη) σκέψεις
• Marriage Story: αυτή δεν είναι απλά μια ιστορία γάμου
• Dreamlands: χαμένοι παραλιακά της Αγγλίας

Ακολουθήστε τις σελίδες μας σε Facebook, Instagram και Spotify για περισσότερη έμπνευση.

Giving Sight by Beasty Press