Ο Σάντρο Μποτιτσέλι γεννήθηκε στην Φλωρεντία του 15ου αιώνα, μια περίοδο αναβίωσης του κλασικισμού και επανάστασης στην τέχνη. Πρόκειται για τα πρώτα αναγεννησιακά χρόνια, όταν οι καλλιτέχνες ακόμη πειραματίζονταν με την χρήση της γραμμικής προοπτικής. Βρισκόμαστε λοιπόν, σε μια εποχή που οι λόγιοι σύγχρονοι του καλλιτέχνη μελετούν με πάθος τις μυθολογίες των Ελλήνων και των Ρωμαίων. Για αυτούς, οι μύθοι είναι κάτι περισσότερο από όμορφα παραμύθια, καθώς μέσα τους βρίσκεται όλη η σοφία των αρχαίων. Σε αυτό το πνεύμα ο Σάντρο Μποτιτσέλι δημιουργεί τον πίνακα με τίτλο «Η γέννηση της Αφροδίτης» (La nascita di Venere) περί το 1485.
Το φημισμένο αυτό έργο ανήκει στην συλλογή «μυθολογίες» και αναπαριστά τον ομώνυμο κλασικό μύθο της αναδυόμενης θεάς. Αν και δεν μπορούμε να το γνωρίζουμε με σιγουριά, πολλοί μελετητές πιστεύουν πως ο εν λόγω πίνακας αποτέλεσε παραγγελία ενός μέλους της οικονομικά και πολιτικά ισχυρότερης φλωρεντινής οικογένειας, των Μεδίκων. Αυτή η υπόθεση φαίνεται να γεννιέται από τις πορτοκαλιές που εμφανίζονται στον πίνακα. Δέντρα, τα οποία θεωρούνται έμβλημα της δυναστείας των Μεδίκων, λόγω της αντιστοιχίας του ιταλικού ονόματος τους (mala medica) με το οικογενειακό όνομα (Medici). Για αυτή του τη δημιουργία, ο καλλιτέχνης επιλέγει να χρησιμοποιήσει τέμπερα σε καμβά. O πίνακας, που πλέον αποτελεί μέλος της συλλογής της γκαλερί του Uffizi, έχει διαστάσεις 172.5 x 278.5 εκατοστά.
Ο μύθος
Σύμφωνα με τους επικρατέστερους μύθους, η Αφροδίτη γεννήθηκε αναδυόμενη από τον αφρό της θάλασσας. Το ίδιο μαρτυρά άλλωστε και το όνομα της: Αφρό-δίτη. Λέγεται πως όταν ο Κρόνος εκθρόνισε τον πατέρα του, Ουρανό, έκοψε τα γενετικά του όργανα και τα πέταξε στον ωκεανό. Η Αφροδίτη γεννήθηκε στα ανοιχτά των Κυθήρων από τον αφρό που δημιούργησαν τα γεννητικά όργανα του Πρωτόγεννου θεού πέφτοντας στο νερό.
Έπειτα, με τη βοήθεια του Ζέφυρου, η θεά ταξίδεψε μέχρι την Πάφο και κατόπιν κατευθύνθηκε στην Κύπρο. Και οι τρεις αυτές περιοχές έχουν ταυτιστεί με την γέννηση της. Γεγονός που αποδεικνύεται και από τους εκάστοτε χαρακτηρισμούς της θεάς. Τα επικρατέστερα επίθετα είναι Κυθηρία ή Κυθηρεία, Παφία, Κύπρις ή Κυπρογενής. Ωστόσο, στα Κύθηρα εντοπίζεται το πρώτο ιερό της θεάς στον Ελλαδικό χώρο και ως εκ τούτου αυτό θεωρείται το νησί της Ουράνιας Αφροδίτης.
Ο ζωγράφος αντιμετώπισε την συγκεκριμένη παραγγελία με σεβασμό και προσπάθησε να παρουσιάσει τον μύθο με τρόπο αντάξιο του. Για αυτόν, όπως και για τους λόγιους της εποχής του, η ιστορία της γέννησης ήταν το σύμβολο του μυστηρίου. Μέσα από το οποίο ήρθε στον κόσμο το θείο δώρο της ομορφιάς. Πιθανώς, μελέτησε αρχαία κείμενα και παραλλαγές της ιστορίας από τον Όμηρο, τον Ησίοδο ή τον Οβίδιο έτσι ώστε να αναπαραστήσει σωστότερα την σκηνή.
Στον πίνακα λοιπόν, η θεά Αφροδίτη αναδύεται από του αφρούς της θάλασσας μέσα από ένα όστρακο. Στα αριστερά της βρίσκεται ο Ζέφυρος και η Αύρα που φυσούν προκειμένου να την παρασύρουν προς την ακτή της Κύπρου ή των Κυθήρων. Στα δεξιά, βρίσκεται η ακτή όπου την υποδέχεται μια από τις Ώρες. Οι Ώρες ήταν θεότητες των εποχών, και εδώ ετοιμάζεται να την τυλίξει με έναν λουλουδένιο πορφυρό μανδύα. Την Αφροδίτη περικυκλώνουν η γη, η θάλασσα, ο ουρανός και ένα πλήθος από άνθη.
Η σύνθεση
Το μεγάλο επίτευγμα του Σάντρο Μποτιτσέλι στο συγκεκριμένο έργο είναι η σύσταση μιας απόλυτα αρμονικής σύνθεσης. Εκεί που πολλοί σύγχρονοί του απέτυχαν, ο Μποτιτσέλι βρήκε τρόπο να χρησιμοποιήσει την προοπτική. Δεν χρειάστηκε να θυσιάσει την συμμετρία και την αρμονία του έργου του για να το πετύχει. Τα κύματα που σκάνε στην ακτή, τα ανάλαφρα μαλλιά και τα υφάσματα είναι γεμάτα πτυχώσεις και μοιάζουν να παρασύρονται από την δύναμη του ανέμου.
Το έργο χαρακτηρίζεται από μια περιστροφική κίνηση που συμβάλει στην αίσθηση της ολοκλήρωσης που λαμβάνει ο θεατής. Ξεκινώντας από αριστερά, το βλέμμα μας πέφτει στον Ζέφυρο και την Αύρα. Οι δύο φιγούρες αγκαλιάζονται με μια σχεδόν χορευτική κίνηση.
Το φύσημα των δύο μορφών οδηγεί τα μάτια του θεατή στην Ώρα η οποία κινείται προς την θεά Αφροδίτη, έτοιμη να την τυλίξει με τον μανδύα της. Η θεότητα των εποχών μοιάζει επίσης να χορεύει, κάτι που επιτυγχάνεται από τις γλυκές κινήσεις των άκρων της. Σαν να την υποδέχεται στον κόσμο, η Ώρα φαίνεται να παρουσιάζει την Αφροδίτη στο κοινό, στρέφοντας τα βλέμματα προς αυτήν. Αυτή η σπιράλ κίνηση συμβάλει στο αισθητικό αποτέλεσμα του πίνακα.
Όταν αναπόφευκτα οδηγούμαστε στην μορφή της θεάς δεν μπορούμε να πάρουμε τα μάτια μας από επάνω της. Η Αφροδίτη δεσπόζει στο κέντρο του πίνακα, τέλεια ευθυγραμμισμένη με τις υπόλοιπες φιγούρες. Η μορφή της αποπνέει μια αίσθηση ηρεμίας. Οι καμπύλες του σώματος της, οι απαλές κινήσεις των χεριών της, η contraposto (χιαστή) στάση της, η ελαφριά κλίση του κεφαλιού της και η ληθαργική έκφραση του προσώπου της συντελούν σε αυτή την ρυθμική αρμονία των φιγούρων που έχει καταφέρει ο Μποτιτσέλι.
Η ομορφιά της Αφροδίτης
Η γυμνή θεά αποτελεί σύμβολο πνευματικής και όχι γήινης ομορφιάς. Οι ανατομικά ανορθόδοξες λεπτομέρειες του σώματος της Αφροδίτης δεν μπορούν παρά να συμβάλλουν στην αιθέρια ομορφιά της. Είναι προφανές πως κοιτάζοντας την θεά δεν βλέπουμε τα χαρακτηριστικά του κλασικού ρεαλισμού που υιοθετήθηκαν από άλλους καλλιτέχνες της γενιάς του Μποτιτσέλι. Οι χαμηλοί ώμοι, το σχεδόν ανύπαρκτο στέρνο, το παράξενο αριστερό χέρι. Ο πολύ μακρύς κορμός, τα δυσανάλογα με το υπόλοιπο σώμα μικρά στήθη και ο αφαλός που βρίσκεται τοποθετημένος πολύ ψηλά στο σώμα. Τα χαρακτηριστικά αυτά δεν συνάδουν με τα πρότυπα της κλασικής ομορφιάς. Ωστόσο, η ομορφιά του προσώπου της μας αποσπά από τις δυσαναλογίες του σώματος.
Η χαριτωμένη κίνηση, τα έντονα χρώματα και η ρευστότητα του σώματος μας παραπέμπουν περισσότερο στην γοτθική παράδοση. Φαίνεται πως ο Σάντρο Μποτιτσέλι προτίμησε την αρμονία και την κομψότητα από την ρεαλιστική αναπαράσταση. Ίσως, βέβαια, οι ελευθερίες που πήρε ο καλλιτέχνης προκειμένου να πετύχει το χαριτωμένο περίγραμμα να είναι αυτές που ενισχύουν την αίσθηση του αβρού και λεπτεπίλεπτου πλάσματος που ξεβράστηκε στην ακτή σαν θείο δώρο.
Στην πραγματικότητα, η αίσθηση της απόλυτης ομορφιάς αποπνέεται από το σύνολο του έργου. Οι χαοτικές πτυχές του πίνακα, σε αντίθεση με την τέλεια αρμονία των σωμάτων και των προσώπων, καταλήγουν σε αυτό που ο Πλάτωνας θεωρούσε πραγματική ομορφιά. Ο συνδυασμός της γλυκύτητας και της αρμονίας, μαζί με την ρυθμική κίνηση των μορφών και του φυσικού τοπίου που μοιάζουν σαν να παίρνουν ζωή μπροστά στα μάτια μας. Είναι τα χαρακτηριστικά που κάνουν το έργο του Σάντρο Μποτιτσέλι αντικειμενικά όμορφο. Εκεί λοιπόν, κρύβεται η ομορφιά της Αφροδίτης. Πρόκειται για το «τέλειο», όπως το εννοούσαν οι αρχαίοι, το «τέλειο» με την έννοια του ολοκληρωμένου.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν:
- E. H. Gombrich, Το χρονικό της τέχνης, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης.
H. W. Janson, Anthony F. Janson, Ιστορία της Τέχνης – Η Δυτική Παράδοση, εκδόσεις Έλλην.
Παρόμοια Άρθρα:
Ακολουθήστε τις σελίδες μας σε Facebook, Instagram και Spotify για περισσότερη έμπνευση.
Giving Sight by Beasty Press // Giving Sight The Project
… [Trackback]
[…] Read More Information here on that Topic: beasty.gr/h-gennisi-tis-afro-ditis-tou-sandro-botticelli/ […]
Comments are closed.