Ηχογράφηση από τη Ναταλία Σφήκα:
Αμερικανικό γοτθικό -μια φράση με πολλά σημαινόμενα. Όντας στο σταυροδρόμι μεταξύ Γοτθικής τέχνης της Ευρώπης του 12ου αιώνα και νεοσύστατης Αμερικανικής κουλτούρας, τα έργα που υπάγονται κάτω από την ομπρέλα του American Gothic/ Southern Gothic συνδυάζουν τον σκοταδισμό, τα μυστήρια και την παράνοια του Μεσαίωνα, με τη ζωή της (Μεσοδυτικής) Αμερικανικής υπαίθρου. Ίσως οι πιο οικείες μορφές του ρεύματος να εντοπίζονται στη μουσική, ανάμεσα στις ερεβώδεις μπαλάντες του Nick Cave και τα μυστικιστικά θρησκευτικά παραμύθια του Wovenhand. Ίσως, πάλι, να τις βρίσκει κανείς ανάμεσα στα stream-of-consciousness γραπτά του William C. Faulkner, που έμμεσα αποδίδουν έναν άλλου είδους τρόμο, τον ψυχολογικό. Στον χώρο, όμως, των εικαστικών τεχνών, ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελεί ο πίνακας American Gothic, του Grant Wood.
Ο εν λόγω πίνακας φιλοτεχνήθηκε το 1930 στο Eldon της Iowa, όπου ο Wood γεννήθηκε και μεγάλωσε. Εκ πρώτης όψεως, απεικονίζει έναν πατέρα και μια κόρη μπροστά από το σπίτι τους -ένα κτίριο που ακολουθεί American Gothic ρυθμό, ένα είδος Γοτθικής αρχιτεκτονικής που προσαρμόζεται στις ανάγκες και την οικονομική ευχέρεια της αγροτικής τάξης της Αμερικής του μεσοπολέμου. Αποτελεί, φαινομενικά, μια ρεαλιστική και απλοϊκή απεικόνιση της ζωής της υπαίθρου. Σε μια πιο προσεκτική εξέταση, ωστόσο, μπορεί κανείς να δει τα αμφιλεγόμενα, ενίοτε σατιρικά και σκοτεινά στοιχεία του πίνακα.
Το American Gothic αποτελεί ένα από αυτά τα έργα που φαίνονται όλο και πιο αλλόκοτα όσο τα παρατηρείς.
Ποιοι είναι οι δύο χαρακτήρες; Ποια η σχέση μεταξύ τους; Προς τι τα θλιμμένα τους πρόσωπα και η ετερόκλητη παρουσία τους στον χώρο; Πώς είναι η ζωή ανάμεσα στην τρίαινα που κρατά ο άντρας και στο εισαγόμενου τύπου σπίτι στο βάθος; Η απλή εξήγηση είναι ότι ο Wood ζωγράφισε τους τρεις πρωταγωνιστές ξεχωριστά και ουδεμία σχέση είχαν μεταξύ τους. Το σπίτι αποτέλεσε το θεμέλιο του πίνακα, την έμπνευση για το κόνσεπτ και το όνομα. Ύστερα, ο καλλιτέχνης αναζήτησε τις φιγούρες, δύο στερεοτυπικά πρόσωπα της Μεσοδυτικής υπαίθρου, αγρότες καταβεβλημένους από τους κόπους τους και με τη λάμψη τους χαμένη από καιρό. Η γυναίκα δεν είναι άλλη από την αδερφή του, ενώ ο άντρας είναι ο οδοντίατρος του χωριού. Υπάρχει όμως καλλιτεχνικός σκοπός πίσω από αυτή τη διαδικασία και όλα συγκλίνουν στην τρίαινα.
Όταν ο πίνακας έφτασε στη δημοσιότητα προκάλεσε μεικτές αντιδράσεις, με πολλούς να θεωρούν ότι σατιρίζει και προσβάλει την σκληρά εργαζόμενη αγροτική τάξη. Όπως όμως δήλωσε ο Wood, «υπάρχει σάτιρα [στον πίνακα] όπως υπάρχει σάτιρα σε κάθε τι ρεαλιστικό». Οι φιγούρες πατέρα – κόρης φαίνονται τόσο αποξενωμένες η μία από την άλλη, όσο και η κάθε μία από το περιβάλλον της. Το Ευρωπαϊκού ρυθμού αλλά Αμερικανικά προσαρμοσμένο σπίτι φαντάζει εμβόλιμο -όπως και είναι. Όπως και συμβαίνει με το σύνολο της Αμερικανικής κουλτούρας των Η.Π.Α. του ’30. Ο Wood φαίνεται να αντιλαμβάνεται το αιματοβαμμένο παρελθόν των Αμερικανών και τις Ευρωπαϊκές καταβολές τους, καθώς και τον αγώνα τους να ταιριάξουν, να βρουν μια θέση και ένα σκοπό σε αυτό το νέο πλαίσιο. Τελικά τα καταφέρνουν;
Η horror διάσταση της υπαίθρου στην Αμερική, από τα πρώτα μεταναστευτικά ρεύματα του 17ου αιώνα μέχρι τον μεσοπόλεμο, είναι πανταχού παρούσα.
Η τάση των ανθρώπων να αναζητούν τι κρύβεται πίσω από τις σκιές υπερχειλίζει τόσο σε κοινωνικά φαινόμενα όπως το κυνήγι μαγισσών, όσο και στην τέχνη των Ηνωμένων Πολιτειών, από τον H. P. Lovecraft, μέχρι τα horror westerns, αλλά και πιο σύγχρονα δημιουργήματα εποχής, ταινίες τρόμου όπως το The VVitch του ανερχόμενου Robert Eggers. Και πάντοτε τα ερείσματα είναι βαθιά ψυχολογικά. Γι’ αυτό και όταν βλέπουμε το American Gothic αναρωτιόμαστε ποιοι είναι αυτοί οι άνθρωποι, τι κρύβεται μέσα στο Γοτθικό σπίτι και γιατί ο άντρας νιώθει την ανάγκη να φυλάει την ιδιοκτησία του με την τρίαινα.
Παρόμοια άρθρα:
- Nick Cave, Warren Ellis: Το Carnage είναι η εξιλέωση που χρειαζόμαστε
- H. P. Lovecraft, παλπ περιοδικά και η φιλοσοφία του τρόμου
- Uzumaki: η διαστροφή των καθημερινών γεγονότων και ο κοσμικός τρόμος του Junji Ito
Ακολουθήστε μας σε Instagram, Facebook και Spotify για περισσότερη έμπνευση.
