Βίλα Ιόλα: Η αναγέννηση από τις στάχτες

Ίσως οι περισσότεροι νέοι δεν έχουν καν ακουστά το όνομα ‘Αλέξανδρος Ιόλας.’ Όμως όλοι σίγουρα έχουμε ακούσει για τις λεηλασίες στη Βίλα Ιόλα.

Ο Αλέξανδρος Ιόλας, καλλιτεχνικό ψευδώνυμο του Κωνσταντίνου Κουτσούδη, ήταν γόνος εύπορης ελληνικής εξ Αιγύπτου οικογένειας. Στα 20 του έρχεται στην Ελλάδα με επιστολή του Κωνσταντίνου Καβάφη. Εκεί, γνωρίζεται με τους Σικελιανό, Μητρόπουλο και Παλαμά. Το 1931 αφήνει την Ελλάδα για να πραγματοποιήσει το μεγάλο του όνειρο να γίνει χορευτής. Το ταλέντο του ήταν έκδηλο, όμως η μοίρα είχε άλλα σχέδια. Ένας τραυματισμός στο πόδι αλλάζει τη ρότα της ζωής του. Στρέφεται λοιπόν προς τη δεύτερη μεγάλη του αγάπη, τη συλλογή Τέχνης. Ξεκινάει να ασχολείται με το εμπόριο Τέχνης και ανοίγει την πρώτη του Γκαλερί στη Νέα Υόρκη. Ακολουθούν οι Γκαλερί σε Ρώμη, Μιλάνο, Γενεύη, Παρίσι, Ζυρίχη και Μαδρίτη. Μετά την εδραίωση του ως κορυφαίος γκαλερίστας παγκοσμίως, έχει έναν στόχο: να αναδείξει Έλληνες καλλιτέχνες. Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι έχει συνεργαστεί και αναδείξει καλλιτέχνες όπως οι Άντι Γουόρχολ, Ρενέ Μαγκρίτ, Μαρξ Έρνστ, Πικάσο και Ντε Κίρικο.

Όμως, παρά τη δόξα που γνώρισε στο εξωτερικό, ο Ιόλας βάζει λουκέτο στις Γκαλερί του με σκοπό τον επαναπατρισμό. Αγοράζει λοιπόν 25 στρ. στην Αγία Παρασκευή με όραμα να δημιουργήσει ένα “Χωριό Καλλιτεχνών”. Χτίζει τη Βίλα Ιόλα, ένα μεγαλοπρεπές παλάτι που περισσότερο έμοιαζε με χλιδάτο χώρο Τέχνης, παρά οικία. Όσον αφορά τον σχεδιασμό της Βίλας πολλά έχουν ακουστεί. Κάποιες φήμες, που όμως δεν επιβεβαιώθηκαν, αναφέρουν ως σχεδιαστές τους Γιάννη Τσαρούχη και Παύλο Καλατζόπουλο.

Αν θέλαμε να κλείσουμε τα μάτια μας και να κάνουμε μία νοητή περιήγηση στη Βίλα Ιόλα, ένα τυπικό βράδυ εκεί θα ήταν κάπως έτσι:

Ανοίγεις μία ολόχρυση πόρτα και μπαίνεις σε ένα τεράστιο κτίριο. Γύρω σου δεσπόζουν μαρμάρινες αρχαίες κολώνες από τη Ραβέννα. Στη μέση ένα τεράστιο μαρμάρινο τραπέζι (παντού μάρμαρο) και έργα Τέχνης. Σε κάποια στιγμή, εμφανίζεται ο ίδιος. Με τα εκκεντρικά παπούτσια του και την αξιοζήλευτη γκαρνταρόμπα του. Υποδέχεται με θέρμη τους καλεσμένους του και τους προτρέπει να πιούν. Αυτοί δεν είναι άλλοι από προσωπικότητες όπως ο Σταύρος Νιάρχος, ο Τζιόρτζιο Αρμάνι, ο Αριστοτέλης Ωνάσης, η Ειρήνη Παππά, ο Σταύρος Νιάρχος, ο Ανδρέας Παπανδρέου, η Μελίνα Μερκούρη κ.α.

Όμως, η υπερβολική λάμψη, μερικές φορές καταλήγει στο απόλυτο σκοτάδι. Ο Ιόλας παρότι γενναιόδωρος και έξω καρδιά, ήταν εκκεντρικός και δεν φίλτραρε τα λεγόμενά του. Από το 1975 αρχίζει η παρακμή της φήμης του. Η αντίστροφη μέτρηση ξεκινάει με άσχημους χαρακτηρισμούς προς τους άλλοτε φίλους του Ανδρέα Παπανδρέου και Μελίνα Μερκούρη. Συνέχισε χαρακτηρίζοντας με παρόμοιο τρόπο τους Τσαρούχη και τον τότε Πρόεδρο Δημοκρατίας Κωνσταντίνο Καραμανλή. Έτσι ο Ιόλας, από αναρίθμητους φίλους, αρχίζει να μετράει αναρίθμητους αλλά και με κύρος, εχθρούς.

Η χαριστική βολή έρχεται με τη δήλωση του ότι η Βίλα Ιόλα κοσμείται από αρχαίους κίονες. Το όπλο μπορεί να το έβαλε μόνος του στον κρόταφο, αλλά τη σκανδάλη πατάει ο τραβεστί, πρώην βοηθός του με το ψευδώνυμο “Μαρία Κάλλας”. Τον κατηγορεί δημόσια για αρχαιοκαπηλία, χρήση ναρκωτικών ουσιών, όργια και παιδεραστία. Βέβαια, κάποιες πληροφορίες λένε πως η “Μαρία Κάλλας” διώχθηκε από το σπίτι του Ιόλα, ύστερα από κλοπή κειμηλίων του. Παράλληλα οι πόρτες των πρώην φίλων του κλείνουν οριστικά. Η Υπουργός Πολιτισμού Μελίνα Μερκούρη, αρνείται τη δωρεά των κεκτημένων του στο ελληνικό δημόσιο.

Την ίδια εποχή, άλλη μία συμφορά χτυπάει τον Ιόλα. Μαθαίνει ότι πάσχει από ΑIDS. Παράλληλα ξεκινάει μάχη για την απόκρουση της κατηγορίας για την αρχαιοκαπηλία την οποία κερδίζει πανηγυρικά.

Το 1987 φεύγει από την Ελλάδα μόνος και ταπεινωμένος.  Έτσι, λίγο καιρό μετά φεύγει από τη ζωή σε νοσοκομείο της Νέας Υόρκης, νικημένος από το AIDS. Ούτε η ίδια του η αδερφή, Νίκη Στάιφελ, δεν τον λυπήθηκε. Ο μόνος που προσπάθησε να αποκαταστήσει τη φήμη του ήταν ο φροντιστής της Βίλας, Λάζαρος Πολίτης. χαρακτηριστικά αναφέρει ότι η ομοφυλοφιλία του Ιόλα ήταν γνωστή (δικαίωμα του στο κάτω- κάτω), όμως δεν υπήρξε ποτέ παιδεραστής, έκφυλος, αρχαιοκάπηλος και χρήστης.

Η ζωή του Ιόλα ρίχνει αυλαία. Μετά τον θάνατό του, οι νόμιμοι κληρονόμοι του δεν κατάφεραν να βρουν συμβιβαστική λύση. Έπειτα ξεκινάει ο βάναυσος “βιασμός” της Βίλας Ιόλα από γνωστούς και αγνώστους. Επίσης, αρχίζει να κοσμείται από Street Art. Άραγε θα άρεσε αυτό στον Ιόλα; Δεδομένου του προοδευτικού μυαλού του μπορεί και ναι. Δεδομένου όμως του λεπτού, εκλεπτυσμένου, ελιτίστικου γούστου του, μπορεί και όχι.

Έπειτα από χρόνια, την πόρτα και την ιστορία της Βίλας ανοίγει εκ νέου, ο Γιάννης Σταθόπουλος, ως Δήμαρχος Αγίας Παρασκευής. Το 2017, ο δήμος κατορθώνει να αγοράσει τη Βίλα Ιόλα για να μπορέσει να αναγεννηθεί από τις στάχτες της. Έτσι, φέτος, εν έτει 2020 με ομόφωνη απόφαση του Κεντρικού Συμβουλίου Νεώτερων Μνημείων, εγκρίνεται η μελέτη μετατροπής της Βίλας σε Πολιτιστικό Κέντρο.

Η υπάρχουσα μορφή του κτιρίου θα διατηρηθεί, με το χαρακτηριστικό μαρμάρινο τραπέζι να δεσπόζει στο κέντρο του χώρου. Θα αποτελεί έναν τύπο Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης. Το υπνοδωμάτιο του Ιόλα θα φιλοξενήσει τα γραφεία. Η κουζίνα και το νέο υπνοδωμάτιό του θα αποτελέσουν το ευκτήριο/κυλικείο για το κοινό. Η μεγάλη αίθουσα στον όροφο θα χρησιμοποιηθεί για πολλαπλές χρήσεις (προβολές, εκθέσεις κλπ). Τέλος, ο χώρος της βιβλιοθήκης θα διατηρηθεί και θα προστεθούν ξενώνες για τη φιλοξενία καλλιτεχνών.

Όποιες και να είναι οι σκέψεις μας για την προσωπικότητα του Ιόλα, δεν πρέπει να παραβλέψουμε κάποιες αλήθειες. Δηλαδή την τεράστια συμβολή του στην Τέχνη και τον επαναπατρισμό πολλών αρχαίων κειμηλίων. Άλλωστε υπήρξε ένας από τους πιο επιδραστικούς ανθρώπους στο χώρο της Σύγχρονης Τέχνης. Η δημιουργία του Πολιτιστικού Χώρου Βίλα Ιόλα, είναι μία αξιέπαινη απόφαση για τις πολιτιστικές δομές της χώρας.

Ακολουθήστε τις σελίδες μας σε Facebook, Instagram και Spotify για περισσότερη έμπνευση.

Giving Sight by Beasty Press // Giving Sight The Project