«–Τετέλεσται! Κι ήταν σα να ’λεγε: Όλα αρχίζουν», Νίκος Καζαντζάκης

Ο Νίκος Καζαντζάκης ήταν ο κορυφαίος  Έλληνας συγγραφέας των νεώτερων χρόνων

Σπούδασε νομικά και έκανε μεταπτυχιακά στο Παρίσι. Θεωρούσε δασκάλούς του τον Όμηρο, το Δάντη και τον Μπεργκσόν. Ανάμεσα στα πιο γνωστά του έργα είναι: Οδύσσεια, Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά (1946), Ο καπετάν Μιχάλης (1953), Ο Χριστός ξανασταυρώνεται (1954), Ο τελευταίος πειρασμός (1955), Ασκητική και Αναφορά στον Γκρέκο (1961).

Ο Νίκος Καζαντζάκης ανήκει αναμφίβολα στους ελεύθερα σκεπτόμενους ανθρώπους, στους ανθρώπους που αγωνίζονται ακατάπαυστα να βρουν την αλήθεια ώστε να πλημμυρίσει με φως η ζωή τους. Για τον μεγάλο Κρητικό, ο άνθρωπος ανακαλύπτει τον Θεό μέσα από τη συνεχή αναζήτηση, την αμφισβήτηση, ακόμη και την άρνηση.

Πρέπει να φτάσει κανείς στην Άβυσσο για να προσεγγίσει τον Θεό και σ’ αυτήν την προοπτική ακόμη και η αμφισβήτηση, εφόσον μπορεί να οδηγήσει στην ένωση, είναι μια απόλυτα υγιής διαδικασία.

Η ελευθερία του ανθρώπου αποτελεί αλήθεια που εμπνέει τον Καζαντζάκη και τον μετατρέπει σε πολέμιο κάθε συστήματος, όπως της ηθικής και της θρησκείας, σαν χώρους που λειτουργούν ως φράχτες που ασφαλίζουν φαινομενικά τους φόβους των ανθρώπων μπροστά στο άγνωστο.

Το καζαντζάκειο ερώτημα αφορά την αγωνία του μεγάλου συγγραφέα πάνω στα κρίσιμα ερωτήματα της ανθρώπινης ύπαρξης, της ελευθερίας, της ζωής, του έρωτα και του  θανάτου. Ο Νίκος Καζαντζάκης δεν είναι θεολόγος, αλλά διακατέχεται από την έμμονη αγωνία και την αγάπη για τον Θεό και τον άνθρωπο, στοιχεία που χαρακτηρίζουν έναν αληθινό θεολόγο.

Η Απάντηση στο Καζαντζάκειο Ερώτημα

Ο αληθινός Χριστός κατά τον Καζαντζάκη περπατάει και αγωνίζεται μαζί με τους ανθρώπους. Στο πρότυπο Εκείνου αγωνίζονται και οι ήρωες του συγγραφέα, που ενσαρκώνουν το πρότυπο του μαχόμενου ανθρώπου, ο οποίος παλεύει μέσα από τον ηρωισμό, τον αγώνα και την αυτοθυσία, ώστε να οδηγηθεί στη λύτρωση και να γίνει άγιος.

Ο Χριστός στο μεγάλο Κρητικό είναι ατέρμονος ανήφορος κι’ αέναο ταξίδι, ατέλειωτη αγωνία και ανοιχτή πληγή μέσα του καθώς, «Η δυαδική αυτή υπόσταση του Χριστού στάθηκε για μένα πάντα βαθύ ανεξερεύνητο μυστήριο· η λαχτάρα, η τόσο ανθρώπινη, η τόσο υπεράνθρωπη, να φτάσει ο άνθρωπος ως το Θεό –ή πιο σωστά: να επιστρέψει ο άνθρωπος στο Θεό και να ταυτιστεί μαζί του· η νοσταλγία αυτή, η τόσο μυστική και συνάμα τόσο πραγματική, άνοιγε μέσα μου πληγές και πηγές μεγάλες». Ο Χριστός με μια λέξη στον Καζαντζάκη είναι σταυρωμένος. Και γι’ αυτό ακριβώς αναστημένος.

Στη σκέψη του Καζαντζάκη για να αναστηθείς, πρέπει πρώτα να σταυρωθείς κατά το πρότυπο του Χριστού καθώς:

«Κάθε άνθρωπος άξιος να λέγεται γιος του ανθρώπου σηκώνει το σταυρό του κι ανεβαίνει το Γολγοθά του. Πολλοί, οι πιο πολλοί, φτάνουν στο πρώτο, στο δεύτερο σκαλοπάτι, λαχανιάζουν, σωριάζονται στη μέση της πορείας και δε φτάνουν στην κορφή του Γολγοθά –θέλω να πω στην κορφή του χρέους τους– να σταυρωθούν, ν’ αναστηθούν, και να σώσουν την ψυχή τους. Λιποψυχούν, φοβούνται να σταυρωθούν, και δεν ξέρουν πως η σταύρωση είναι ο μόνος δρόμος της ανάστασης. Άλλον δεν έχει…».

Απόσπασμα από το βιβλίο Αναφορά στον Γκρέκο.

Όλα καταλήγουν στο κορυφαίο σημείο της Σταύρωσης

Ο σκοπός του στον Τελευταίο Πειρασμό αποτελεί η υποθετική θεώρηση της υπάρξεως ή όχι γνωμικού θελήματος στον Χριστό, ώστε να προσπαθήσει ν’ απαντήσει στα εναγώνια ερωτήματα της υπάρξεως.

Πριν από την κορύφωση, ενώ ο Χριστός βρίσκεται επάνω στον Σταυρό, λιγοθυμά κι’ έχει οπτασία ότι βρίσκεται κάτω από ένα ανθισμένο δέντρο, όπου ένας άγγελος Κυρίου, του λέει πως ο Θεός αποφάσισε τελικώς να τον σώσει, επιτρέποντάς του ταυτοχρόνως να ζήσει μια φυσιολογική ζωή σαν όλους τους ανθρώπους.

Ο έσχατος πειρασμός τον πείθει μέσα στη λιγοθυμία του πως όλα είναι ένα όνειρο, μια απλή παραίσθηση και τον οδηγεί στην επιλογή μιας ζωής φυσιολογικής και ανθρώπινης, χωρίς διλήμματα, αγωνίες, μαρτύρια και σταυρούς.

Στιγμιαία, ανοίγει τα μάτια του, συνειδητοποιεί ότι βρίσκεται πάνω στον Σταυρό και ότι όλα αυτά ήταν ένα όνειρο, μια αληθοφανής παραίσθηση. Ο Χριστός νίκησε και τον τελευταίο πειρασμό και σε λίγο θα σταυρωθεί και θα κατέλθει στον Άδη, στη θριαμβευτική κάθοδο της ζωής.

Συνεπώς…

Παντού, σ’ όλο το έργο κυριαρχεί η αμφιβολία, η ανασφάλεια και η αγωνία. Αλλά  στο τέλος μας περιμένει η πιο συγκλονιστική πραγματικότητα ή ακριβέστερα η ομολογία της Αναστάσεως. Ουσιαστικά η τελευταία φράση του Τελευταίου Πειρασμού: «–Τετέλεσται! Κι ήταν σα να ’λεγε: Όλα αρχίζουν», ανατρέπει ολόκληρο το βιβλίο και κραυγάζει παντού την Ανάσταση, την ανακαίνιση των πάντων, ουσιαστικά τη λύτρωση και τον θρίαμβο της ζωής…

Παρόμοια άρθρα:

• Αφιέρωμα: Νίκος Ξυλούρης
• Αφιέρωμα στον Μίλαν Κούντερα: Η αισιοδοξία είναι το όπιο του λαού
• Το μάτι: Ένα μικρό βιβλίο για το μπανιστήρι!

Ακολουθήστε τις σελίδες μας σε Facebook και Instagram!

Giving Sight by Beasty-press