Ο [καθόλου] τυχαίος θάνατος ενός αναρχικού

Ηχογράφηση από τη Σοφία Σακαρίκου:

Ο Τυχαίος Θάνατος ενός Αναρχικού αποτελεί ένα θεατρικό έργο του Ιταλού Ντάριο Φο που φαντάζει πραγματικά πιο επίκαιρο από ποτέ. Θα το διαπιστώσετε ιδίοις όμμασι!

H ζωή του Ντάριο Φο

Ο Ιταλός Ντάριο Φο γεννήθηκε στις 24 Μαρτίου 1926 στο Σαν Τζιάνο της επαρχίας Βαρέζε.  Σπούδασε Αρχιτεκτονική στην Ακαδημία Τεχνών της Μπρέρα στο Μιλάνο. Σύντομα ο Ντάριο έρχεται να ανακαλύψει την αγάπη κι έφεσή του στο θέατρο και τη σάτιρα. Τότε εγκαταλείπει την αρχιτεκτονική για να αφοσιωθεί αποκλειστικά στο θέατρο. Σε λίγο καιρό γίνεται από τους γνωστότερους συγγραφείς και ηθοποιούς του Ιταλικού θεάτρου. Με τον καιρό η αναγνώρισή του γίνεται διεθνής, εκτός Ιταλικών συνόρων.

Το ύφος των έργων του βασιζόταν συχνά στον αυτοσχεδιασμό. Επίσης, συμβάδιζε με το ύφος των μεσαιωνικών παλιάτσων, μίμων, και τροβαδούρων. Νυμφεύθηκε τη σύζυγό του Φράνκα Ράμε, με την οποία συμπρωταγωνίστησαν στο σανίδι, ανεβάζοντας κυρίως πολιτικά έργα. Το 1997 του απονέμεται το Νόμπελ λογοτεχνίας. Στις 13 Οκτωβρίου του 2016, καταλήγει από ασθένεια του αναπνευστικού στην Ιταλία, αφήνοντας πίσω του μια τεράστια παρακαταθήκη.

Η ανεπανάληπτη πολιτική σάτιρα κι ο δρόμος προς ένα λαϊκότερο θέατρο

Ο Φο πάλευε με τιτάνες. Έγινε κυματοθραύστης εκατοντάδων κακών κριτικών, αποδοκιμασίας, απόρριψης, λογοκρισίας και φίμωσης. Έτσι όπως καταλήγει, άλλωστε, κάθε άνθρωπος που τολμά να σατιρίσει τα «μεγάλα κεφάλια». Η σάτιρά του; Άκρως πολιτική. Με χαρακτήρα άλλοτε πιο κομψό κι άλλοτε ορμητικό, σαν χείμαρρος που παρασέρνει τα πάντα στο διάβα του. Καυτηρίαζε κάθε τι που σχετιζόταν με την πολιτική εξουσία και δικαιοσύνη.

Την ίδια στιγμή, ο Φο και η σύζυγός του προσέφεραν στο θεατρόφιλο κοινό ένα λαϊκότερο θέατρο. Ένα θέατρο που σήμερα ίσως ονομάζαμε μεταμοντέρνο. Για τον Φο δεν ήταν απλώς μια άποψη. Αποσκοπούσε παράλληλα να προσεγγίσει τον απλό, λαϊκό κόσμο. Έτσι, τα έργα του δεν ανέβαιναν στο κλασικό ξύλινο σανίδι. Οι θεατές δεν κάθονταν σε κόκκινα βελούδινα καθίσματα. Η παράσταση δεν ξεκινούσε με το άνοιγμα της κόκκινης αυλαίας. Ο Φο μετέφερε τα έργα του σε εργοστάσια, πλατείες και δρόμους. Και κάπου εδώ μια Ελένη Βλαχάκη ακούγεται νοσταλγικά στο background, μιλώντας για πρωτοπορία και παραστάσεις σε γουρουνοστάσια. Κάτι παρόμοιο λοιπόν γίνεται και με τον Φο. Ο απλός λαϊκός κόσμος ήταν το κέντρο του ενδιαφέροντός του.

Ο Τυχαίος Θάνατος ενός Αναρχικού

2017. Χωμένη κάπου στα παλαιοβιβλιοπωλεία της οδού Σόλωνος. Εκεί όπου μπορείς να ανακαλύψεις θησαυρούς για κάθε γούστο. Είχε τον τίτλο Ο Τυχαίος Θάνατος ενός Αναρχικού. Μικρό, φθαρμένο, με κιτρινισμένες από το χρόνο σελίδες, κι έχοντας γραμμένο το όνομα «Στέφανος» στο οπισθόφυλλο, με κοίταζε καρτερικά να το αγοράσω. Ποτέ δεν φαντάστηκα, όμως, πως τέσσερα χρόνια μετά, το βαθιά πολιτικό και σατυρικό θεατρικό του Φο θα ήταν τόσο επίκαιρο.

Η πλοκή

Ο Φο γράφει το Ο Τυχαίος Θάνατος ενός Αναρχικού το 1970. Αυτή είναι η πλοκή που θα βρείτε στο οπισθόφυλλο των εκδόσεων Clip Book. Διαβάζοντάς τη, θα νομίζετε μάλλον πως γράφτηκε χθες βράδυ. Τόσο ίδιο κι απαράλλακτο με τα τωρινά κοινωνικοπολιτικά τεκταινόμενα.

Ένας σχιζοφρενής ύποπτος, από ανακρινόμενος, μετατρέπεται σε ανακριτή στα κεντρικά της Αστυνομίας. Μεταμφιεσμένος σε ανώτατο δικαστικό που έρχεται να διαλευκάνει την υπόθεση της «αυτοκτονίας» ενός αναρχικού που έπεσε από τον 4ο όροφο της Ασφάλειας κατά τη διάρκεια μιας ανάκρισης, επιδίδεται σε μια δική του τρελή ανάκριση. Οι άνθρωποι της Ασφάλειας, τρομοκρατημένοι, καταλήγουν έρμαια στην εξυπνάδα και στη φαντασία του τρελού. Από άγριοι και νταήδες, μεταμορφώνονται σιγά-σιγά σε αξιολύπητα ανθρωπάκια που δέρνονται και αλληλοκατηγορούνται μεταξύ τους!

Η σάτιρα του έργου και ο σκοπός της

Ο Τυχαίος Θάνατος ενός Αναρχικού πρόκειται για μια ανελέητη σάτιρα, κομμένη και ραμμένη στα μέτρα του Φο. Ή μήπως καλύτερα, κομμένη και ραμμένη στα μέτρα μας; Καυστικό χιούμορ και μια τραγελαφική χαρτογράφηση του αληθινού κόσμου. Η σάτιρα, όντας ανέκαθεν μια αντίδραση ενάντια στην εξουσία, τα οικονομικοπολιτικά συστήματα, και τα κοινωνικοπολιτικά τεκταινόμενα, έρχεται σαν μια ηχηρή απάντηση ενάντια στο Ιταλικό σύστημα. Ο Τυχαίος Θάνατος ενός Αναρχικού είναι ένα βαθύτατα πολιτικοποιημένο θεατρικό με απίστευτο χιούμορ, λέγειν, και άποψη. Εξαπολύει λίβελλους, ή λαϊκότερα για να έρθουμε και στο στυλ του Φο, επιτίθεται και κατηγορεί την εξουσία. Ασκεί αυστηρότατη κριτική στην κατάχρηση εξουσίας του συστήματος δικαιοσύνης. Sounds familiar, έτσι; Ίσως το 1970 δεν είναι και τόσο μακρινό όσο νομίζετε!

Με όπλο την τέχνη του

Ο Ντάριο Φο, δραστηριοποιήθηκε στο χώρο του θεάτρου έχοντας πάντοτε στο πλάι του τη σύζυγό του Φράνκα. Μαζί επιχείρησαν να δώσουν μια γροθιά στην Ιταλική πολιτική ασυδοσία της εποχής τους. Η δράση του συγγραφέα προκαλούσε εντονότατες αντιδράσεις, τόσο στα όργανα εξουσίας, όσο και σε κάθε άνθρωπο που φορούσε παρωπίδες, αδυνατώντας να αντικρίσει την αλήθεια γυμνή!

Καλλιέργησε μια κραυγαλέα αντιφασιστική κι αντικαπιταλιστική δράση, με όπλο; Μα τί άλλο; Την τέχνη του, φυσικά. Το θέατρο παίρνει ρόλο οδοδείκτη. Παίρνει ρόλο πυξίδας. Παίρνει ρόλο μιας πηγής φωτός. Παίρνει το ρόλο ενός ορμητικού ποταμιού. Το αποτέλεσμα σε κάθε περίπτωση είναι το ίδιο. Η αφύπνιση συνειδήσεων, η ψυχαγωγία, και η επίθεση σε κάθε ασυδοσία. Ένα τρίπτυχο που ήταν, είναι, και θα είναι πάντα συνιφασμένο με το θέατρο.

Ο [καθόλου] Τυχαίος Θάνατος ενός Αναρχικού

Ο Ντάριο γράφει το άκρως τολμηρό για την εποχή «εργάκι» του το 1970. Αφορμή κι αληθινή πηγή έμπνευσής του υπήρξε το αιματοβαμμένο γεγονός της 12ης Δεκεμβρίου 1969. Λίγες μέρες πριν τα Χριστούγεννα του ’69, ο Ιταλός εργάτης σιδηροδρόμων κι αναρχικός, Τζουζέπε Πινέλι, δολοφονείται από την αστυνομία.

Η βομβιστική επίθεση στην Πιάτσα Φοντάνα

Ας κάνω, όμως, ένα κοντινότερο πλάνο. Ιταλία, 12 Δεκεμβρίου 1969. Παραμονές Χριστουγέννων. Κοσμοσυρροή στην αγορά και υπεραυξημένη κίνηση στις τράπεζες και τους δρόμους του Μιλάνου, λόγω εορτών. Ένας εκκωφαντικός κρότος, ηχεί σε κάθε μεριά της πόλης, μαζί με ταυτόχρονες κραυγές κι ουρλιαχτά. Μια βόμβα εκρήγνυται στην έδρα της Αγροτικής Τραπέζης, στην Πιάτσα Φοντάνα. Στο τέλος της τρομοκρατικής επίθεσης, το Μιλάνο απαριθμεί 88 τραυματίες και 17 νεκρούς.

Η αστυνομία συλλαμβάνει τον Πινέλι μαζί με άλλους αναρχικούς για ανακρίσεις σχετικά με την επίθεση. Λίγο πριν τα μεσάνυχτα της 15ης Δεκεμβρίου, ο Πινέλι αυτοκτονεί από τον 4ο όροφο του αστυνομικού τμήματος. Οι αστυνομικοί που τον ανέκριναν, ανακρίθηκαν και ίδιοι με τη σειρά τους, σχετικά με το μυστηριώδη θάνατο του Πινέλι. Με τα χρόνια, οι έρευνες έδειξαν ότι επρόκειτο για ατύχημα. Τι πραγματικά συνέβη, ή ποιος ήταν ηθικός αυτουργός του [καθόλου] τυχαίου θανάτου ενός αναρχικού παραμένουν αναπάντητα.

Ερχόμενοι/ες στο σήμερα

Ερχόμενοι σε μια σύγχρονη πραγματικότητα, πενήντα περίπου χρόνια μετά τη βομβιστική επίθεση στο Μιλάνο, μετά τον τυχαίο θάνατο του αναρχικού Πινέλι, και μετά το θεατρικό έργο του Φο, αντιλαμβανόμαστε ότι η κατάσταση μάλλον μοιάζει αρκετά με το τότε. Σε ένα ιδανικό σενάριο, που δεν υπήρχε κορωνοϊός, που τα θέατρα ήταν ανοιχτά, απλά στοχαστείτε πόσο θα ταυτιζόμασταν και πόση επιτυχία κι ανταπόκριση θα είχε αυτό το έργο αν ανέβαινε στο σανίδι. Σε μέρες αναβρασμού σαν κι αυτές, όπως όλοι/ες [φαντάζομαι] έχουμε αντιληφθεί, το 1970 δεν φαίνεται και τόσο μακρινό. Μισό αιώνα μετά, το έδαφος μυρίζει ξανά μπαρούτι, με παρόμοια γεγονότα να εκτυλίσσονται σε δρόμους και πλατείες.

Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν:

• artigo.gr
• culturenow.gr

Παρόμοια άρθρα:

• Μόλλυ Σουήνη και υπηρεσίες προσβασιμότητας
• «Ο Γυάλινος Κόσμος» μέσα από το γυαλί
• Κόρα Καρβούνη: Η ακατάτακτη ηθοποιός

Ακολουθήστε τις σελίδες μας σε Instagram, Facebook και Spotify για περισσότερη έμπνευση.

Giving Sight by Beasty-Press // Giving Sight The Project