1862, ο Γκούσταβ Κλιμτ γεννιέται στο Μπάουμγκάρτεν, κοντά στην Βιέννη. Σε μια περίοδο άνθησης της γενέτειράς του, βρισκόμαστε μεταξύ ψευδαίσθησης και πραγματικότητας. Μία τέλεια σύνδεση παραδοσιακού και μοντέρνου, ενώνοντας έναν περασμένο κόσμο με έναν αναδυόμενο. Χρυσός, στολίδια και λουλούδια, σε μορφές άλλοτε περίπλοκες και άλλοτε, απλές -και απαλές. Ο θεατής βρίσκεται εγκλωβισμένος μέσα σε ένα στατικό καλειδοσκόπιο, προσπαθώντας να λύσει το μυστήριο που βρίσκεται πίσω από τις συνθέσεις.
“All art is erotic”
Κατά καιρούς τα έργα του καλλιτέχνη αγαπήθηκαν και θαυμάστηκαν, καθώς έγινε ένας από τους αγαπημένους ζωγράφους πορτραίτων στην βιεννέζικη κοινωνία. Ωστόσο, ο ασυγκράτητος και έκδηλος ερωτισμός των έργων του προκάλεσε πικρό ανταγωνισμό, όπως και κάποια περιοδικά σκάνδαλα. Όταν, για παράδειγμα, τα έργα του για το Πανεπιστήμιο, έπρεπε να αφαιρεθούν. Επιθυμώντας να μείνει ανεξάρτητος, επικεντρώθηκε κυρίως σε πορτραίτα και τοπία. Γνωρίζοντας ακριβώς τον τρόπο, περιέβαλε τα έργα του με αξιοπρέπεια, ενώ πραγματικά ζωγράφιζε αυτό που τον ενδιέφερε -αποκλείοντας σχεδόν τα πάντα γύρω: τον γυναικείο και πανίσχυρο ερωτισμό. Για να συνεχίσει τις εμφανίσεις του, έπρεπε να ντύσει τα γυμνά του με φανταχτερά φορέματα, εφιστώντας τους παράλληλα όλο και περισσότερη προσοχή.
Ο κόσμος του Κλιμτ είναι γεμάτος γύρη, ύπερους, βλαστικά κύτταρα και ωάρια, τα οποία συναντώνται κυρίως σε εκφάνσεις της φύσης. Αλλά, βρίσκονται επίσης ενσωματωμένα σε σώματα και ρούχα. Ο ερωτισμός βρίσκεται παντού εκείνη την εποχή. Ο Φρόιντ δεν άφησε κανένα όρθιο αντικείμενο χωρίς να το ερμηνεύσει ως στύση, κανένα στόμιο χωρίς πιθανή διείσδυση. Ακόμα και ο πρωτοπόρος αρχιτέκτονας Άντολφ Λος, παρά την εχθρική του στάση απέναντι στη διακόσμηση και τις τέλειες γωνίες του, συνέδεσε τις οριζόντιες γραμμές με τη γυναίκα και τις κάθετες με τον άνδρα.
Femme Fatale
Ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του κινήματος της Απόσχισης (Sezession) και αργότερα της Art Nouveau, ο Κλιμτ αντίθετος με τον συντηρητισμό, δημιουργεί τα Femme Fatale του, δανειζόμενος μοτίβα από τη Βυζαντινή, την Ελληνική και την Αιγυπτιακή τέχνη. Οι γυναίκες του, αντιπροσωπεύουν μια άμεση επίθεση στην παραδοσιακή αντίληψη της γυναικείας φύσης και της οικογένειας. Αγκαλιάζουν τις σαρκικές απολαύσεις και δελεάζουν κάθε θεατή.
H Ιουδήθ Ι (1901), παρουσιάζεται λιγότερο ως βιβλική ηρωίδα, ενώ αποτελεί το πιο εμβληματικό Femme Fatale του. Η Ιουδήθ που κρατάει το κεφάλι του Ολοφέρνη, αντιπροσωπεύει το επαναλαμβανόμενο θέμα της τέχνης του. Ευνουχισμένες γυναίκες, Femme Fatale που θεσπίζουν έναν συμβολικό ευνουχισμό, ο οποίος αποδυναμώνει ένα άτομο. Ιδίως, ένα αρσενικό, στερώντας του τον κυρίαρχο ρόλο, απειλώντας τον να αισθάνεται αδύναμος και ανίκανος. Ένα αρχέτυπο από ατρόμητα αισθησιακές και ελκυστικές γυναίκες που παγιδεύουν τους άνδρες σε θάνατο, τον οποίο συσχετίζει απόλυτα με τον ερωτισμό, όταν η ηρωίδα του μοιάζει να βρίσκεται σε κατάσταση ηδονής. Σχεδόν κλειστά μάτια, ελαφρά χωρισμένα χείλη.
Μέσα σε μία επιχρυσωμένη και εκθαμβωτική πανοπλία, η τολμηρά γυμνή Ιουδήθ, αντανακλά την ενδυνάμωση της αυτονομίας των γυναικών, διαχωρίζοντας την από την ιδανική και υποτακτική γυναίκα. Κοιτάζει περιφρονητικά το κοινό σαν κατακτητής, με τρόπαιο το κεφάλι.
Χρησιμοποιώντας τον ερωτισμό της γυναικείας γυμνότητας, φεύγει πέρα από την ένταση μεταξύ των δύο φύλων. Στη Nuda Veritas (1889), Γυμνή Αλήθεια, το σώμα της δύο μέτρων πρωταγωνίστριας επιδεικνύει ακόμα την μάχη μεταξύ της κοινωνικής νόρμας και την ατομικής αλήθειας. Με αυτοπεποίθηση και σε πλήρες γυμνό, στέκεται απέναντι από το παραδοσιακό πρότυπο ομορφιάς. Ανάμεσα σε αφηρημένα σύμβολα και με ένα χαλαρό κομμάτι δημόσιων τριχών ανάμεσα στα πόδια της, απορροφά άμεσα κάθε θεατή με την ενστικτώδη γοητεία της.
Το κείμενο του Γερμανού ποιητή Schiller στην επιγραφή, αναφέρει:
“Kannst du nicht allen gefallen durch deine Tat und dein Kunstwerk, Mach es wenigen recht; vielen gefallen ist schlimm.”
Σε ελεύθερη μετάφραση: Αν δεν μπορείς να ικανοποιήσεις τους πάντες με τις πράξεις και την τέχνη σου, ικανοποίησε μερικούς. Το να ικανοποιείς πολλούς, είναι κακό.
Η επιγραφή, σε συνδυασμό με τον καθρέφτη που κρατά η γυναίκα του πίνακα -η προσωποποίηση της Αλήθειας-, μας προσκαλεί ίσως να επανεξετάσουμε τον εαυτό μας.
Το Water Serpents II, που ακολουθεί και τον πρώτο πίνακα, Water Serpents I, απαρτίζεται από τέσσερις μορφές. Οι δύο εκ των τεσσάρων καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος του πίνακα και, για άλλη μια φορά, βρίσκονται σε πλήρη γύμνια, ενώ οι άλλες δύο διακρίνονται επάνω δεξιά. Εκ πρώτης όψεως, θα έλεγε κανείς πως πρόκειται απλά για τις συνηθισμένες μυθικές μορφές. Σε αυτή την περίπτωση, μια ομάδα Νύμφες του νερού. Ωστόσο, το ηβικό κομμάτι πάλι κάνει την εμφάνισή του και το αισθησιακό βλέμμα της κύριας φιγούρας, μαρτυρά μια πιο ερωτική διάθεση.
Ένα φεμινιστικό σύμπαν, ένας λεσβιακός κόσμος με γυναίκες που αγαπούν η μια την άλλη. Mπλεγμένα όνειρα και μαλλιά με φύκια σε ρέοντα νερά, που βρίσκονται σε απόλυτη αρμονία. Ο πίνακας αυτός με τα λεσβιακά του θέματα, θεωρείται πρόδρομος μεταγενέστερων έργων του, όπου συναντά κανείς πιο ανοιχτά και ξεκάθαρα τέτοια θεματολογία (Women Friends, 1917).
Η τέχνη του Κλιμτ, εξακολουθεί να παγιδεύει τον κόσμο, καθώς εκπλήρωσε το έργο του καλλιτέχνη να αποσταθεροποιήσει την κοινωνική κανονικότητα και να φέρει αντιπαραθέσεις. Η διακοσμητική πολυτέλεια στο σύνολό της, σηματοδοτεί έναν εμπλουτισμό της πραγματικότητας, επιτρέποντας στο ασυνείδητο να διεισδύσει στην συνειδητή ζωή. Μια αναδημιουργία ενός χαμένου παράδεισου, όπου ο άνθρωπος έχει τη δυνατότητα να βιώσει στιγμές απόλυτης ευδαιμονίας, προτού σβήσει στον αέναο κύκλο της φύσης.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν:
- Gustav Klimt, Gilles Néret, TASCHEN
- The Femme Fatale in Art Nouveau, alisacarmichael.wordpress.com
Παρόμοια άρθρα:
- Μία ιδιωτική τελετή
- Rokeby Venus, ο καθρέφτης και η Αφροδίτη
- Η γέννηση της Αφρο-δίτης: του Σάντρο Μποτιτσέλι
Για περισσότερη έμπνευση ακολουθήστε μας σε Facebook, Instagram και Spotify
