Από πολλούς θεωρείται ένας ακροδεξιός ηγέτης με ακραίες ιδέες, ενώ από άλλους ένας σπουδαίος πολιτικός που θα είχε ένα λαμπρό μέλλον, αν δεν σκοτωνόταν επί εθνικού διχασμού. Όπως και να τον δεις ωστόσο τον Ίωνα Δραγούμη, το σίγουρο είναι ότι δεν μπορείς να μην παρατηρήσεις πως αποτελεί μια από τις σημαντικότερες προσωπικότητες της νεώτερης Ελλάδας. Ήταν ένας πολυτάλαντος άνθρωπος, αφού την ίδια στιγμή που αγόρευε κατά της Μεγάλης Ιδέας, τάσσοντας τον αυτόματα εναντίον του Βενιζέλου ως πολιτικό, ταυτόχρονα ήταν και στοχαστής και συγγραφέας γράφοντας βιβλία.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Ο Ίων Δραγούμης γεννήθηκε στις 14 Σεπτεμβρίου 1878 στην Αθήνα, όπου μεγάλωσε κιόλας. Ήταν γιος του πολιτικού και πρωθυπουργού Στέφανου Δραγούμη, ενώ ήταν το πέμπτο από τα έντεκα παιδιά της οικογένειας. Σπούδασε νομική στην Αθήνα και έπειτα στο Παρίσι. Υπήρξε βασικός οργανωτής των ελληνικών κοινοτήτων κατά τον Μακεδονικό Αγώνα, όπου σε συνεργασία με το γαμπρό του Παύλο Μελά, σύζυγο της αδερφής του Ναταλίας, οργάνωσε τις ελληνορθόδοξες κοινότητες εναντίον των Βουλγάρων κομιτατζήδων, κινητοποίησε τις Ελληνικές Δυνάμεις και αναδείχθηκε ένθερμος υποστηρικτής της μακεδονικής σύγκρουσης. Συνέβαλε όσο μπορούσε στην οργάνωση των ελληνικών πληθυσμών στην Μακεδονία κατά της τρομοκρατίας των Βουλγάρων, ενώ υπεράσπισε σε κάθε ευκαιρία τα εθνικά συμφέροντα. Υποστήριξε τη δημιουργία ενός πολυεθνικού ελληνικού κράτους, ταγμένος από πολύ νωρίς εναντίον της Μεγάλης Ιδέας. Πρωταγωνίστησε στο γλωσσικό κίνημα του δημοτικισμού, ενώ με το συγγραφικό του έργο άσκησε σημαντική επιρροή στη διαμόρφωση της ελληνικής ιδεολογίας των αρχών του εικοστού αιώνα. Δολοφονήθηκε στις 31 Ιουλίου του 1920 στην περιοχή Αμπελοκήπων της Αθήνας, από βενιζελικό στρατιωτικό σώμα ασφαλείας, μπροστά σε περαστικούς, κάνοντας τον έτσι ένα από τα πιο γνωστά θύματα του εθνικού διχασμού, μέσα στο ασταθές πολιτικό κλίμα που ακολούθησε την απόπειρα δολοφονίας του Ελευθερίου Βενιζέλου.
Αρχικά ήταν ένθερμος υποστηρικτής του Ελευθερίου Βενιζέλου, ωστόσο στην πορεία αποφάσισε να «αλλάξει στρατόπεδο». Ο λόγος για τον οποίον ήρθε σε ρήξη με τον Βενιζέλο ήταν διότι όπως έχει ειπωθεί είδε στο πρόσωπό του σημάδια αυταρχισμού, καθώς και εθνικής υποτέλειας στην πολιτική του. Ως αντιβενιζελικός πλέον ασπάζεται της απόψεις της παράταξης όχι όμως λόγω της τυφλής του πίστης στην Μοναρχία, αλλά επειδή όντας σκεπτόμενος, οι ιδέες πλέον αυτές του ταίριαζαν περισσότερο. Στην ερωτική του ζωή ήταν ιδιαίτερα τυχερός, αφού σε όλη του τη ζωή ήταν ερωτευμένος με δυο σπουδαίες και λαμπρές γυναίκες της εποχής, την Πηνελόπη Δέλτα και την Μαρίκα Κοτοπούλη, δύο γυναίκες τόσο διαφορετικές μα ταυτόχρονα τόσο ίδιες, ερωτευμένες με τον ίδιο άντρα.
ΙΩΝ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ Ο ΛΟΓΟΤΕΧΝΗΣ
Ούσα όχι τόσο εξοικειωμένη με τα πολιτικά πράματα της εποχής και χωρίς να θέλω να επηρεάσω τη γνώμη σας για τον Δραγούμη θετικά ή αρνητικά θα ήθελα να αναφερθώ εκτενέστερα στο συγγραφικό του έργο, το οποίο είναι αρκετά πλούσιο και σημαντικό για τη διαμόρφωση της ελληνικής ιδεολογίας. Αρχικά υπήρξε ένας από τους κύριους εκπροσώπους του ελληνικού ρομαντικού “εθνικισμού” των αρχών του 20ου αιώνα. Το συγγραφικό του έργο, αποτελούμενο από πολιτικές μελέτες, άρθρα κοινωνικού προβληματισμού και λογοτεχνήματα, συντονίζεται με την εθνική και πολιτική του δράση. Υπήρξε από τους πρωτεργάτες του δημοτικισμού στην Ελλάδα και συχνά υπέγραφε με το ψευδώνυμο Ίδας. (δεν ξέρουμε σίγουρα από που προκύπτει το εν λόγω ψευδώνυμο. Μάλλον αναφέρεται στον Ίδα τον Αιτωλικό που ήταν ήρωας στην Ιλιάδα και περιγράφεται ως ο δυνατότερος και πιο τολμηρός από όλους τους ανθρώπους). Το πολιτικό του μανιφέστο εμπεριέχεται στο κείμενα Ελληνικός Πολιτισμός (1914) και Μονοπάτι, στο οποίο αναλύει τους σκοπούς της ύπαρξης του ελληνικού έθνους και το περιεχόμενο της εθνικής ιδεολογίας. Ο Ίων Δραγούμης πίστευε βαθιά στην κοινοτική ιδέα και όχι στην αυταπάτη της δημοκρατίας, που μας «σαπίζει», όπως έλεγε. Τα πιο γνωστά του έργα ήταν:
- Το Μονοπάτι
- Μαρτύρων και Ηρώων Αίμα
- Σαμοθράκη
- Όσοι Ζωντανοί
- Ελληνικός Πολιτισμός
- Σταμάτημα
- Ο ελληνισμός μου και οι Έλληνες
- 10 άρθρα στο ΝΟΥΜΑ
- Πολιτικά Κείμενα
- Φύλλα Ημερολογίου 1895 – 1920
Από το συγγραφικό έργο του Ι. Δραγούμη ξεχωρίζουν το «Μαρτύρων και ηρώων αίμα» (1907), που είναι εμπνευσμένο από τη μακεδονική σύγκρουση, όπου εκφράζεται η πολιτική ιδεολογία του και είναι ουσιαστικά αφιερωμένο στο γαμπρό του Παύλο Μελά, καθώς και τα «Σαμοθράκη» (1909) και «Όσοι ζωντανοί» (1912). Δημοσίευσε πολλά άρθρα στο περιοδικό Νουμάς και στο περιοδικό που εξέδιδε ο ίδιος Πολιτική Επιθεώρησις κατά τα έτη 1916 και 1917. Μάλιστα ένα από τα τραγικά παιχνίδια της μοίρας είναι ότι ο Δραγούμης κατευθυνόμενος προς τα γραφεία του περιοδικού του, σκόπευε να συγγράψει άρθρο στο οποίο θα καταδίκαζε την απόπειρα δολοφονίας κατά του Βενιζέλου. Ο τότε πρωθυπουργός φαίνεται να αναφώνησε μόλις του ανήγγειλαν την είδηση της δολοφονίας του Βενιζέλου: «Φρικτό! Φρικτό! Φρικτό!». Τελικά δεν πρόλαβε ποτέ να το γράψει αφού τον σκότωσαν.
Από τα γραπτά του προκύπτει ότι ο Δραγούμης υπήρξε πνεύμα ανήσυχο και πολύπλευρο, ανοικτό σε όλες τις ιδέες. Βασάνιζε τις πεποιθήσεις του και δεν ήταν δουλικά προσκολλημένος σε καμία ιδεολογία, όλες αντιθέτως τις αφομοίωνε δημιουργικά στην δική του προσωπικότητα και τις υπέτασσε μόνον στην ελληνική παράδοση.
Ελεύθερος από ιδεολογίες και συγκεκριμένα πολιτικά πιστεύω, ένας άνθρωπος σκεπτόμενος που λανθασμένα έχει συνδεθεί στενά με την ακροδεξιά. Αυτό είναι ο Ι.Δραγούμης.
OI ΕΡΩΤΕΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΤΟΥ
Δύο ήταν οι έρωτες που χάραξαν τη ζωή του πολιτικού. Η μία γυναίκα που συντάραξε τη ζωή του ήταν η Πηνελόπη Δέλτα και η άλλη η Μαρίκα Κοτοπούλη. Με την πρώτη γνωρίστηκαν όταν ο Δραγούμης ήταν υποπρόξενος της Ελλάδας στην Αλεξάνδρεια, σε μια δεξίωση. Η έλξη που ένιωσαν ήταν αμοιβαία και σύντομα μετατράπηκε σε δυνατό έρωτα, που όμως δεν μπορούσε να εκπληρωθεί. Η Δέλτα ήταν παντρεμένη και μητέρα. Το ήθος της δεν της επέτρεπε να δημιουργήσει εξωσυζυγικό δεσμό. Ο πόθος της για τον Δραγούμη όμως ήταν τόσο έντονος, που την έκανε να το ομολογήσει στον σύζυγό της. Εκείνος δεν της έδωσε το πολυπόθητο διαζύγιο και η συγγραφέας έπεσε σε κατάθλιψη. Το τελειωτικό χτύπημα ήρθε λίγο καιρό μετά, όταν ο αγαπημένος της έκανε δεσμό με τη Μαρίκα Κοτοπούλη, με την συγγραφέα των παιδικών μας χρόνων να καταλήγει στην αυτοκτονία. Πολλοί χαρακτηρίζουν το δεύτερο έρωτα του παράφορο, καταστροφικό. Την είχε δει πρώτη φορά το 1905 παρέα με τον Κωνσταντίνο Καβάφη σε παράσταση στην Αλεξάνδρεια, όταν εκείνη, σε ηλικία δεκαοκτώ ετών υποδυόταν την Ηλέκτρα στην «Ορέστεια» του Αισχύλου. Ήταν μικροκαμωμένη και όχι ιδιαίτερα όμορφη, αλλά πάνω στο σανίδι κυριολεκτικά μεταμορφωνόταν σε μια επιβλητική και καθηλωτική παρουσία. Επρόκειτο επίσης για μια γυναίκα χειραφετημένη και αντισυμβατική. Ωστόσο, η γνωριμία τους και ο έρωτάς τους, σφοδρός και παθιασμένος ξεκίνησε στην Κωνσταντινούπολη τρία χρόνια αργότερα. Ο ίδιος έγραφε: «Στην αρχή φανταζόμουν αλλιώτικο τον έρωτά μου για την γυναίκα αυτήν. Πιο ομαλό, πιο ήσυχο, ίσως πιο κοινό. Μα, είναι τραγικός.» Λένε ότι εκείνη την εποχή η Μαρίκα ήταν αρραβωνιασμένη με άλλον και ότι στα δώδεκα χρόνια που κράτησε η σχέση τους κοιμόταν και με άλλους άντρες, χωρίς να νοιάζεται διόλου για τη γνώμη του κόσμου. Παρ’ όλα αυτά, ζήλευε αφάνταστα τον Ίωνα και του έκανε απίστευτες σκηνές ζηλοτυπίας. Εκείνος δεν άντεχε να τη χάσει και πάντοτε επέστρεφε κοντά της, πνίγοντας τον εγωισμό του. Ακόμα και όταν ήταν εξόριστος, δεν χώρισαν ποτέ. Ωστόσο, δεν παντρεύτηκαν ούτε απέκτησαν παιδιά.
*Περισσότερες πληροφορίες για τον έρωτα της Πηνελόπης Δέλτα και του Ίωνος Δραγούμη μπορείτε να διαβάσετε στο μυθιστόρημα του Στέφανου Δάνδολου “Ιστορία χωρίς όνομα” που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός.*
